Hukuki Açıdan Franchise Sözleşmesi
Kim Franchise veren veya Franchise alan firma olarak bir ortaklık kurmak isterse konuyla ilgili birçok hukuki soru üzerinde çalışmalıdır.
Bunun için hangi noktaların dikkate alınması gerekir? Hangi düzenlemeler Franchise hukukunu dikkate alır? Bu bölümde bu konuyla ilgili cevaplar verilmektedir.
Hazırlayan Andrea Maria Wessels
* Özel otonomi
* Malların satın alınması
* Sermaye oluşumu
* Yer ile ilgili tespit
* Fiyat önerisi
* Sözleşmenin feshi
Özel otonomi
Almanya’da bir Franchise- yasa kitabı mevcut değildir: Yasa koyucu genel olarak geçerli olan ve mahkemede nasıl hareket edilmesini gösteren bir düzenleme oluşturmamıştır. Tarafların hukuki anlayışları sözleşme ile tayin edilecektir.
Ancak sözleşme de yasalara uygun olmalıdır ve bu mevcut hukuk düzeni içerisinde zaten uygulanmasına rağmen içerisinde istisnai bir kural yer almalıdır: Bu kuralın adı özel otonomidir, bu da temel yasamızın 1. ve 2. maddesinde teminat altına alınmaktadır.
Özel otonominin anlamı sözleşme özgürlüğüdür. Yani buna göre herkes kimin kendisinin sözleşme ortağı olacağına ve sözleşmenin içeriği konusunda serbestçe karar verebilir. Yani yasal olarak ileri sürülen sözleşme tiplerine bağlı değildir, örneğin satış, kira ve iş sözleşmeleri gibi. Özel otonominin esasından anlaşıldığı üzere, doğrudan bir Franchise sözleşmesi akdedilebilir ve bununla da Franchise veren ile alan firmalar kendi aralarındaki işbirliğini serbestçe belirleyebilir. Gerçekte ise özel otonomi Franchise hukuku aracılığı ile sınırlandırılmaktadır. Sınır işareti zorunlu yasal normlar ile belirlenmektedir, çünkü bunların işlevi sözleşme özgürlüğünü genel menfaatler veya daha zayıf olan sözleşme tarafının menfaatlerine göre sınırlandırmaktır.
Franchise veren firmanın hazırlamak istediği Franchise sözleşmesi, veya Franchise alan firmanın imzalamak istediği Franchise sözleşmesini öncelikle anlayabilmek ve yorumlayabilmek için, her iki tarafından da her şeyden önce bir yandan özel otonominin esası ve diğer yandan da ilgili veya haklı şarta dayanan normlar konusunda bilinçli olmalısı gerekir. Haklı şarta dayanan normlar aslında sözleşme özgürlüğü ile yasal sınırlamalar arasında köprü vazifesi görmektedirler. Bir yandan bunlar yasa gibi görülmelidir, yani herkes buna göre hareket etmek zorundadır, diğer yandan da bunlar sözleşmede farklı düzenleme olarak yer alabilir. Eğer sözleşme buna sessiz kalırsa da bu norm zorunlu yasa olarak geçerli olmaktadır.
Franchise hukuku mahkemelerce düzenlenmiştir ve sürekli hareketlilik göstermektedir. En yüksek mahkeme önüne gelen her bir dava Franchise hukukunun hep yeniden şekillenmesine neden olmaktadır. Franchise ekonomisi sürekli olarak kendi sınırlarını ve bunları nasıl daha fazla kaydırabileceğini sorgulamalıdır.
Franchise hukuku nedir? Öncelikle yasa ve sözleşmelerin açıklanmasına analoji ve yorum ile geliştirilen esaslar her zaman vardır ve bunun yanında az yada çok Franchise ile karşılaştırılabilen ve daha uzun süreden beri var olup avantajın keyfini süren — ve yasada dikkate alınan işbirliği şekilleri bulunmaktadır.
Temel olarak Franchise sözleşmesi ile ilgili hukuki kararları kabaca iki bölüme ayırabiliriz: Sözleşme öncelikle mevcut olmalıdır ve belirli içeriklere sahip olmalıdır, yani bir şekil şartına uygun olmalıdır, rekabet sınırlamaları ile ilgili yasadan bir örnek olabilir (GWB) veya tüketici kredi sözleşmeleri (VerbrKrG) yasasından bir örnek olabilir. Bunun yanında içerikleri maddi anlamda kanuna uygun olmalıdır, yani sözleşmenin her bir şartı yasal örneklere göre özel otonominin akışına izin vermelidir veya sözleşme özgürlüğünün sınırını çizmelidir.
Malların satın alınması
Özel otonominin temelinden yola çıkarak sözleşme tarafları örneğin bir bağlayıcı satış sözleşmesi akdedebilirler. Buna göre Franchise alan firma satacağı mallarını sadece Franchise veren firmadan almayı taahhüt eder.
Ancak burada Franchise anlaşmaları için EG- grup onay yönetmeliği dikkate alınmak zorundadır. Eğer Franchise sistemi rekabeti kendi ulusal sınırlarının dışına taşıyacak ise satış için bağlayıcı bir anlaşmaya izin verilmez. Franchise alan firmaya en azından %10 oranında yabancı mal satın alabilmesi için sözleşmeyle güvence verilmesi gerekir, kendisi Franchise işletmesinde çeşitlendirilmiş mal satabilmelidir. Tabi ki mal çeşitlendirmesinin sınırlandırılmasına yönelik de bir koşul getirilecektir. Franchise alan firma örneğin gıda alanında kendi kararı doğrultusunda çiçek veya ayakkabı satamaz. Franchise veren firma ek olarak satılacak mal çeşidinin gerekli kalitesi konusunda müdahale etme hakkı verilmiştir.
Ancak EG- grup onay yönetmeliğinin kullanım alanı altında henüz bulunmayan sistemlerde de çeşitlendirmeye izin verilmesi gerekmektedir, hatta bunlar tüm satış rakamlarının çok önemli oranda da etkileyebilir. Bu özellikle Franchise veren firmanın kendi sistemi için özelikle dar bir kapsam oluşturmaya çabalıyorsa, ki bu durumda genel olarak gerçek kişiler söz konusudur (yani sınırlı sorumlu şirket olmayan), kendi Franchise işletmelerinde kendileri ful time çalışıyor veya az sayıda eleman çalıştırıyorlardır. Bu durumda mahkemeler özel otonominin esasına karşı karar verebilir ve Franchise alan firmanın bağımsız bir firma olmayıp bağımlı bir çalışan olduğunu tespit edebilirler.
Eğer ilgili kişi talimata bağlı ve şirkette şahsi olarak bağlı ise çalışma mahkemelerinin kararından sonra bu istenmeyen sonuç ortaya çıkabilir. Eğer daha fazla kriter konunun içerisine girerse ve bu şekilde Franchise alan firmanın bağımsızlığı yasal olarak çelişki oluşturursa, o halde Franchise veren firma daha geniş bir mal çeşitlendirmesine izin verecektir. Franchise veren firma sistemi için kurtarıcı kalitatif olarak düzenleyici açıklamalar yapabilir, bunlara da her bir Franchise alan firma uymak zorundadır eğer ki olağanüstü bir fesih riski almak istemiyorsa.
Bu şekilde bir Mc Donald’s hadisesinde federal Yargıtay ızgaranın derecelerini tekrarlamak suretiyle tipik hamburgerler için yanlış ayarlayan bir Franchise alıcısı olması nedeniyle Franchise veren firma için bunun sözleşmeyi feshetmesi için haklı bir sebep olduğuna karar vermiştir.
Bu sistem kullanım-yükümlülükleri konusunda sözleşmenin tarafları sözleşme özgürlüğü açısından etkili biçimde anlaşmaya varabilirler. Sistem kullanım- yükümlülüğü Franchise alan firma için bir taraftan sözleşme yükümlülüklerine uymak anlamındadır, diğer yandan da sistemi kullanmak için sözleşmeye dayalı bir hakkının bulunduğunu ifade etmektedir ve Franchise veren firmanın söz verdiği hizmetleri alma hakkına sahiptir. Diğer sözleşme içerikleri sözleşme özgürlüğünün doğrudan sonuçları olabilir:
Franchise alan firma tüm iş gücünü Franchise işletmesine kanalize etmekle yükümlüdür ve her türlü ek faaliyetlerden vazgeçmek zorundadır. Çünkü ortakların kendi personelini işletmenin yönetimine yatırmak istemeleri tam da sözleşmenin amacını oluşturmaktadır, çünkü kendileri nihayetinde birim müdürü olarak değil ortak olarak bu işe girmektedirler.
Bunun dışında Franchise alan firma için Franchise veren firmanın teklif ettiği seminerlere ve diğer etkinliklere de katılma zorunluluğu getirilebilir.
Sermaye oluşumu
Aynı zamanda malların Franchise alan firma tarafından önceden depo edilmesi zorunluluğu da sözleşmede etkili olabilir. Franchise veren firma bu zorunluluğu isteme hakkına sahiptir, ancak finansal etkilere rağmen Franchise alan firma için bu sermayeye bağlı olarak mümkündür. Çünkü kötü bir satış süreci ve müşterilerin memnuniyetsizliği tüm sistemin imajını zedeleyebilir. Franchise veren firma uzun süreli bir deneyime sahip olduğu için hangi mal miktarının depoda bulunması gerektiğini bilir, buna dair da geçerli yönetmelikler hazırlar. Bunun için de konunun bağlayıcılığı kalitatif nedenlere bağlıdır. Yasa bu sözleşmedeki kuralı yasaklayamaz.
Yer ile ilgili tespit
Yükümlülüklerin çok fazla olmasının yanında Franchise alan firmanın şahıs olarak da yerine getirmesi gereken yükümlülükler vardır, işletmenin nasıl görünmesi gerektiği konusunda kendisine önceden açıklama yapılabilir. Öncelikle her bir Franchise alan firma ile ne zaman nerde bir işletme alanının kiralanacağına dair sıkça ve tek tek tespitler yapılmaktadır. Franchise alan firmanın yükümlülüğü Franchise sözleşmesini sadece bir yer için akdetmektir, çünkü Franchise ile ilgili haklar başka kullanımları içermek zorunda değildir.
Franchise alan firmanın daha önceden belirlediği bir mekanı ve yeri Franchise veren firmaya kabul ettirme hakkına sahip değildir. Bu daha çok Franchise veren firmanın inisiyatifindedir, gösterilen mekana dayalı Franchise sözleşmesi imzalayıp imzalamayacağı. Eğer sözleşme açık olarak belirli bir işletme için akdedilecekse ancak böyle bir durum geçerli olabilir, bu genel olarak da tavsiye edilen bir durumdur. Aksi halde sözleşme hazırlanırken Franchise veren firma sistemin temel gereksinimlerine uygun olan mekanı ve yeri kabul etmek durumundadır.
Aynı durum yer değişikliğinde de geçerlidir. Franchise sözleşmede belirtilen yer için verildiği için sözleşme aslında kural gereği sadece o yer için geçerlidir. Eğer Franchise alan firma haklı sebeplerden dolayı yeni bir yer için sözleşmeyi geçerli kılmak isterse ve yeni yer de Franchise veren firmanın taleplerine uygun düşerse, bu durumda sözleşmeyi Franchise veren firma bu değişikliğe rağmen yasal olarak geçerli bir neden olmadan reddedemez.
Franchise veren firma mekanın nasıl görüneceği konusunda da önceden şartları belirleyebilir. Tasarım ve dış reklamlar konusunda karar verebilir ve malların nasıl teşhir edileceği konusunu belirleyebilir, çünkü bu koşullar kalitatif nedenlere dayanmaktadır. Sistemin standardını koruyabilmek birçok Franchise sisteminin işlevlerine ait temel koşuldur. Bu nedenle de sistem şartlarına Franchise alan firma tarafından uyulup uyulmadığına dair Franchise veren firmanın kontroller yapmasına izin verilmektedir.
Aylık olarak ibraz edilecek kar/zarar hesapları öncelikle her bir Franchise alan firma —işletmenin masraf hesaplamasına ve diğer yandan da -anonim olarak- diğer Franchise alan firmalar arasında işletmeleri karşılaştırmaya yarar, ayrıca bir sistem üyesinin problemleri de meydana çıkmış olacaktır. Bu nedenle de Franchise sözleşmesi bu yükümlülüğü birebir içerebilir.
Fiyat önerisi
Sözleşme özgürlüğünün sınırları aşağıdaki örneklerden de rahatça anlaşılmaktadır, hangi noktada yasanın ve yargının belirli sözleşmesel kural içeriklerinin anlaşması konusunda nasıl bir yasak getirdiği görülmektedir: Franchise alan firma mallarını ve hizmetlerini Franchise veren firmanın belirttiği satış fiyatı üzerinden müşterilerine satmak zorunda değildir, çünkü ikinci el ile temel olarak sabit fiyat anlaşması yapılması yasaktır. Franchise sözleşmesi böyle bir koşulu içerse bile Franchise alan firma buna uymak zorunda değildir.
Bundan çıkan sonuca göre Franchise veren firma bağlayıcı olmayan fiyat önerilerinde bulunabilir. Ancak bu önerisi de tüm mallar için geçerli değildir. Sadece markalı ürünler ve de Franchise veren firmanın kendi ürettiği mallar için fiyat önerisi söz konusudur. Diğer bütün mallar ve özellikle de hizmetler için Franchise veren firma en fazla hesaplama için destek verebilir. Bu sıkı yasal şartlar serbest piyasa ekonomisinin esasına dayanmaktadır. Çünkü Franchise alanında bağımsız firmalar bir arada çalışmaktadırlar ve rekabet anlamında da birbirlerine destek olmalıdırlar. Bu şirketlerin birleşmesi ile kendi aralarında anlaşarak standart bir fiyat belirlemeleri serbest rekabeti bozacak bir tehlike oluşturur. Bu şekilde kendilerine rekabete karşı bir avantaj sağlamayı hedeflemektedirler. Serbest ekonominin düzenini bozan faktörü etkisiz kılmak için ulusal yasalar mevcuttur, örneğin rekabet sınırlarına karşı yasalar (GWB), Avrupa yasaları örneğin EWG- sözleşmesinin 85. maddesi ve gözetim yapan idareleri örneğin Federal Kartel İdaresi Berlin gibi.
Mal sevkıyatı yanında Franchise veren firma başka ücretli sistem hizmetleri de sunacaktır. Know how yanında ortağına çoğunlukla sınai koruma hakları da sunacaktır, örneğin arz edilenlerin kullanımına ilişkin marka veya patentler. Bu nedenle de Franchise alan firma düzenli olarak ücret ve anlaşılan satın alma fiyatını Franchise veren firmaya ödemek zorundadır.
Franchise alan firmalardan hiç verilmeyen veya düşük oranda verilen hizmetlere karşılık gereğinden fazla tazminat talep etmek yasaktır. Bu noktada mahkemeler çıtayı oldukça yükseltmiş bulunuyor. Bir mal ile ilgili tazminat eğer normal piyasa fiyatının %30 üzerinde olursa ahlaka aykırı sayılmaz, çünkü şirkete bağlı maliyet yapıları ve diğer özel hesaplana faktörleri sevkıyatçı için bu tazminatı haklı kılabilirler.
Özel otonominin temel yasayı delmesi burada diğer tüm ahlaka aykırı sözleşmelerdeki hallerde olduğu gibi korumanın amacının zayıf olan sözleşme tarafı lehine sonuçlanmasıdır, yani Franchise alan firmanın lehine. Gerçi kendisini reşit bir vatandaş olarak bir malı daha yüksek bir fiyata satmayı taahhüt edebilir. Ancak bağlayıcı bir ilişki mevcut ise, ve bu şekilde de karar vermek için oyun alanı sınırlandırılmış ise taahhüt konusunda etkili bir anlaşma yapılamaz.
Bir Franchise sözleşmesi bir gelir garantisi değil bir gelir şansı sunmaktadır. Bu nedenle de Franchise anlaşmasında Franchise işletmesinin verimliliği ile ilgili sorumluluk hariç kılınabilir. Ancak Franchise veren firma için kendisinden yada yardımcısından kaynaklanan kusurlu sözleşme zedelemesi ile ilgi sorumluluk hariç kılınamaz. Franchise sözleşmesi sisteme uygun olarak tasarlandığından yasal nedenlerden dolayı Franchise alan firmaya büyük oranda eşit muamele uygulanması gereklidir. Bu şekilde Franchise sözleşmesi önceden formülize edilmiş sözleşme olarak çok sayıda kullanıma yönelik hazırlanacaktır ve bu nedenle de AGBG’nin (Genel şirket şartnamesi ile ilgili yasa) yasal şartnamesi göz önünde tutulacaktır. Buna göre birçok sınırlamanın yanında sözleşme hazırlanırken Franchise veren firmanın sorumluluğu tamamen saf dışı bırakılamaz. Çünkü kendisi sözleşmenin zedelenmesi söz konusu olduğunda Franchise alan firmaya kasıtlı veya ağır ihmal nedeniyle davranışlarına karşılık tazminat ödemek zorundadır.
Sözleşme feshi
Franchise sözleşmesi sürekli geçerli kılınamaz. Her ne kadar Franchise alan bir firma karlı bir giriş kaynağına hayatının sonuna kadar sahip olmak istese de, yargı buna bir sınır getirmiştir. Malların satılması ile ilgili bağlayıcılık içeren bir sözleşme geçerli bir fesih nedeni olmadığı sürece en fazla 20 yıllığına akdedilebilir. Bunun yanında da belirsiz süreyle bir sözleşme akdedilmesi de söz konusu olamaz. Diğer yandan kısa süreli bir sözleşmenin finanse edilmesi devletin dışında bir iş kurma kredisi ile desteklenmektedir. Bununla birlikte kısa süreli bir sözleşmeler de arzu edilmemektedir. Zira bu sözleşmelerde Franchise alan firma yatırımlarını amorti edememektedir. Bu nedenle Franchise sözleşmesinin sözleşmesi yasal olarak ve ekonomik anlam açısından on ila 20 yıl arası akdedilmektedir. Bu süreden sonra ise sözleşme tarafları yeni bir Franchise anlaşması yapıp yapmamakta serbesttirler. Yeni akdedilen sözleşmenin süresi de yine 10 - 20 yıl arasında belirlenecektir.
Yine de sözleşme olağanüstü sebeplerden dolayı feshe izin vermez ise, sonlandırma imkanı bir Franchise anlaşmasında sürekli borç ilişkisi olarak hiçbir zaman hariç kılınamaz. Burada medeni kanunundan alınan bir analoji söz konusudur, buna göre mücbir sebepten dolayı feshe her zaman izin verilir. Sözleşme özgürlüğü bu koşulu hiçbir şekilde değiştiremez, çünkü burada söz konusu olan zorunlu bir haktır. Ancak oluşum için dar bir oyun alanı yaratılmış olacaktır: Sözleşme tarafları neyi önemli sebep olarak addettiklerini belirleyebilirler, ve bu nedenlere bağlı olarak da işbirliklerini sürdürmenin imkansız olduğunu ifade edebilirler.
Eğer sözleşmeye ek bir sözleşme ile rekabet yasağı getirilirse, buna birlikte karar verilebilir, ancak bu belirli bir alanı kapsamalı ve iki yıldan daha fazla sürmemelidir. Sözleşmedeki diğer tüm mutabakatlar veya koşullar Franchise alan firma için dezavantaj oluşturursa da etkisizdir. Bununla birlikte ek sözleşme ile gelen rekabet yasağından dolayı Franchise veren firmanın tazminat ödemesi şarttır, bu özel bir belgeye dayanmak ve belgenin içeriği özel ve katı taleplerden oluşmak zorundadır.
Şekil serbestliği özel hukuk alanında sözleşme özgürlüğünün temel maddelerinden bir tanesidir. Sözleşme tarafları temel olarak bir Franchise sözleşmesini sözlü, yazılı veya noter tasdikli olarak akdetme konusunda karar verebilirler. Ancak bu noktada da özel otonomiye sınır getirilmiştir. Şekil şartları özellikle tüketici kredileri yasasında yer almaktadır. Burada yazılı şekil şartı sözleşme için belirlenmiştir ve Franchise alan firmanın itirazı için yazılı bilgi verilmiştir, bu da özel bir belge olarak hazırlanmakta ve hazırlanmasında ve içeriğinde çok özel ve katı talepler yer almaktadır.
Bunun için hangi noktaların dikkate alınması gerekir? Hangi düzenlemeler Franchise hukukunu dikkate alır? Bu bölümde bu konuyla ilgili cevaplar verilmektedir.
Hazırlayan Andrea Maria Wessels
* Özel otonomi
* Malların satın alınması
* Sermaye oluşumu
* Yer ile ilgili tespit
* Fiyat önerisi
* Sözleşmenin feshi
Özel otonomi
Almanya’da bir Franchise- yasa kitabı mevcut değildir: Yasa koyucu genel olarak geçerli olan ve mahkemede nasıl hareket edilmesini gösteren bir düzenleme oluşturmamıştır. Tarafların hukuki anlayışları sözleşme ile tayin edilecektir.
Ancak sözleşme de yasalara uygun olmalıdır ve bu mevcut hukuk düzeni içerisinde zaten uygulanmasına rağmen içerisinde istisnai bir kural yer almalıdır: Bu kuralın adı özel otonomidir, bu da temel yasamızın 1. ve 2. maddesinde teminat altına alınmaktadır.
Özel otonominin anlamı sözleşme özgürlüğüdür. Yani buna göre herkes kimin kendisinin sözleşme ortağı olacağına ve sözleşmenin içeriği konusunda serbestçe karar verebilir. Yani yasal olarak ileri sürülen sözleşme tiplerine bağlı değildir, örneğin satış, kira ve iş sözleşmeleri gibi. Özel otonominin esasından anlaşıldığı üzere, doğrudan bir Franchise sözleşmesi akdedilebilir ve bununla da Franchise veren ile alan firmalar kendi aralarındaki işbirliğini serbestçe belirleyebilir. Gerçekte ise özel otonomi Franchise hukuku aracılığı ile sınırlandırılmaktadır. Sınır işareti zorunlu yasal normlar ile belirlenmektedir, çünkü bunların işlevi sözleşme özgürlüğünü genel menfaatler veya daha zayıf olan sözleşme tarafının menfaatlerine göre sınırlandırmaktır.
Franchise veren firmanın hazırlamak istediği Franchise sözleşmesi, veya Franchise alan firmanın imzalamak istediği Franchise sözleşmesini öncelikle anlayabilmek ve yorumlayabilmek için, her iki tarafından da her şeyden önce bir yandan özel otonominin esası ve diğer yandan da ilgili veya haklı şarta dayanan normlar konusunda bilinçli olmalısı gerekir. Haklı şarta dayanan normlar aslında sözleşme özgürlüğü ile yasal sınırlamalar arasında köprü vazifesi görmektedirler. Bir yandan bunlar yasa gibi görülmelidir, yani herkes buna göre hareket etmek zorundadır, diğer yandan da bunlar sözleşmede farklı düzenleme olarak yer alabilir. Eğer sözleşme buna sessiz kalırsa da bu norm zorunlu yasa olarak geçerli olmaktadır.
Franchise hukuku mahkemelerce düzenlenmiştir ve sürekli hareketlilik göstermektedir. En yüksek mahkeme önüne gelen her bir dava Franchise hukukunun hep yeniden şekillenmesine neden olmaktadır. Franchise ekonomisi sürekli olarak kendi sınırlarını ve bunları nasıl daha fazla kaydırabileceğini sorgulamalıdır.
Franchise hukuku nedir? Öncelikle yasa ve sözleşmelerin açıklanmasına analoji ve yorum ile geliştirilen esaslar her zaman vardır ve bunun yanında az yada çok Franchise ile karşılaştırılabilen ve daha uzun süreden beri var olup avantajın keyfini süren — ve yasada dikkate alınan işbirliği şekilleri bulunmaktadır.
Temel olarak Franchise sözleşmesi ile ilgili hukuki kararları kabaca iki bölüme ayırabiliriz: Sözleşme öncelikle mevcut olmalıdır ve belirli içeriklere sahip olmalıdır, yani bir şekil şartına uygun olmalıdır, rekabet sınırlamaları ile ilgili yasadan bir örnek olabilir (GWB) veya tüketici kredi sözleşmeleri (VerbrKrG) yasasından bir örnek olabilir. Bunun yanında içerikleri maddi anlamda kanuna uygun olmalıdır, yani sözleşmenin her bir şartı yasal örneklere göre özel otonominin akışına izin vermelidir veya sözleşme özgürlüğünün sınırını çizmelidir.
Malların satın alınması
Özel otonominin temelinden yola çıkarak sözleşme tarafları örneğin bir bağlayıcı satış sözleşmesi akdedebilirler. Buna göre Franchise alan firma satacağı mallarını sadece Franchise veren firmadan almayı taahhüt eder.
Ancak burada Franchise anlaşmaları için EG- grup onay yönetmeliği dikkate alınmak zorundadır. Eğer Franchise sistemi rekabeti kendi ulusal sınırlarının dışına taşıyacak ise satış için bağlayıcı bir anlaşmaya izin verilmez. Franchise alan firmaya en azından %10 oranında yabancı mal satın alabilmesi için sözleşmeyle güvence verilmesi gerekir, kendisi Franchise işletmesinde çeşitlendirilmiş mal satabilmelidir. Tabi ki mal çeşitlendirmesinin sınırlandırılmasına yönelik de bir koşul getirilecektir. Franchise alan firma örneğin gıda alanında kendi kararı doğrultusunda çiçek veya ayakkabı satamaz. Franchise veren firma ek olarak satılacak mal çeşidinin gerekli kalitesi konusunda müdahale etme hakkı verilmiştir.
Ancak EG- grup onay yönetmeliğinin kullanım alanı altında henüz bulunmayan sistemlerde de çeşitlendirmeye izin verilmesi gerekmektedir, hatta bunlar tüm satış rakamlarının çok önemli oranda da etkileyebilir. Bu özellikle Franchise veren firmanın kendi sistemi için özelikle dar bir kapsam oluşturmaya çabalıyorsa, ki bu durumda genel olarak gerçek kişiler söz konusudur (yani sınırlı sorumlu şirket olmayan), kendi Franchise işletmelerinde kendileri ful time çalışıyor veya az sayıda eleman çalıştırıyorlardır. Bu durumda mahkemeler özel otonominin esasına karşı karar verebilir ve Franchise alan firmanın bağımsız bir firma olmayıp bağımlı bir çalışan olduğunu tespit edebilirler.
Eğer ilgili kişi talimata bağlı ve şirkette şahsi olarak bağlı ise çalışma mahkemelerinin kararından sonra bu istenmeyen sonuç ortaya çıkabilir. Eğer daha fazla kriter konunun içerisine girerse ve bu şekilde Franchise alan firmanın bağımsızlığı yasal olarak çelişki oluşturursa, o halde Franchise veren firma daha geniş bir mal çeşitlendirmesine izin verecektir. Franchise veren firma sistemi için kurtarıcı kalitatif olarak düzenleyici açıklamalar yapabilir, bunlara da her bir Franchise alan firma uymak zorundadır eğer ki olağanüstü bir fesih riski almak istemiyorsa.
Bu şekilde bir Mc Donald’s hadisesinde federal Yargıtay ızgaranın derecelerini tekrarlamak suretiyle tipik hamburgerler için yanlış ayarlayan bir Franchise alıcısı olması nedeniyle Franchise veren firma için bunun sözleşmeyi feshetmesi için haklı bir sebep olduğuna karar vermiştir.
Bu sistem kullanım-yükümlülükleri konusunda sözleşmenin tarafları sözleşme özgürlüğü açısından etkili biçimde anlaşmaya varabilirler. Sistem kullanım- yükümlülüğü Franchise alan firma için bir taraftan sözleşme yükümlülüklerine uymak anlamındadır, diğer yandan da sistemi kullanmak için sözleşmeye dayalı bir hakkının bulunduğunu ifade etmektedir ve Franchise veren firmanın söz verdiği hizmetleri alma hakkına sahiptir. Diğer sözleşme içerikleri sözleşme özgürlüğünün doğrudan sonuçları olabilir:
Franchise alan firma tüm iş gücünü Franchise işletmesine kanalize etmekle yükümlüdür ve her türlü ek faaliyetlerden vazgeçmek zorundadır. Çünkü ortakların kendi personelini işletmenin yönetimine yatırmak istemeleri tam da sözleşmenin amacını oluşturmaktadır, çünkü kendileri nihayetinde birim müdürü olarak değil ortak olarak bu işe girmektedirler.
Bunun dışında Franchise alan firma için Franchise veren firmanın teklif ettiği seminerlere ve diğer etkinliklere de katılma zorunluluğu getirilebilir.
Sermaye oluşumu
Aynı zamanda malların Franchise alan firma tarafından önceden depo edilmesi zorunluluğu da sözleşmede etkili olabilir. Franchise veren firma bu zorunluluğu isteme hakkına sahiptir, ancak finansal etkilere rağmen Franchise alan firma için bu sermayeye bağlı olarak mümkündür. Çünkü kötü bir satış süreci ve müşterilerin memnuniyetsizliği tüm sistemin imajını zedeleyebilir. Franchise veren firma uzun süreli bir deneyime sahip olduğu için hangi mal miktarının depoda bulunması gerektiğini bilir, buna dair da geçerli yönetmelikler hazırlar. Bunun için de konunun bağlayıcılığı kalitatif nedenlere bağlıdır. Yasa bu sözleşmedeki kuralı yasaklayamaz.
Yer ile ilgili tespit
Yükümlülüklerin çok fazla olmasının yanında Franchise alan firmanın şahıs olarak da yerine getirmesi gereken yükümlülükler vardır, işletmenin nasıl görünmesi gerektiği konusunda kendisine önceden açıklama yapılabilir. Öncelikle her bir Franchise alan firma ile ne zaman nerde bir işletme alanının kiralanacağına dair sıkça ve tek tek tespitler yapılmaktadır. Franchise alan firmanın yükümlülüğü Franchise sözleşmesini sadece bir yer için akdetmektir, çünkü Franchise ile ilgili haklar başka kullanımları içermek zorunda değildir.
Franchise alan firmanın daha önceden belirlediği bir mekanı ve yeri Franchise veren firmaya kabul ettirme hakkına sahip değildir. Bu daha çok Franchise veren firmanın inisiyatifindedir, gösterilen mekana dayalı Franchise sözleşmesi imzalayıp imzalamayacağı. Eğer sözleşme açık olarak belirli bir işletme için akdedilecekse ancak böyle bir durum geçerli olabilir, bu genel olarak da tavsiye edilen bir durumdur. Aksi halde sözleşme hazırlanırken Franchise veren firma sistemin temel gereksinimlerine uygun olan mekanı ve yeri kabul etmek durumundadır.
Aynı durum yer değişikliğinde de geçerlidir. Franchise sözleşmede belirtilen yer için verildiği için sözleşme aslında kural gereği sadece o yer için geçerlidir. Eğer Franchise alan firma haklı sebeplerden dolayı yeni bir yer için sözleşmeyi geçerli kılmak isterse ve yeni yer de Franchise veren firmanın taleplerine uygun düşerse, bu durumda sözleşmeyi Franchise veren firma bu değişikliğe rağmen yasal olarak geçerli bir neden olmadan reddedemez.
Franchise veren firma mekanın nasıl görüneceği konusunda da önceden şartları belirleyebilir. Tasarım ve dış reklamlar konusunda karar verebilir ve malların nasıl teşhir edileceği konusunu belirleyebilir, çünkü bu koşullar kalitatif nedenlere dayanmaktadır. Sistemin standardını koruyabilmek birçok Franchise sisteminin işlevlerine ait temel koşuldur. Bu nedenle de sistem şartlarına Franchise alan firma tarafından uyulup uyulmadığına dair Franchise veren firmanın kontroller yapmasına izin verilmektedir.
Aylık olarak ibraz edilecek kar/zarar hesapları öncelikle her bir Franchise alan firma —işletmenin masraf hesaplamasına ve diğer yandan da -anonim olarak- diğer Franchise alan firmalar arasında işletmeleri karşılaştırmaya yarar, ayrıca bir sistem üyesinin problemleri de meydana çıkmış olacaktır. Bu nedenle de Franchise sözleşmesi bu yükümlülüğü birebir içerebilir.
Fiyat önerisi
Sözleşme özgürlüğünün sınırları aşağıdaki örneklerden de rahatça anlaşılmaktadır, hangi noktada yasanın ve yargının belirli sözleşmesel kural içeriklerinin anlaşması konusunda nasıl bir yasak getirdiği görülmektedir: Franchise alan firma mallarını ve hizmetlerini Franchise veren firmanın belirttiği satış fiyatı üzerinden müşterilerine satmak zorunda değildir, çünkü ikinci el ile temel olarak sabit fiyat anlaşması yapılması yasaktır. Franchise sözleşmesi böyle bir koşulu içerse bile Franchise alan firma buna uymak zorunda değildir.
Bundan çıkan sonuca göre Franchise veren firma bağlayıcı olmayan fiyat önerilerinde bulunabilir. Ancak bu önerisi de tüm mallar için geçerli değildir. Sadece markalı ürünler ve de Franchise veren firmanın kendi ürettiği mallar için fiyat önerisi söz konusudur. Diğer bütün mallar ve özellikle de hizmetler için Franchise veren firma en fazla hesaplama için destek verebilir. Bu sıkı yasal şartlar serbest piyasa ekonomisinin esasına dayanmaktadır. Çünkü Franchise alanında bağımsız firmalar bir arada çalışmaktadırlar ve rekabet anlamında da birbirlerine destek olmalıdırlar. Bu şirketlerin birleşmesi ile kendi aralarında anlaşarak standart bir fiyat belirlemeleri serbest rekabeti bozacak bir tehlike oluşturur. Bu şekilde kendilerine rekabete karşı bir avantaj sağlamayı hedeflemektedirler. Serbest ekonominin düzenini bozan faktörü etkisiz kılmak için ulusal yasalar mevcuttur, örneğin rekabet sınırlarına karşı yasalar (GWB), Avrupa yasaları örneğin EWG- sözleşmesinin 85. maddesi ve gözetim yapan idareleri örneğin Federal Kartel İdaresi Berlin gibi.
Mal sevkıyatı yanında Franchise veren firma başka ücretli sistem hizmetleri de sunacaktır. Know how yanında ortağına çoğunlukla sınai koruma hakları da sunacaktır, örneğin arz edilenlerin kullanımına ilişkin marka veya patentler. Bu nedenle de Franchise alan firma düzenli olarak ücret ve anlaşılan satın alma fiyatını Franchise veren firmaya ödemek zorundadır.
Franchise alan firmalardan hiç verilmeyen veya düşük oranda verilen hizmetlere karşılık gereğinden fazla tazminat talep etmek yasaktır. Bu noktada mahkemeler çıtayı oldukça yükseltmiş bulunuyor. Bir mal ile ilgili tazminat eğer normal piyasa fiyatının %30 üzerinde olursa ahlaka aykırı sayılmaz, çünkü şirkete bağlı maliyet yapıları ve diğer özel hesaplana faktörleri sevkıyatçı için bu tazminatı haklı kılabilirler.
Özel otonominin temel yasayı delmesi burada diğer tüm ahlaka aykırı sözleşmelerdeki hallerde olduğu gibi korumanın amacının zayıf olan sözleşme tarafı lehine sonuçlanmasıdır, yani Franchise alan firmanın lehine. Gerçi kendisini reşit bir vatandaş olarak bir malı daha yüksek bir fiyata satmayı taahhüt edebilir. Ancak bağlayıcı bir ilişki mevcut ise, ve bu şekilde de karar vermek için oyun alanı sınırlandırılmış ise taahhüt konusunda etkili bir anlaşma yapılamaz.
Bir Franchise sözleşmesi bir gelir garantisi değil bir gelir şansı sunmaktadır. Bu nedenle de Franchise anlaşmasında Franchise işletmesinin verimliliği ile ilgili sorumluluk hariç kılınabilir. Ancak Franchise veren firma için kendisinden yada yardımcısından kaynaklanan kusurlu sözleşme zedelemesi ile ilgi sorumluluk hariç kılınamaz. Franchise sözleşmesi sisteme uygun olarak tasarlandığından yasal nedenlerden dolayı Franchise alan firmaya büyük oranda eşit muamele uygulanması gereklidir. Bu şekilde Franchise sözleşmesi önceden formülize edilmiş sözleşme olarak çok sayıda kullanıma yönelik hazırlanacaktır ve bu nedenle de AGBG’nin (Genel şirket şartnamesi ile ilgili yasa) yasal şartnamesi göz önünde tutulacaktır. Buna göre birçok sınırlamanın yanında sözleşme hazırlanırken Franchise veren firmanın sorumluluğu tamamen saf dışı bırakılamaz. Çünkü kendisi sözleşmenin zedelenmesi söz konusu olduğunda Franchise alan firmaya kasıtlı veya ağır ihmal nedeniyle davranışlarına karşılık tazminat ödemek zorundadır.
Sözleşme feshi
Franchise sözleşmesi sürekli geçerli kılınamaz. Her ne kadar Franchise alan bir firma karlı bir giriş kaynağına hayatının sonuna kadar sahip olmak istese de, yargı buna bir sınır getirmiştir. Malların satılması ile ilgili bağlayıcılık içeren bir sözleşme geçerli bir fesih nedeni olmadığı sürece en fazla 20 yıllığına akdedilebilir. Bunun yanında da belirsiz süreyle bir sözleşme akdedilmesi de söz konusu olamaz. Diğer yandan kısa süreli bir sözleşmenin finanse edilmesi devletin dışında bir iş kurma kredisi ile desteklenmektedir. Bununla birlikte kısa süreli bir sözleşmeler de arzu edilmemektedir. Zira bu sözleşmelerde Franchise alan firma yatırımlarını amorti edememektedir. Bu nedenle Franchise sözleşmesinin sözleşmesi yasal olarak ve ekonomik anlam açısından on ila 20 yıl arası akdedilmektedir. Bu süreden sonra ise sözleşme tarafları yeni bir Franchise anlaşması yapıp yapmamakta serbesttirler. Yeni akdedilen sözleşmenin süresi de yine 10 - 20 yıl arasında belirlenecektir.
Yine de sözleşme olağanüstü sebeplerden dolayı feshe izin vermez ise, sonlandırma imkanı bir Franchise anlaşmasında sürekli borç ilişkisi olarak hiçbir zaman hariç kılınamaz. Burada medeni kanunundan alınan bir analoji söz konusudur, buna göre mücbir sebepten dolayı feshe her zaman izin verilir. Sözleşme özgürlüğü bu koşulu hiçbir şekilde değiştiremez, çünkü burada söz konusu olan zorunlu bir haktır. Ancak oluşum için dar bir oyun alanı yaratılmış olacaktır: Sözleşme tarafları neyi önemli sebep olarak addettiklerini belirleyebilirler, ve bu nedenlere bağlı olarak da işbirliklerini sürdürmenin imkansız olduğunu ifade edebilirler.
Eğer sözleşmeye ek bir sözleşme ile rekabet yasağı getirilirse, buna birlikte karar verilebilir, ancak bu belirli bir alanı kapsamalı ve iki yıldan daha fazla sürmemelidir. Sözleşmedeki diğer tüm mutabakatlar veya koşullar Franchise alan firma için dezavantaj oluşturursa da etkisizdir. Bununla birlikte ek sözleşme ile gelen rekabet yasağından dolayı Franchise veren firmanın tazminat ödemesi şarttır, bu özel bir belgeye dayanmak ve belgenin içeriği özel ve katı taleplerden oluşmak zorundadır.
Şekil serbestliği özel hukuk alanında sözleşme özgürlüğünün temel maddelerinden bir tanesidir. Sözleşme tarafları temel olarak bir Franchise sözleşmesini sözlü, yazılı veya noter tasdikli olarak akdetme konusunda karar verebilirler. Ancak bu noktada da özel otonomiye sınır getirilmiştir. Şekil şartları özellikle tüketici kredileri yasasında yer almaktadır. Burada yazılı şekil şartı sözleşme için belirlenmiştir ve Franchise alan firmanın itirazı için yazılı bilgi verilmiştir, bu da özel bir belge olarak hazırlanmakta ve hazırlanmasında ve içeriğinde çok özel ve katı talepler yer almaktadır.
Yorumlar