FİNANSAL KİRALAMA (LEASİNG)
a) Açıklama
Finansal kiralama; Kiralayanın, kiracının talebi ve seçimi üzerine üçüncü kişiden satın aldığı veya başka suretle temin ettiği bir malın zilyetliğini, her türlü faydayı sağlamak üzere ve belli bir süre feshedilmemek şartı ile kira bedeli karşılığında, kiracıya bırakmasını öngören bir sözleşmedir (1985 T. 3226 Sy. Finansal Kiralama K. Md.4).
Bu sözleşmenin konusu taşınır mallar olabileceği gibi taşınmaz mallar da olabilir (md.5). Finansal kiralama şirketlerinin Anonim Ortaklık şeklinde kurul¬maları şarttır (md.10). Ancak her Anonim Şirket finansal kiralama yapmaya yetkili değildir.
Sözleşme düzenleme şeklinde noterlikçe yapılır. Taşınmaz mala dair sözleşme taşınmazın bulunduğu tapu kütüğünün beyanlar hanesine şerh edilir (md.8). Bu şerh taşınmaz üzerinde malikin tasarruf hakkını engellemez. Her ne kadar kanunun 18. Maddesinde mülkiyetin üçüncü bir kişiye devri yasaklanmış ise de bu kiracı ile kiralayan arasındaki bir iç ilişkidir. Tapu siciline yönelik bir hüküm değildir. 18. Maddede sözleşmede devir edilebileceği belirtilmiş ise devrin ancak başka bir finansal kiralama şirketine devredilebileceği yazılıdır. Tapu dairelerinin hangi şirketlerin finansal kiralama yapabildiğini bilmek ve aramak gibi bir mükellefiyeti olmadığından bu hüküm de tapu dairelerine hitap eden bir hüküm değildir. Finansal kiralama şerhine rağmen taşınmazın mülkiyetinin devredilebileceği ve üzerinde her nevi ayni ve şahsi hak kurulabileceği kanunun 8. Maddesinin 2. Fıkrasından anlaşılmaktadır. Bu fıkra, "...şerhten sonra üçüncü kişilerin finansal kiralama konusu mal üzerindeki ayni hak iktisapları finansal kiralayana karşı ileri sürülemez" hükmündedir. Gerek bu hüküm ve gerekse bu şerhin beyanlar sütununa yazılıyor olması temlik hakkını yasaklamadığını gösterir. Zira Tapu Sicil Tüzüğünün 57. maddesinde temlik hakkını yasaklayan şerhlerin kütüğün şerhler sütununa yazılacağı belirtilmiştir.
b) Finansal Kiralamanın Beyanlar Sütununa Yazımı
Tapu kütüğünün beyanlar sütununda belirtme yapılabilmesi için noterden yapılmış finansal kiralama sözleşmesi kiracı veya kiralayan tarafından tapu dairesine ibrazı ve istemde bulunulması gerekir. Bu istem akitsiz işlemler için düzenlenen tescil istem belgesine geçirilir ve herhangi bir harç veya vergi alınmadan aşağıdaki şekilde belirtme yapılır.
Örnek: .... lehine finansal kiralama sözleşmesi vardır. Tarih-Yev.
Bu şerh kiralama süresi sonunda terkin edilir. Finansal kiralama sonucunda taşınmazın mülkiyeti kural olarak kiracıya geçmez. Kira süresinin bitiminde beyanlar sütunundaki finansal kiralama şerhi kiralayan veya kiracının talebiyle terkin edilir. Şerhi harçtan muaf olduğu için finansal kiralama şerhinin terkininde de her hangi bir harç alınmaz. Ancak taraflar sözleşmede, finansal kiralama süresi sonunda, kiracının malın mülkiyetini satın alma hakkını haiz olacağını kararlaştırabilirler. Sözleşmede böyle bir kayıt varsa kiralayanın tek taraflı istemi ile bu şerhin terkini mümkün değildir.
c) Finansal Kira Konusu Taşınmazı Kiracının Satın Alması
Malik olan finansal kiralama şirketi kira konusu malı kiracıya devretmek isterse, tapu sicil müdürlüğünde satış resmi senedi düzenlenerek kiracı adına tescil yapılır. Bu tescille beraber aynı tarih ve yevmiye numarası ile beyanlar sütunundaki finansal kiralama şerhi de terkin edilir. Böyle bir işlemden sadece satış işleminin harcı tahsil edilir.
Finansal kiralama sözleşmesinde kira süresi sonunda kiracının taşınmazı satın alma hakkı yazılı olmasına rağmen kiralayan devre yanaşmazsa kiracının mahkemeye müracaat ederek satış vaadinde olduğu gibi "ferağa icbar" davası açması gerekir.
d) Finansal Kiralama Nedeniyle İpotek Tesisi
Finansal kiralama işlemlerinde, finansal kiralama sözleşmesinin yanı sıra bu sözleşmenin yapılması için gerekli olan teminat ve ipotek işlemleri ve bu işlemlerle ilgili düzenlenen kağıtlar da harç ve damga vergisinden istisna tutulmuştur. Bu nedenle finansal kiralama nedeniyle tesis edilen ipotek işlemlerinden harç ve damga vergisi tahsil ettirilmeksizin taleplerin karşılan¬ması gerekir (TKGM.Gn.1998/5).
Böyle bir ipoteğin harç ve damga vergisinden istisna olabilmesi için finansal kiralama sözleşmesinin tapu sicil müdürlüğüne ibrazı zorunlu değildir zira ileride yapılacak finansal kiralama sözleşmesinin teminatını teşkil etmek üzere de ipotek tesis edilebilir. Ancak tesisi istenen ipoteğin finansal kiralama sözleşmesinin teminatı olarak tesis edildiğinin resmi senede yazımı gerekir.
Tesisinde harç alınmayan bu ipoteğin terkininde de harç alınmaz.
Finansal kiralama; Kiralayanın, kiracının talebi ve seçimi üzerine üçüncü kişiden satın aldığı veya başka suretle temin ettiği bir malın zilyetliğini, her türlü faydayı sağlamak üzere ve belli bir süre feshedilmemek şartı ile kira bedeli karşılığında, kiracıya bırakmasını öngören bir sözleşmedir (1985 T. 3226 Sy. Finansal Kiralama K. Md.4).
Bu sözleşmenin konusu taşınır mallar olabileceği gibi taşınmaz mallar da olabilir (md.5). Finansal kiralama şirketlerinin Anonim Ortaklık şeklinde kurul¬maları şarttır (md.10). Ancak her Anonim Şirket finansal kiralama yapmaya yetkili değildir.
Sözleşme düzenleme şeklinde noterlikçe yapılır. Taşınmaz mala dair sözleşme taşınmazın bulunduğu tapu kütüğünün beyanlar hanesine şerh edilir (md.8). Bu şerh taşınmaz üzerinde malikin tasarruf hakkını engellemez. Her ne kadar kanunun 18. Maddesinde mülkiyetin üçüncü bir kişiye devri yasaklanmış ise de bu kiracı ile kiralayan arasındaki bir iç ilişkidir. Tapu siciline yönelik bir hüküm değildir. 18. Maddede sözleşmede devir edilebileceği belirtilmiş ise devrin ancak başka bir finansal kiralama şirketine devredilebileceği yazılıdır. Tapu dairelerinin hangi şirketlerin finansal kiralama yapabildiğini bilmek ve aramak gibi bir mükellefiyeti olmadığından bu hüküm de tapu dairelerine hitap eden bir hüküm değildir. Finansal kiralama şerhine rağmen taşınmazın mülkiyetinin devredilebileceği ve üzerinde her nevi ayni ve şahsi hak kurulabileceği kanunun 8. Maddesinin 2. Fıkrasından anlaşılmaktadır. Bu fıkra, "...şerhten sonra üçüncü kişilerin finansal kiralama konusu mal üzerindeki ayni hak iktisapları finansal kiralayana karşı ileri sürülemez" hükmündedir. Gerek bu hüküm ve gerekse bu şerhin beyanlar sütununa yazılıyor olması temlik hakkını yasaklamadığını gösterir. Zira Tapu Sicil Tüzüğünün 57. maddesinde temlik hakkını yasaklayan şerhlerin kütüğün şerhler sütununa yazılacağı belirtilmiştir.
b) Finansal Kiralamanın Beyanlar Sütununa Yazımı
Tapu kütüğünün beyanlar sütununda belirtme yapılabilmesi için noterden yapılmış finansal kiralama sözleşmesi kiracı veya kiralayan tarafından tapu dairesine ibrazı ve istemde bulunulması gerekir. Bu istem akitsiz işlemler için düzenlenen tescil istem belgesine geçirilir ve herhangi bir harç veya vergi alınmadan aşağıdaki şekilde belirtme yapılır.
Örnek: .... lehine finansal kiralama sözleşmesi vardır. Tarih-Yev.
Bu şerh kiralama süresi sonunda terkin edilir. Finansal kiralama sonucunda taşınmazın mülkiyeti kural olarak kiracıya geçmez. Kira süresinin bitiminde beyanlar sütunundaki finansal kiralama şerhi kiralayan veya kiracının talebiyle terkin edilir. Şerhi harçtan muaf olduğu için finansal kiralama şerhinin terkininde de her hangi bir harç alınmaz. Ancak taraflar sözleşmede, finansal kiralama süresi sonunda, kiracının malın mülkiyetini satın alma hakkını haiz olacağını kararlaştırabilirler. Sözleşmede böyle bir kayıt varsa kiralayanın tek taraflı istemi ile bu şerhin terkini mümkün değildir.
c) Finansal Kira Konusu Taşınmazı Kiracının Satın Alması
Malik olan finansal kiralama şirketi kira konusu malı kiracıya devretmek isterse, tapu sicil müdürlüğünde satış resmi senedi düzenlenerek kiracı adına tescil yapılır. Bu tescille beraber aynı tarih ve yevmiye numarası ile beyanlar sütunundaki finansal kiralama şerhi de terkin edilir. Böyle bir işlemden sadece satış işleminin harcı tahsil edilir.
Finansal kiralama sözleşmesinde kira süresi sonunda kiracının taşınmazı satın alma hakkı yazılı olmasına rağmen kiralayan devre yanaşmazsa kiracının mahkemeye müracaat ederek satış vaadinde olduğu gibi "ferağa icbar" davası açması gerekir.
d) Finansal Kiralama Nedeniyle İpotek Tesisi
Finansal kiralama işlemlerinde, finansal kiralama sözleşmesinin yanı sıra bu sözleşmenin yapılması için gerekli olan teminat ve ipotek işlemleri ve bu işlemlerle ilgili düzenlenen kağıtlar da harç ve damga vergisinden istisna tutulmuştur. Bu nedenle finansal kiralama nedeniyle tesis edilen ipotek işlemlerinden harç ve damga vergisi tahsil ettirilmeksizin taleplerin karşılan¬ması gerekir (TKGM.Gn.1998/5).
Böyle bir ipoteğin harç ve damga vergisinden istisna olabilmesi için finansal kiralama sözleşmesinin tapu sicil müdürlüğüne ibrazı zorunlu değildir zira ileride yapılacak finansal kiralama sözleşmesinin teminatını teşkil etmek üzere de ipotek tesis edilebilir. Ancak tesisi istenen ipoteğin finansal kiralama sözleşmesinin teminatı olarak tesis edildiğinin resmi senede yazımı gerekir.
Tesisinde harç alınmayan bu ipoteğin terkininde de harç alınmaz.
Yorumlar