KAMULAŞTIRMA KANUNU
KAMULAŞTIRMA KANUNU
Kanun Numarası : 2942
Kabul Tarihi : 4/11/1983
Yayımlandığı R.Gazete : Tarih: 8/11/1983 Sayı: 18215
Yayımlandığı Düstur : Tertip: 5 Cilt: 22 Sayfa: 843
*
* *
BİRİNCİ KISIM
Genel Hükümler
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam ve Tanımlar
Amaç ve kapsam
Madde 1 - Bu Kanun; kamu yararının gerektirdiği hallerde gerçek ve özel hukuk tüzelkişilerinin mülkiyetinde bulunan taşınmaz malların, Devlet ve kamu tüzelkişilerince kamulaştırılmasında yapılacak işlemleri, kamulaştırma bedelinin hesaplanmasını, taşınmaz malın ve irtifak hakkının idare adına tescilini, kullanılmayan taşınmaz malın geri alınmasını, idareler arasında taşınmaz malların
devir işlemlerini, karşılıklı hak ve yükümlülükler ile bunlara dayalı uyuşmazlıkların çözüm usul ve yöntemlerini düzenler.
Özel kanunlarına dayanılarak gerçek ve özel hukuk tüzelkişileri adına yapılacak kamulaştırmalarda da, bu Kanun hükümleri uygulanır.
Tanımlar
Madde 2 - Bu Kanunun uygulanmasında;
a) İdare: Yararına kamulaştırma hak ve yetkisi tanınan kamu tüzelkişilerini,kamu kurum ve kuruluşlarını, gerçek ve özel hukuk tüzelkişilerini,
b) Taşınmaz mal veya kaynağın bulunduğu yer: Taşınmaz malın tapuda kayıtlı olduğu, değilse tapu siciline kayıtlı olması gereken il veya ilçeyi,
İfade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Kamulaştırmanın Oluşturulması
Kamulaştırma şartları
Madde 3 - İdareler, kanunlarla yapmak yükümlülüğünde bulundukları kamu hizmetlerinin veya teşebbüslerinin yürütülmesi için gerekli olan taşınmaz malları, kaynakları ve irtifak haklarını; bedellerini nakden ve peşin olarak veya aşağıda belirtilen hallerde eşit taksitlerle ödemek suretiyle kamulaştırma yapabilirler.
Bakanlar Kurulunca kabul olunan, büyük enerji ve sulama projeleri ile iskan projelerinin gerçekleştirilmesi, yeni ormanların yetiştirilmesi, kıyıların korunması ve turizm amacıyla yapılacak kamulaştırmalarda, bir gerçek veya özel hukuk tüzelkişisine ödenecek kamulaştırma bedelinin o yıl Genel Bütçe Kanununda gösterilen miktarı, nakden ve peşin olarak ödenir. Bu miktar, kamulaştırma bede-
linin altıda birinden az olamaz. Bu miktarın üstünde olan kamulaştırma bedelleri, peşin ödeme miktarından az olmamak ve en fazla beş yıl içinde faiziyle birlikte ödenmek üzere eşit taksitlere bağlanır. Taksitlere, peşin ödeme gününü takip eden günden itibaren, Devlet borçları için öngörülen en yüksek faiz haddi uygulanır.
Kamulaştırılan topraktan, o toprağı doğrudan doğruya işleten küçük çiftçiye ait olanların bedeli, her halde peşin ödenir.
İrtifak hakkı kurulması
Madde 4 - Taşınmaz malın mülkiyetinin kamulaştırılması yerine, amaç için yeterli olduğu takdirde taşınmaz malın belirli kesimi, yüksekliği, derinliği veya kaynak üzerinde kamulaştırma yoluyla irtifak hakkı kurulabilir.
Kamu yararı kararı verecek merciler
Madde 5 - Kamu yararı kararı verecek merciler şunlardır:
a) Kamu idareleri ve kamu tüzelkişileri;
1. 3 üncü maddenin ikinci fıkrasında sayılan amaçlarla yapılacak kamulaştırmalarda ilgili bakanlık,
2. Köy yararına kamulaştırmalarda köy ihtiyar kurulu,
3. Belediye yararına kamulaştırmalarda belediye encümeni,
4. İl özel idaresi yararına kamulaştırmalarda il daimi encümeni,
5. Devlet yararına kamulaştırmalarda il idare kurulu,
6. Yükseköğretim Kurulu yararına kamulaştırmalarda Yükseköğretim Kurulu,
7. Üniversite, Türkiye Radyo - Televizyon Kurumu, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu yararına kamulaştırmalarda yönetim kurulları,
8. Aynı ilçe sınırları içinde birden çok köy ve belediye yararına kamulaştırmalarda ilçe idare kurulu,
9. Bir il sınırları içindeki birden çok ilçeye bağlı köyler ve belediyeler yararına kamulaştırmalarda il idare kurulu,
10. Ayrı illere bağlı birden çok kamu tüzelkişileri yararına kamulaştırmalarda Bakanlar Kurulu,
11. Birden çok il sınırları içindeki Devlet yararına kamulaştırmalarda Bakanlar Kurulu.
b) Kamu kurumları yararına kamulaştırmalarda yönetim kurulu veya idare meclisi, bunların olmaması halinde yetkili idare organları,
c) Gerçek kişiler yararına kamulaştırmalarda bu kişilerin, özel hukuk tüzelkişileri yararına kamulaştırmalarda ise; yönetim kurulları veya idare meclislerinin, yoksa yetkili yönetim organlarının başvuruları üzerine gördükleri hizmet bakımından denetimine bağlı oldukları köy, belediye, özel idare veya bakanlık.
Onay mercii
Madde 6 - Kamu yararı kararı;
a) Köy ihtiyar kurulları ve belediye encümenleri kararları, ilçelerde kaymakamın, il merkezlerinde valinin,
b) İlçe idare kurulları, il daimi encümenleri ve il idare kurulları kararları, valinin,
c) Üniversite yönetim kurulu kararları, rektörün,
d) Yükseköğretim Kurulu kararları, Kurul başkanının,
e) Türkiye Radyo - Televizyon Kurumu yönetim kurulu kararları, genel müdürün,
f) Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yönetim Kurulu kararları, Yüksek Kurum Başkanının,
g) Kamu kurumları yönetim kurulu veya idare meclisleri veya yetkili idare organları kararları, denetimine bağlı oldukları bakanın,
h) Gerçek kişiler veya özel hukuk tüzelkişileri yararına; köy, belediye veya özel idarece verilen kararlar, valinin,
Onayı ile tamamlanır.
Bakanlıklar veya Bakanlar Kurulu tarafından verilen kamu yararı kararlarının ayrıca onaylanması gerekmez.
Onaylı imar planına veya ilgili bakanlıklarca onaylı özel plan ve projesine göre yapılacak hizmetler için ayrıca kamu yararı kararı alınmasına ve onaylanmasına gerek yoktur. Bu durumlarda yetkili icra organınca kamulaştırma işlemine başlanıldığını gösteren bir karar alınır.
Kamulaştırmada önce yapılacak işlemler ve idari şerh
Madde 7 - Kamulaştırmayı yapacak idare, kamulaştırma veya kamulaştırma yolu ile üzerinde irtifak hakkı kurulacak taşınmaz malların veya kaynakların sınırını, yüzölçümünü ve cinsini gösterir ölçekli planını yapar veya yaptırır; kamulaştırılan taşınmaz malın sahiplerini, tapu kaydı yoksa zilyetlerini ve bunların adreslerini, tapu, vergi ve nüfus kayıtları üzerinden veya ayrıca haricen yaptıracağı araştırma ile belgelere bağlamak suretiyle tespit ettirir.
İlgili vergi dairesi idarenin isteği üzerine taşınmaz mal ve kaynakların vergi beyan ve değerlerini, vergi beyanı bulunmadığı hallerde beyan yerine geçecek takdir edilecek değeri en geç bir ay içerisinde verir.
İdare kamulaştırma kararı verdikten sonra kamulaştırmanın tapu siciline şerh verilmesini kamulaştırmaya konu taşınmaz malın kayıtlı bulunduğu tapu idaresine bildirir. Bildirim tarihinden itibaren malik değiştiği takdirde, mülkiyette veya mülkiyetten gayri ayni haklarda meydana gelecek değişiklikleri tapu idaresi kamulaştırmayı yapan idareye bildirmek zorundadır. Şerh tarihinden itibaren iki yıl içerisinde 13 üncü maddeye göre tebligata başlanılmamış ise bu şerh sicilden silinir.
Satın alma usulü
Madde 8 - Kamulaştırmayı yapacak idare, kamulaştırma kararının alınmasından sonra kamulaştırma işleminin her safhasında kendi ihale komisyonu, yoksa bu amaçla kuracağı komisyon marifetiyle tespit ettireceği bedel üzerinden mal sahibi ile anlaşarak taşınmaz malı, kaynağı veya bunlar üzerindeki irtifak haklarını satın alabilir.
Bu suretle satın alınan taşınmaz mal, kaynak veya irtifak hakkı, sahibinden kamulaştırma yolu ile alınmış sayılır. Ancak, kamulaştırmaya ve bedeline itiraz davaları açılamaz.
Kadastro görmemiş yerlerde tespit işlemi
Madde 9 - İdare, tapulama veya kadastrosu yapılmamış yerlerin durumunun tespiti için mahallin mülki amirine müracaatla, kamulaştırma yapılacak yerde iki asıl ve iki yedek olmak üzere dört bilirkişinin seçilmesini ister. Mülki amir idarenin bu istemi üzerine sekiz gün içerisinde bilirkişilerin seçilmesini ve sulh hukuk mahkemesinde yeminlerinin yaptırılarak isimlerinin kamulaştırmayı yapacak idareye bildirilmesini sağlar.
Tespit sırasında muhtar veya vekili, ihtiyar kurulundan iki üye ve iki bilirkişi birlikte görev yaparlar.
Bu tespitte görev yapan muhtar veya vekili, ihtiyar kurulu üyeleri ile bilirkişilere çalıştıkları günler için 29 uncu maddeye göre ödeme yapılır.
İKİNCİ KISIM
Kamulaştırma Bedeli, Tebligat, Dava Hakkı ve Bilirkişiler
BİRİNCİ BÖLÜM
Kamulaştırma Bedelinin Tespiti
Kıymet takdiri komisyonları
Madde 10 - İl ve ilçe dahilinde görev yapmak üzere beş asıl ve beş yedek üyeden oluşacak kıymet takdiri komisyonları, her yıl Ocak ayının ilk haftasında;
a) İl kıymet takdiri komisyonu :
1. İl idare kurulunca; defterdarlık memurlarından, resmi kuruluşların ziraat mühendislerinden, yoksa ziraat teknisyenlerinden, o ildeki fen adamları arasından birer asıl ve birer yedek olmak üzere üç asıl ve üç yedek üye,
2. İl belediye encümenince taşınmaz mal sahipleri arasından iki asıl ve iki yedek üye;
b) İlçe kıymet takdiri komisyonu:
1. İlçe idare kurulunca; mal müdürlüğü memurlarından, resmi kuruluşların ziraat mühendislerinden, yoksa ziraat teknisyenlerinden, ilçedeki fen adamları, temin edilememesi halinde o ilçenin bağlı bulunduğu ildeki fen adamları arasından birer asıl ve birer yedek olmak üzere üç asıl ve üç yedek üye,
2. İlçe belediye encümenince taşınmaz mal sahipleri arasından iki asıl ve iki yedek üye;
Olmak üzere seçilir.
Belediye sınırları içindeki nüfusu, son nüfus sayımına göre yüzbini geçen şehirler için aynı sınırlar içerisinde yapılacak kamulaştırmalarda kıymet takdiri komisyonu, seçilen ziraat mühendisi veya ziraat teknisyeni yerine il veya ilçe idare kurulunca Bayındırlık Bakanlığı kuruluşuna dahil teknik elemanlar arasından seçilecek bir üyenin katılmasıyla oluşur.
Seçilen komisyon üyelerine en yakın sulh mahkemesinde yemin ettirilir.
Komisyon üyelerinin hizmet süresi bir yıldır. Süresi biten üye tekrar seçilebilir.
Kıymet takdiri komisyonları uzmanlıkları dışında kalan konularda, kamulaştırılan malın cinsine göre uzman kimselerden danışma niteliğinde görüş alır ve bu hususu gerekçesiyle raporlarında bildirirler.
Kamulaştırılan taşınmaz malın sahipleri, bunların usul ve füruu, karı – koca veya üçüncü derece dahil kan ve sıhri hısımları komisyonlara katılamaz ve görüş bildiremez.
Komisyon, kamulaştırmayı yapan idarenin daveti üzerine eksiksiz toplanır. Hukuki veya fiili nedenlerle komisyona katılamayan asıl üyenin yerine, yedeği çağrılır. Komisyon başkanını kendi arasından seçer.
Komisyonda kararlar çoğunlukla verilir. Azınlıkta kalan üye, karara katılmama nedenlerini yazıp imzalamak zorundadır.
Kıymet takdiri esasları
Madde 11 - İdare, kamulaştırma bedelinin tespit edileceği günü tayin ve ilgililere doğrudan veya ilan yoluyla tebliğden hangisinin kolaylık ve çabukluk sağlayacağını takdir ederek, bildirir.
İlan yoluyla bildirimin öngörüldüğü hallerde, taşınmaz mal veya kaynağın bulunduğu yerde çıkan bir gazetede bir defa, gazete çıkmayan yerlerde alışılmış yollarla on gün süreyle ilan edilip, bu husus tutanakla tespit edilir. Bu ilan dahi bildirim hükmündedir.
Kıymet takdiri komisyonu, belirtilen günde, kamulaştırılacak taşınmaz mal veya kaynağın bulunduğu yere giderek; hazır bulunan ilgilileri de dinledikten sonra taşınmaz mal veya kaynağın;
a) Cins ve nevini,
b) Yüzölçümünü,
c) Kıymetini etkileyebilecek bütün nitelik ve unsurlarını ve her unsurun ayrı ayrı değerini,
d) Varsa vergi beyanını,
e) Kamulaştırma tarihindeki resmi makamlarca yapılmış kıymet takdirlerini,
f) Arazilerde, taşınmaz mal veya kaynağın kamulaştırma tarihindeki mevki ve şartlarına göre ve olduğu gibi kullanılması halinde getireceği net gelirini,
g) Arsalarda, kamulaştırma gününden önceki özel amacı olmayan emsal satışlara göre satış değerini,
h) Yapılarda, kamulaştırma tarihindeki resmi birim fiyatları ve yapı maliyet hesaplarını ve yıpranma payını,
i) Bedelin tespitinde etkili olacak diğer objektif ölçüleri,
Esas tutarak düzenleyeceği raporda bütün bu unsurların cevaplarını ayrı ayrı belirtmek suretiyle gerekçeli bir değerlendirme raporuna dayalı olarak kamulaştırma bedelini takdir eder.
Kamulaştırma bedelinin takdirinde, kamulaştırmayı gerektiren imar ve hizmet teşebbüsünün sebep olacağı değer artışları ile ilerisi için düşünülen kullanma şekillerine göre getireceği kar, kıymet takdirinde dikkate alınmaz.
Kıymet takdir komisyonu raporunu, tespit tarihinden itibaren onbeş gün içerisinde idareye verir. İşin niteliğinin zorunlu kıldığı hallerde bu süre üç ayı geçemez.
Kamulaştırma yoluyla irtifak hakkı tesisinde, bu kamulaştırma sebebiyle taşınmaz mal veya kaynakta meydana gelecek kıymet düşüklüğü gerekçeleriyle belirtilir. Bu kıymet düşüklüğü kamulaştırma bedelidir.
Kısmen kamulaştırma
Madde 12 - Kısmen kamulaştırılan taşınmaz malın değeri;
a) Kamulaştırılmayan kısmın değerinde, kamulaştırma sebebiyle bir değişiklik olmadığı takdirde, o malın 11 inci maddede belirtilen esaslara göre takdir edilen bedelinden kamulaştırılan kısma düşen miktarıdır.
b) Kamulaştırma dışında kalan kısmın kıymetinde, kamulaştırma nedeniyle eksilme meydana geldiği takdirde; bu eksilen değer miktarı tespit edilerek, kamulaştırılan kısmın (a) bendinde belirtilen esaslar dairesinde tayin olunan kamulaştırma bedeline eksilen değerin eklenmesiyle bulunan miktardır.
c) Kamulaştırma dışında kalan kısmın bedelinde kamulaştırma nedeniyle artış
meydana geldiği takdirde ise, artış miktarı tespit edilerek, kamulaştırılan kıs-
mın (a) bendinde belirtilen esaslar dairesinde tayin edilen bedelinden artan de-
ğerin çıkarılmasıyla bulunan miktardır.
Şu kadar ki, (c) bendi gereğince yapılacak indirme, kamulaştırma bedelinin
yüzde ellisinden fazla olamaz.
(b) ve (c) bentlerinde sözü edilen bedelin düşüş ve artış miktarları,
11 inci maddede belirtilen esaslara göre bedel takdiri suretiyle tespit olunur.
Kamulaştırma dışında kalan kısım, imar mevzuatına göre yararlanmaya elveriş-
li olduğu takdirde;kesilen bina, ihata duvarı, kanalizasyon, su, elektrik, hava-
gazı kanalları, makine gibi tesislerden mal sahiplerine kalacak olanlarının eski
nitelikleri dairesinde kullanılabilecek duruma getirilebilmeleri için gereken
gider ve bedel, belirlenerek kamulaştırma bedeline ilave olunur. Bu masraf ve
bedeller (b) bendinde yazılı kıymet düşüklüğü miktarının belirlenmesinde
gözönünde tutulmaz.
Bir kısmı kamulaştırılan taşınmaz maldan artan kısmı yararlanmaya elverişli
bir durumda değil ise, kamulaştırma işlemine karşı idari yargıda dava açılmayan
hallerde mal sahibinin en geç kamulaştırma kararının tebliğinden itibaren otuz
gün içinde yazılı başvurusu üzerine, bu kısmın da kamulaştırılması zorunludur.
Baraj inşası için yapılan kamulaştırmalar sonunda kamulaştırma sahasına
mücavir taşınmaz mallar, çevrenin sosyal, ekonomik veya yerleşme düzeninin bo-
zulması, ekonomik veya sosyal yönden yararlanılmasının mümkün olmaması hallerin-
de, sahiplarinin yazılı başvurusu üzerine kamulaştırmaya tabi tutulur. Bu hu-
susları düzenleyen yönetmelik, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığınca; İçişleri,
Maliye, Bayındırlık, Tarım ve Orman, Köyişleri ve Kooperatifler bakanlıklarının
görüşü de alınmak suretiyle hazırlanır. Bu yönetmelik, Kanunun yürürlüğe girdiği
tarihten itibaren bir yıl içerisinde Bakanlar Kurulu kararıyla yürürlüğe konulur
ve Resmi Gazete'de yayımlanır. Bu suretle kamulaştırılan mücavir taşınmaz mal-
lar hakkında 22 ve 23 üncü maddeler hükmü uygulanmaz. İdare, bu taşınmaz mallar
üzerinde imar mevzuatı hükümlerini de gözönünde tutarak dilediği gibi tasarruf-
ta bulunabilir ve gerektiğinde Hazineye bedelsiz olarak devredebilir.
Kısmen kamulaştırılan paylı mülkiyete konu taşınmaz mal, evvelce paydaşlar
arasında fiilen bölünerek bir veya birkaç paydaşın tasarruf ve yararlanmasına
bırakılmış ve yapılan kısmi kamulaştırma bu yerin tamamını veya bir kısmını
kapsıyor ise, bu durumda kamulaştırmaya ilişkin işlemler sadece bu paydaş veya
paydaşlar hakkında yürütülerek kamulaştırma bedeli payları oranında kendilerine
ödenir. Pay veya paydaşların sadece bu kısım için dava hakları vardır. Taşınmaz
malın kamulaştırılmayan kısmı üzerinde hakları kalmaz ve adları paydaşlar ara-
sından çıkarılır. Kamulaştırılan bu yerler tapu sicilinde idare adına tescil
olunur.
Bu maddenin uygulanmasından doğacak anlaşmazlıklar adli yargıda çözümlenir.
İKİNCİ BÖLÜM
Tebliğ İşlemleri, Dava Hakkı ve Bilirkişiler
Tebligat
Madde 13 - Kamulaştırılması kararlaştırılan taşınmaz malın, 7 nci maddedeki
usule göre tespit edilen sahibi, zilyet ve diğer ilgililerden adresi tespit
olunanlara tebliğ edilmek üzere; kamulaştırılacak taşınmaz malın kamulaştırıl-
masına uygun ölçekli bir plan veya ölçekli krokisi, kamulaştırma kararı, takdir
olunan kıymeti, kamulaştırma karşılığının veya ilk taksidinin milli bankalardan
birine hak
sahibi adına yatırıldığına dair belge, kamulaştırmanın hangi idare yararına ya-
pıldığı ve açılacak davalarda husumetin kime yöneltileceği bedelin bankaya yatı-
rıldığı tarihten başlayarak otuz gün içinde notere verilir. Noter onbeş gün
içinde belgeleri tebliğe çıkarır. Noterler tarafından tebligat giderlerinden
başka noterlik ücret tarifesinin 8 inci maddesi uyarınca ücret alınır.
Köy yararına kamulaştırmalarda tebligat, ihtiyar kurulundan en az üç üyenin
önünde yapılır ve düzenlenen tutanak birlikte imzalanır. Belgelenen tebliğ ge-
çerlidir.
Doğrudan tebligat ile beraber yukarıda yazılı kararlar ayrıca ilan olunur.
İlan:
a) Kamulaştırılması kararlaştırılan taşınmaz malın bulunduğu yerin, herkese
açık yerlerinden birine ve belediye dairesine veya köy odasına onbeş gün süreyle
asılarak,
b) Kamulaştırılacak taşınmaz malın bulunduğu yerde gazete çıkıyor ise, gaze-
telerden birisinde belgelerin özeti en az bir defa yayınlanarak,
Yapılır.
Köy yararına yapılan kamulaştırmalarda yalnız (a) bendi hükmü uygulanır.
Yapılan araştırmalar sonucunda adresleri bulunamayan veya adreslerinde noter
aracılığı ile tebligat yapılamayanlara, 7201 sayılı Tebligat Kanununun 28 inci
maddesi gereğince ilan yoluyla tebligat yapılır.
Açılacak davalarda hangi idareye husumet yöneltileceğinin tebliğ belgelerin-
de açıkça belirtilmemiş veya yanlış gösterilmiş olması yüzünden davada husumet
yanlış yöneltilmiş ise, gerçek hasma tebligat yapılmak suretiyle davaya devam
olunur.
Dava hakkı
Madde 14 - Kamulaştırılacak taşınmaz malın sahibi, zilyedi ve diğer ilgili-
ler noter veya köy ihtiyar kurulu aracılığıyla yapılan tebligat gününden, kendi-
lerine tebligat yapılamayanlara tebligat yerine geçmek üzere gazete ile yapılan
ilan tarihinden veya köy odasına asılmak suretiyle yapılan ilan süresinin biti-
minden itibaren otuz gün içinde, kamulaştırma işlemine karşı idari yargıda ve
takdir olunan bedel ile maddi hatalara karşı da adli yargıda dava açabilirler.
İdari yargıda açılan davalar öncelikle görülür.
İdari yargıya başvurulduğu takdirde, adli yargıya başvuru süresi, idari yar-
gı kararının kesinleştiği tarihten, bu kararlara karşı temyiz veya karar düzel-
tilmesi isteminde bulunulmuş ise, buna ilişkin kararların tebliği tarihinden
itibaren işlemeye başlar.
İştirak veya müşterek mülkiyette paydaşların tek başına dava hakları vardır.
İdare, kamulaştırma belgelerinin tebliği için notere verildiği günden veya
köy yararına kamulaştırmalarda aleyhine dava açılacak kişi yönünden geçerli teb-
liğ tarihinden itibaran altmış gün içinde takdir olunan bedel ile maddi hatalara
karşı taşınmaz malın bulunduğu yer mahkemesinde dava açabilir.
İdare tarafından bu Kanun hükümlerine göre tespit olunan malik, zilyet ve
diğer ilgililere karşı açılan davaların görülmesi sırasında, taşınmaz malın ger-
çek malikinin başka bir şahıs olduğu anlaşıldığı takdirde, davaya bu gerçek ma-
lik, tapu malikinin daha önce öldüğü sabit olursa mirasçıları da dahil edilmek
suretiyle devam olunur.
Açılan davaların sonuçları dava açmayanları etkilemez.
Bilirkişiler
Madde 15 - Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğine bağlı ihtisas odaları-
nın her biri, üyelerinin oturdukları yeri gözönünde bulundurarak her il için beş
ila onbeş; il merkezleri için il, ilçeler için ilçe idare kurullarınca bu böl-
gelerde oturan taşınmaz mal sahipleri arasından onbeş bilirkişi her yıl Ocak
ayının ilk haftasında seçilerek isim ve adreslerini bildiren listeler valilik-
lere verilir.
Bu listeler valilikçe onandıktan sonra odalardan gelenler il merkezi ile
ilçelerdeki asliye hukuk mahkemelerine; taşınmaz mal sahipleri listelerinden her
biri de seçildikleri yerin asliye hukuk mahkemelerine gönderilir.
Süresi bitenler tekrar seçilebilir.
Bilirkişi kurulu; kamulaştırmaya konu olan yerin cins ve niteliğine göre,
ikisi odalar listesinden, biri de taşınmaz mal sahipleri listesinden seçilmek
suretiyle üç kişiden oluşur.
Kamulaştırılan taşınmaz malın üstün niteliği gözönüne alınarak, bilirkişinin
ikisi de aynı uzmanlık kolundan seçilebilir.
Kamulaştırmayı yapan idarede görevli olanlar ve kıymet takdiri komisyonunda
kıymet takdiri işinde bulunanlar ile kamulaştırılan taşınmaz malın sahipleri ve
bunların usul ve füruu, karı - koca, üçüncü derece dahil, kan ve sıhri hısımları
ve mal sahipleri ile menfaat ortaklığı olanlar bilirkişi seçilemezler.
İhtisas odalarının liste veremediği veya verilen listelerden fiili ve hukuki
sebeplerle bilirkişi seçiminin imkansız olduğu illerde, kamulaştırılan taşınmaz
malın cins ve özelliğine göre, bayındırlık, tarım ve orman daireleri ile diğer
resmi daire ve kurumlardan alınacak fen adamları ile bilirkişi kurulu tamamla-
nır. Bunların da bulunmadığı veya fiili veya hukuki sebeplerle bilirkişi seçim-
lerine imkan olmadığı takdirde, komşu illerin oda listelerinden, yoksa yukarıda
belirtilen resmi daire ve kurumlardan alınacak fen adamları ile kurul tamamla-
nır.
Mahkemelere gönderilen listelerde yazılı olanlar ve yukarıdaki fıkrada gös-
terilen kimseler arasından taraflar bilirkişi seçmekte birleşemedikleri takdirde
bilirkişiler hakim tarafından re'sen seçilir.
Bilirkişi kurulu, taşınmaz malın kıymetini 11 ve 12 nci maddeler hükümlerine
göre tayin ve takdir ederek, gerekçeli raporunu en kısa zamanda mahkemeye verir.
Bilirkişi kurulu, kıymet takdir komisyonunca tespit edilen kıymette bir de-
ğişiklik yapmış ise, bunun nedenlerini raporunda belirtir.
Hakim, bilirkişi kurulu tarafından takdir olunan bedelde açık bir isabetsiz-
lik bulduğu veya kıymet takdiri komisyonu tarafından tayin edilen kıymet ile bi-
lirkişi kurulunun belirlediği kıymet arasında önemli bir oransızlık gördüğü tak-
dirde, aynı usullerle yeni bilirkişi kurulu oluşturarak kıymet takdiri yaptırır.
Hakim, bilirkişilere yemin ettirir.
Kıymet takdirinde, kamulaştırmayı yapan daire 13 üncü madde gereğince tebli-
gatı kamulaştırma kararının tamamlanmasından itibaren bir yıl içinde usulüne
göre yaptırmamış ise kamulaştırma kararının hak sahibine tebliğ olunduğu, tebli-
gat yapılmadan dava açılmış ise, davanın açıldığı gün esas tutulur.
Maliklerinin, zilyedlerinin veya diğer ilgililerin tespiti mümkün olmadığı
ve sahipsiz göründüğü takdirde, taşınmaz malların ilerde ortaya çıkacak maliki,
zilyedi veya diğer alakalıları tarafından talep edilecek kamulaştırma bedelle-
rinde veya bu kamulaştırmaların bedellerine vaki olacak itirazlarda, taşınmaz
malın kamulaştırma tarihindeki kıymeti esas tutulur.
ÜÇÜNCÜ KISIM
Acele Elkoyma, Tescil İşlemleri ve Aynın Çekişmeli Olması
BİRİNCİ BÖLÜM
Elkoyma
Acele işlerde elkoyma ve tescil
Madde 16 - Kamulaştırma işlemine ilişkin yürütmenin durdurulması kararı ve-
rilmedikçe veya kamulaştırma 6 ncı maddenin son fıkrası uyarınca yapılmış ise
davaların sonucu beklenmeksizin kamulaştırılması yapılan taşınmaz mala hemen
elkonulmasına idarece zorunluluk görüldüğü hallerde, taşınmaz malın takdir
olunan kıymeti milli bankalardan birisine yatırılarak makbuzu ilgili belge ör-
nekleri ile birlikte mahkemeye verilip taşınmaz malın durumunun tespiti istenir.
Mahkeme sekiz gün içinde taşınmaz malın sahibini davet ile beş gün zarfında ta-
şınmaz malın, 11 inci maddede yazılı olduğu şekilde kıymet takdirine esas olabi-
lecek bütün niteliklerini tespit ettirerek, o taşınmaz malın idare adına tescil
edilmesine karar verir ve bu kararı tapu dairesine bildirir.
Bu işlem, mahkemenin davetine uymayanların gıyabında yapılır.
Kamulaştırılması yapılan taşınmaz malın mülkiyeti veya payı çekişmeli bulun-
duğu hallerde dahi bu madde hükmü uygulanır.
Bu Kanunun 3 üncü maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen hallerde yapılacak
kamulaştırmalarda yatırılacak miktar, ödenek ilk taksit bedelidir.
İKİNCİ BÖLÜM
Tescil ve Aynın Çekişmeli Olması
Tapulu taşınmaz mallarda tescil
Madde 17 - Tebliğ edilen kamulaştırma işlemine karşı idari ve adli yargıya
başvurulmadığı veya bu konuda açılan davaların kesin olarak sonuçlandığı ancak
taşınmaz mal sahibinin ferağ vermediği hallerde, takdir edilen ve artırılan be-
delin tamamı milli bankalardan birine yatırılarak makbuzu ilgili belge örnekle-
riyle birlikte mahkemeye verilir. Mahkeme iki tarafı derhal davet ederek, gelme-
meleri halinde gıyaplarında, belgeleri inceleyerek; kamulaştırma usulüne uygun
şekilde tamamlanmış ise, taşınmaz malın kamulaştırma yapan idare adına tesciline
karar verir ve tapu dairesine bildirir.
Kamulaştırması yapılan taşınmaz mal tahsis edildiği kamu hizmeti itibariyle
sicile kaydı gerekmeyen bir niteliğe dönüşmüş ise, istek halinde sicil kaydının
terkinine karar verilir.
Bu tescil ve terkin işlemi sırasında mal sahiplerinin bu taşınmaz mal nede-
niyle vergi ilişkisi aranmaz. Ancak, ilgili tapu dairesi durumu vergi dairesine
bildirir.
Bu Kanunun 3 üncü maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen hallerde yapılacak
kamulaştırmalarda yatırılacak miktar, ödenecek ilk taksit bedelidir.
Aynın çekişmeli bulunması
Madde 18 - Kamulaştırılan taşınmaz malın aynı üzerindeki çekişmelerde kamu-
laştırmayı yapan idareye husumet düşmez. Ancak mülkiyetin kişiler arasında çe-
kişmeli olması idare adına tescile engel değildir.
Tapuda kayıtlı olmayan taşınmaz malların tescili ve zilyedin hakları
Madde 19 - Tapuda kayıtlı olmayan taşınmaz malın zilyedi mevcut olup da zil-
yedlikle iktisap iddiasında bulunursa, kamulaştırma yapan idare mahallinde tah-
kikat yapar. Delilleri toplar ve keyfiyeti bir tutanakla belirtir. Bu tutanakta,
zilye-
din kimliği, zilyedliğin başlangıç ve süresi, vergi kaydı, yüzölçümü ve o yerin
mülkiyetinin kazanma şartlarının var olup olmadığını belirtir. Taşınmaz mala
takdir edilen değerin tamamını veya ödenmesi gereken ilk taksidini milli banka-
lardan birine yatırarak makbuzunu tahkikat ve kamulaştırma evrakı ile birlikte
taşınmaz malın bulunduğu yer asliye hukuk mahkemesine verir.
Mahkeme, sekiz gün içinde evrak üzerinde inceleme yaparak taşınmaz malın le-
hine kamulaştırma yapılan idare adına tescilini ve ayrıca zilyedinin şerh veril-
mesini tapu dairesine bildirir.
Mahkeme, idari tahkikat sonucunu zilyedin kamulaştırma tarihinde taşınmaz
malı Medeni Kanun hükümleri dairesinde ve zilyedlikle iktisap etmiş olduğunu be-
lirtmeye yeterli görmediği takdirde durumu zilyede gerekçeleriyle tebliğ eder.
Zilyedin tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde Medeni Kanunun zilyedlikle
iktisap hükümleri dairesinde aynı usul ve şekillere göre dava açarak taşınmaz
malı kamulaştırma tarihinde iktisap etmiş olduğunu ispat etmesi lazımdır. Zilyed
bu müddet içinde dava artığını belgelendirmediği takdirde kamulaştırma bedeli
kamulaştırmayı yapan idare tarafından emanete alınır.
Üçüncü şahısların umumi hükümler dairesinde kamulaştırma bedeline istihkak
davası açmak hakları saklıdır.
Mahkeme, idari tahkikatın iktisap iddiasını haklı gösterecek mahiyette oldu-
ğunu görürse, durumu o yerin maliye dairesine bildirmekle beraber taşınmaz malın
bulunduğu yerde uygun görülecek araçlarla iki defa ilan eder. Kamulaştırma be-
deli onmilyon lira ve daha fazla ise ilanın bir defa da gazeteyle yapılması zo-
runludur.
İlanda:
a) Taşınmaz malın bulunduğu yeri, mevkii, sınırı, miktarı,
b) Zilyedin kimliği,
c) Kamulaştırma bedelinin yatırıldığı banka,
d) Hak sahiplerinin son ilandan itibaren üç ay içinde zilyed aleyhine genel
hükümler dairesinde dava açtıklarını belgelendirmedikleri takdirde, kamulaştırma
bedelinin zilyede verileceği,
Belirtilir.
Son ilandan itibaren üç ay içinde Hazine veya üçüncü bir kimse tarafından
zilyed aleyhine dava açıldığı belgelendirilmediği takdirde zilyed kamulaştırma
bedelinin kendisine ödenmesini isteyebilir. Ancak, idare durumu vergi dairesine
bildirir.
Bu müddet içinde zilyed aleyhine dava açılırsa, kamulaştırma bedelinin öden-
mesi davanın kesinleşmesine bırakılır.
Kamulaştırma bedelinin zilyede verilmiş olması, o taşınmaz malda hak iddia
edenlerin genel hükümler dairesinde zilyed aleyhine, bedele istihkak davası aç-
mak haklarını düşürmez.
İdare yukarıdaki fıkralar gereğince işlem yapmamış ise kamulaştırılan yerin
mülkiyetini kazandığını ispat yükümlülüğü zilyede düşer.
Tapuda kayıtlı olmayan bu gibi taşınmaz mallar hakkında da 16 ncı madde hük-
mü uygulanabilir.
Başkası adına tapulu, sahipsiz ve zilyedi tarafından iktisap edilmemiş yerin
kamulaştırılmasında, bina ve ağaçların 11 ve 12 nci maddeler uyarınca takdir
olunan bedeli zilyedine ödenir.
Bu madde gereğince mahkemece yapılacak işlemler sebebiyle kamulaştırmayı ya-
pan idareden ilan, tebliğ giderleri hariç, herhangi bir harç ve gider alınmaz.
DÖRDÜNCÜ KISIM
Kamulaştırmada Boşaltma, Vazgeçme ve Geri Alma
BİRİNCİ BÖLÜM
Boşaltma
Taşınmaz malın boşaltılması
Madde 20 - 16, 17 ve 19 uncu maddelere dayanılarak lehine kamulaştırma yapı-
lan idare adına tapu dairesince tescil edilen taşınmaz malın boşaltılması idare-
ce icra memurundan istenir. İcra memuru taşınmaz malı onbeş gün içinde boşalt-
malarını içindekilere tebliğ eder. Bu süre içinde taşınmaz mal boşaltılmazsa
icraca boşaltılır. İtiraz ve şikayet boşaltmayı durdurmaz ve mahkemece ihtiyati
tedbir kararı verilemez.
Taşınmaz malın boşaltılması sebebiyle mal sahibi ve idare tazminat ile so-
rumlu tutulamaz.
Ekili arazinin boşaltılması hasat sonuna bırakılır. Hasat zamanının beklen-
mesi mümkün olmadığı hallerde kamulaştırmayı yapan idare, mahkemece takdir edi-
lecek ekin bedelini tazmin etmek şartıyla, arazinin boşaltılmasını talep edebi-
lir. Ekin bedeli 11 ve 12 nci maddeler uyarınca yapılan kamulaştırma değerinin
tespitinde nazara alınmış ise, taşınmaz malın boşaltılması için tekrar bu bede-
lin tespit ve ödenmesi gerekmez.
İKİNCİ BÖLÜM
Kamulaştırmadan Vazgeçme ve Geri Alma
İdarenin tek taraflı vazgeçmesi
Madde 21 - İdare kamulaştırmanın her safhasında kamulaştırma kararı veren ve
onaylayan yetkili merciin kararı ile kamulaştırmadan tek taraflı olarak kısmen
veya tamamen vazgeçebilir. Şu kadar ki, dava sırasında vazgeçme halinde dava gi-
derleri ile harç, harcanan emek ve işin önemi gözetilerek mahkemece maktuen tak-
dir olunacak avukatlık ücreti idareye yükletilir.
Tarafların anlaşmasıyla vazgeçme ve devir
Madde 22 - Kamulaştırmanın ve bedelinin kesinleşmesinden sonra taşınmaz mal-
ların kamulaştırma amacına veya kamu yararına yönelik herhangi bir ihtiyaca tah-
sisi lüzumu kalmaması halinde, keyfiyet 13 üncü madde hükmü uyarınca mal sahibi
veya mirasçılarına duyurulur. Bu duyurma üzerine mal sahibi veya mirasçıları,
aldığı kamulaştırma bedelini üç ay içinde ödeyerek taşınmaz malını geri alabi-
lir.
Ancak, kamulaştırılan taşınmaz mala kamulaştırmayı yapan idare dışında başka
bir idare, kamulaştırma yoluyla gerçekleştirebileceği bir kamu hizmeti amacıyla
istekli olduğu takdirde, yukarıdaki fıkra hükmü uygulanmayarak bu Kanunun 30 un-
cu veya 1050 sayılı Muhasebei Umumiye Kanununun 23 üncü maddesine göre işlem ya-
pılır.
Mal sahibinin geri alma hakkı
Madde 23 - Kamulaştırma bedelinin kesinleşmesi tarihinden itibaren beş yıl
içinde, kamulaştırmayı yapan idarece veya 22 nci maddenin ikinci fıkrası uyarın-
ca devir veya tahsis yapılan idarece; kamulaştırma ve devir amacına uygun hiç
bir işlem veya tesisat yapılmaz veya kamu yararına yönelik bir ihtiyaca tahsis
edilmeyerek taşınmaz mal olduğu gibi bırakılırsa, mal sahibi veya mirasçıları
kamulaştırma bedelini aldıkları günden itibaren işleyecek kanuni faiziyle bir-
likte ödeyerek, taşınmaz malını geri alabilir.
Doğmasından itibaren bir yıl içinde kullanılmayan geri alma hakkı düşer.
Aynı amacın gerçekleşmesi için birden fazla taşınmaz mal birlikte kamulaştı-
rıldığı takdirde bu taşınmaz malların durumunun bir bütün oluşturduğu kabul
edilerek yukarıdaki fıkralar buna göre uygulanır.
Özel kanunlarda bu maddenin uygulanmayacağına ilişkin hükümler saklıdır.
1164 sayılı Arsa Ofisi Kanununa dayanılarak yapılan kamulaştırmalarda ve bu Ka-
nunun 3 üncü maddesinin 2 nci fıkrasında belirtilen hallerde yapılacak kamulaş-
tırmalarda bu madde hükmü uygulanmaz.
BEŞİNCİ KISIM
Hasar, Doğacak Hak ve Borçlar, Trampa Yolu ile ve Acele Kamulaştırma
BİRİNCİ BÖLÜM
Hasar
Kamulaştırma bedelinden düşülebilecek hasar
Madde 24 - 21, 22 ve 23 üncü maddeler uyarınca kamulaştırılmasından vazgeçi-
len veya geri alınan taşınmaz mal üzerindeki bina, sabit tesisler ve ekili diki-
li şeyler yıkılmış, sökülmüş veya harap olmuş ise, taşınmaz malın geri alınma-
sında mal sahibi veya mirasçısı, kamulaştırma tarihindeki değerine göre farkı-
nın, ödeyeceği kamulaştırma bedelinden düşülmesini isteyebilir.
Bu madde ile 21, 22 ve 23 üncü maddelerin uygulamasından doğacak anlaşmaz-
lıklar adli yargıda çözümlenir.
İKİNCİ BÖLÜM
Tebliğ ile Doğacak Haklar ve Borçlar
Hakların sınırlandırılması ve mülkiyetin idareye geçmesi
Madde 25 - Hakların kullanılması ve borçların yerine getirilmesi bakımından
kamulaştırma işlemi mal sahibi için 13 üncü madde uyarınca yapılan tebligatla,
idare için tebligat çıkarmakla başlar. Mülkiyetin idareye geçmesi, bu Kanundaki
özel hükümler dışında kamulaştırma işleminin idari yargı yönünden kesinleşmesi
ile olur. Dava açabilmek için idarenin tebligat yapması veya tebligat çıkarması
şarttır.
Tebliğ tarihinden itibaren taşınmaz mal sahibinin kamulaştırılması kararlaş-
tırılan taşınmaz malda yeni inşaat veya ekim yapmak veya mevcut inşaatta esaslı
değişiklikler meydana getirmek gibi kullanma hakları kalkar. Bundan sonra yapı-
lanların değeri dikkate alınmaz.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Trampa Yolu ve Acele Kamulaştırma
Trampa yolu ile kamulaştırma
Madde 26 - Mal sahibinin kabul etmesi halinde kamulaştırma bedeli yerine,
idarenin kamu hizmetine tahsis edilmemiş olan taşınmaz mallarından, bu bedeli
kısmen veya tamamen karşılayacak miktarı verilebilir.
Kamulaştırma bedeli yerine verilecek taşınmaz malın değeri, idarenin ihale
komisyonunca yoksa bu amaçla kuracağı bir komisyonca tespit edilir. Taşınmaz mal
bedelleri arasındaki fark taraflarca nakit olarak karşılanır. Ancak idarenin ve-
receği taşınmaz malın değeri, kamulaştırma bedelinin yüzde yüzyirmisini aşamaz.
Acele kamulaştırma
Madde 27 - 3634 sayılı Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanununun uygulanmasında
yurt savunması ihtiyacına veya aceleliğine Bakanlar Kurulunca karar alınacak
hallerde veya özel kanunlarla öngörülen olağanüstü durumlarda gerekli olan ta-
şınmaz malların kamulaştırılmasında kıymet takdiri dışındaki işlemler sonradan
tamamlanmak üzere ilgili idarenin istemi ile mahkemece yedi gün içinde o taşın-
maz malın 11 ve 12 nci madde esasları dairesinde ve 15 inci madde uyarınca seçi-
lecek bilirkişilerce tespit edilecek değeri, idare tarafından mal sahibi adına
milli bir bankaya yatırılarak o taşınmaz mala el konulabilir.
Bu Kanunun 3 üncü maddesinin 2 nci fıkrasında belirtilen hallerde yapılacak
kamulaştırmalarda yatırılacak miktar, ödenecek ilk taksit bedelidir.
ALTINCI KISIM
Bedelsiz Kullanma, Giderlerin Ödenmesi ve
İdareler Arasında Taşınmaz Mal Devri
BİRİNCİ BÖLÜM
Bedelsiz Kullanma ve Giderler
Bedelsiz kullanma yetkisi
Madde 28 - Milli savunma inşaat ve tesisatı için gerekli görülen gerçek ve
özel hukuk tüzelkişilerinin mülkiyet ve tasarrufunda veya ruhsatname ile intifa-
ları altında bulunmayan kireç, taş ve kum ocaklarını, hiç bir resim ve ücrete
tabi olmadan kullanmaya Milli Savunma Bakanlığı yetkilidir.
Bayındırlık, Köy İşleri ve Kooperatifler bakanlıkları ile T.C. Devlet Demir-
yolları İşletmesi Genel Müdürlüğü, Karayolları Genel Müdürlüğü ve Devlet Su İş-
leri Genel Müdürlüğü de aynı sebep ve şartlarla, demiryolu hattının veya karayo-
lunun veya su tesislerinin her yönündeki, gerçek ve özel hukuk tüzelkişilerinin
mülkiyet ve tasarrufunda veya ruhsatname ile intifaları altında bulunmayan ki-
reç, taş ve kum ocaklarını hiç bir resim ve ücrete tabi olmadan kullanabilirler.
Giderlerin ödenmesi
Madde 29 - Kıymet takdiri komisyon başkan ve üyelerinin, kıymeti takdir
edilen her taşınmaz mal başına kamulaştırmayı yapan idare tarafından takdir edi-
lecek ücretleri ile gerçek yol giderleri, tapu harçları ve bu Kanunun gerektir-
diği diğer giderler, idarece ödenir.
İKİNCİ BÖLÜM
Kamu Kurumları ve Tüzelkişileri Arasında Taşınmaz Mal Devri
Bir idareye ait taşınmaz malın diğer idareye devri
Madde 30 - Kamu tüzelkişilerinin ve kurumlarının sahip oldukları taşınmaz
mal, kaynak veya irtifak hakları diğer bir kamu tüzelkişisi veya kurumu tarafın-
dan kamulaştırılamaz.
Taşınmaz mala; kaynak veya irtifak hakkına ihtiyacı olan idare, ödeyeceği
bedeli de belirterek mal sahibi idareye yazılı olarak başvurur. Mal sahibi idare
devire muvafakat etmez veya altmış gün içinde cevap vermez ise anlaşmazlık, is-
teyen idarenin başvurusu üzerine Danıştay ilgili idari dairesince incelenerek
iki ay içinde kesin karara bağlanır.
Taraflar bedelde anlaşamadıkları takdirde; alıcı idare, devirde anlaşma ta-
rihinden veya Danıştay kararının tebliği tarihinden itibaran otuz gün içinde,
10 uncu
maddede yazılı kıymet takdiri komisyonuna değer takdir ettirir. Taraflar bu ko-
misyon raporuna, kendilerine veriliş veya tebliğ ediliş tarihinden itibaren otuz
gün içinde itiraz ettikleri takdirde, anlaşmazlık, 29/6/1938 tarih ve 3533 sayı-
lı Kanun hükümlerine bağlı olmaksızın taşınmaz malın bulunduğu yer asliye hukuk
mahkemesince karara bağlanır.
YEDİNCİ KISIM
Yasak İşler ve Ceza Hükümleri
BİRİNCİ BÖLÜM
Yasak İşler
Yasak işler ve eylemler
Madde 31 - Aşağıda yazılı işler ve eylemler yasaktır.
a) Kıymet takdir komisyonu başkanı ve üyeleri ile bilirkişilerin kendilerine
resmen takdir edilen ücret dışında herhangi bir suretle çıkar sağlamaları,
b) Kamulaştırma kararının tebliğinden sonra taşınmaz malın başkasına devir
ve ferağ veya temliki,
c) Artırılan bedele göre artıp eksilen vekalet ücreti kararlaştırılması,
d) Dava giderlerinin avukat veya dava vekilleri veya onlar adına hareket
edenler tarafından kabullenilmesi,
e) Kamulaştırma bedelinin artırılması hali öngörülerek bu miktarın veya bir
kısmının nakden veya diğer suretlerle, avukat veya dava vekili veya onlar adına
hareket edenler tarafından mal sahibine önceden ödenmesi,
f) Artırılan kamulaştırma bedelinin tamamının veya bir kısmının avukat veya
dava vekili veya onlar adına hareket edenlere ait olacağının kararlaştırılması,
g) Yukarıda yazılı bentlerde yasaklanan işlem ve eylemlerin avukat veya dava
vekillerince bizzat veya aracı ile mal sahibine teklif edilmesi veya bunlara
yardımcı olunması.
İKİNCİ BÖLÜM
Görevli Kişilerin Suçları ve Ceza Hükümleri
Görevli kişilerin suçları
Madde 32 - Bu Kanuna göre görevlendirilenlerden suç işleyenler, Devlet memu-
ru gibi cezalandırılırlar. Şu kadar ki verilecek cezalar; o suç için muayyen
olan cezanın yarısından az olmamak üzere iki katına kadar artırılır.
Cezalar
Madde 33 - Fiilleri daha ağır cezayı gerektiren ayrı bir suç teşkil etmediği
takdirde, bu Kanunun 31 inci maddesinin (a), (e), (f) ve (g) bentlerine aykırı
hareket edenler, bir yıldan aşağı olmamak üzere hapis ve ellibin liradan üçyüz-
bin liraya kadar ağır para cezasıyla, (b), (c) ve (d) bentlerine aykırı hareket
edenler, altı aydan iki yıla kadar hapis ve onbin liradan yüzbin liraya kadar
ağır para cezasıyla cezalandırılırlar.
SEKİZİNCİ KISIM
Çeşitli Hükümler
Mal sahibinin sağladığı yararları geri alma hakkı
Madde 34 - Mal sahiplerinin 31 inci maddedeki yasaklara rağmen avukat veya
dava vekillerine veya bu Kanuna göre görevlendirilenlere veya üçüncü şahıslara
verdikleri paraları veya sağladıkları yararlar karşılığını bir yıl içinde geri
almaya hakları vardır.
İmar mevzuatı uygulanan veya özel parselasyon yapılan yerler:
Madde 35 - İmar mevzuatı gereğince düzenlemeye tabi tutulan parsellerden dü-
zenleme ortaklık payı karşılığı olarak bir defaya mahsus alınan yol, yeşil saha
ve bunun gibi kamu hizmet ve tesislerine ayrılan yerlerle, özel parselasyon so-
nunda malikinin muvafakatı ile kamu hizmet ve tesisleri için ayrılmış bulunan
yerler için eski malikleri tarafından mülkiyet iddiasında bulunulamaz ve karşı-
lığı istenemez.
Kamulaştırmadan sonra alınan tapu kaydının iptali
Madde 36 - Kamulaştırma kanunları uyarınca gerekli işlemler tamamlanıp tapu-
da kayıtlı olanların idare adına intikallerinin yapılmasından, tapuda kayıtlı
olmayanların tescillerinin sağlanmasından sonra, kamulaştırılan yer için herhan-
gi bir nedenle gerçek ve tüzelkişiler adına yeniden tapu tesis edildiği takdir-
de, idarenin isteği üzerine hakim, evrak üzerinde ve lüzum gördüğü takdirde ma-
hallinde inceleme yaparak sonraki kaydın iptali hakkında bir karar verir.
Bu işlemler harca ve resme bağlı değildir.
Yetkili ve görevli mahkeme ve yargılama usulü
Madde 37 - Bu Kanundan doğan tüm anlaşmazlıkların adli yargıda çözümlenmesi
gerekenleri, taşınmaz malın bulunduğu yer asliye hukuk mahkemelerinde basit yar-
gılama usulü ile görülür.
Hak düşürücü süre
Madde 38- Kamulaştırma yapılmış, ancak işlemleri tamamlanmamış veya kamulaş-
tırma hiç yapılmamış iken kamu hizmetine ayrılarak veya kamu yararına yönelik
bir ihtiyaca tahsis edilerek üzerinde tesis yapılan taşınmaz malın malik zilyed
veya mirasçılarının bu taşınmaz mal ile ilgili her türlü dava hakkı yirmi yıl
geçmekle düşer. Bu süre taşınmaz mala elkoyma tarihinden başlar.
Vergilendirme
Madde 39 - Emlak vergisi tarhına esas olan en son vergi değeri kesinleşen
kamulaştırma bedelinden az olduğu takdirde aradaki fark emlak vergisine tabi tu-
tulur. Bu farka ait vergi 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanununun 31 inci maddesinin
son fıkrası hükmü dikkate alınmak suretiyle kusur cezalı olarak tarh olunur.
Emlak vergisi beyannamesinin ek süreye rağmen verilmemiş olması halinde ke-
sinleşen kamulaştırma bedeli beyannamesi verilmemiş dönemlere ait vergi değeri
yerine geçer ve vergi ağır kusur cezalı olarak tarh olunur. Ek süreden sonra,
verilen beyannamelerde gösterilen değerin kesinleşen kamulaştırma bedelinden
yüksek olması halinde bu farka ait vergi ve ceza düzeltilmez.
Kaldırılan ve saklı tutulan hükümler
Madde 40 - 31/8/1956 tarih ve 6830 sayılı İstimlak Kanunu ile ek ve değişik-
likleri, 8/7/1981 tarih ve 2487 sayılı Toplu Konut Kanununun 5 inci maddesi ile
21/1/1982 tarih ve 2587 sayılı Kanunun geçici 2 nci maddesinin kamulaştırılan
taşınmaz malın değerinin tespitine ilişkin hükümleri yürürlükten kaldırılmıştır.
7/3/1954 tarih ve 6326 sayılı Petrol Kanunu ve değişiklikleri, 15/4/1955 ta-
rih ve 6538 sayılı İstanbul Kapalıçarşısının Tamir ve İhyası Hakkında Kanun hü-
kümleri ile diğer özel kanunlardaki kamulaştırmaya ilişkin hükümler saklıdır.
İstimlak Kanununa yapılan atıflar
Madde 41 - Diğer kanunlarda İstimlak Kanununa veya belli maddelerine yapılan
atıflar bu Kanuna veya bu Kanunun aynı konuları düzenleyen madde veya maddeleri-
ne yapılmış sayılır.
GEÇİCİ MADDE 1 - Bu Kanunun yürürlüğe girmesinden önce verilmiş olan kamu
yararı ve kamulaştırma kararları geçerlidir. Ancak, idarece henüz kıymet takdir
edilmemiş olan işlerde, kıymet takdir işlemleri ile sonraki işlemler bu Kanun
hükümlerine göre yapılır.
Bu Kanunun yürürlüğe girmesinden önce açılmış ve henüz kesin hükme bağlanma-
mış davalarda bu Kanun hükümleri uygulanır. Ancak bu Kanunla getirilen değişik
hükümlerin uygulanması nedeniyle haksız çıkan tarafa harç, yargılama gideri ve
avukatlık ücreti yükletilemez.
GEÇİCİ MADDE 2 - Bu Kanunun yürürlüğe girmesinden önce açılan davalarda, da-
vanın açıldığı günde yürürlükte olan kanunlara göre işlemeye başlamış olan dava
süreleri, o kanunlara göre tespit edilir.
GEÇİCİ MADDE 3 - Bu Kanunun yürürlüğe girmesinden önce kamulaştırılmış ve
kamulaştırma bedelinin kesinleşmesi dört yılı tamamlamış taşınmaz mal hakkında
22 nci madde hükmüne göre işlem yapılmış veya yapılacak olması halinde, idarele-
re bu Kanunun yürürlüğünden itibaren 2 yıllık ek süre hakkı tanınır.
Mal sahibinin geri alma hakkı ancak bu sürenin tamamlanmasından sonra doğar.
GEÇİCİ MADDE 4 - 5 Ocak 1961 tarih ve 221 sayılı Kanunun kapsamına girmeleri
nedeniyle kamu tüzelkişileri veya kurumları adına kamulaştırılmış sayılan taşın-
maz malların eski malik, zilyed veya bunların halefleri tarafından açılmış ve
kesin hükme bağlanmamış davalarda sözü edilen 221 sayılı Kanunun hükümleri uy-
gulanır.
Madde 42 - Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Madde 43 - Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
ÿ
Kanun Numarası : 2942
Kabul Tarihi : 4/11/1983
Yayımlandığı R.Gazete : Tarih: 8/11/1983 Sayı: 18215
Yayımlandığı Düstur : Tertip: 5 Cilt: 22 Sayfa: 843
*
* *
BİRİNCİ KISIM
Genel Hükümler
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam ve Tanımlar
Amaç ve kapsam
Madde 1 - Bu Kanun; kamu yararının gerektirdiği hallerde gerçek ve özel hukuk tüzelkişilerinin mülkiyetinde bulunan taşınmaz malların, Devlet ve kamu tüzelkişilerince kamulaştırılmasında yapılacak işlemleri, kamulaştırma bedelinin hesaplanmasını, taşınmaz malın ve irtifak hakkının idare adına tescilini, kullanılmayan taşınmaz malın geri alınmasını, idareler arasında taşınmaz malların
devir işlemlerini, karşılıklı hak ve yükümlülükler ile bunlara dayalı uyuşmazlıkların çözüm usul ve yöntemlerini düzenler.
Özel kanunlarına dayanılarak gerçek ve özel hukuk tüzelkişileri adına yapılacak kamulaştırmalarda da, bu Kanun hükümleri uygulanır.
Tanımlar
Madde 2 - Bu Kanunun uygulanmasında;
a) İdare: Yararına kamulaştırma hak ve yetkisi tanınan kamu tüzelkişilerini,kamu kurum ve kuruluşlarını, gerçek ve özel hukuk tüzelkişilerini,
b) Taşınmaz mal veya kaynağın bulunduğu yer: Taşınmaz malın tapuda kayıtlı olduğu, değilse tapu siciline kayıtlı olması gereken il veya ilçeyi,
İfade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Kamulaştırmanın Oluşturulması
Kamulaştırma şartları
Madde 3 - İdareler, kanunlarla yapmak yükümlülüğünde bulundukları kamu hizmetlerinin veya teşebbüslerinin yürütülmesi için gerekli olan taşınmaz malları, kaynakları ve irtifak haklarını; bedellerini nakden ve peşin olarak veya aşağıda belirtilen hallerde eşit taksitlerle ödemek suretiyle kamulaştırma yapabilirler.
Bakanlar Kurulunca kabul olunan, büyük enerji ve sulama projeleri ile iskan projelerinin gerçekleştirilmesi, yeni ormanların yetiştirilmesi, kıyıların korunması ve turizm amacıyla yapılacak kamulaştırmalarda, bir gerçek veya özel hukuk tüzelkişisine ödenecek kamulaştırma bedelinin o yıl Genel Bütçe Kanununda gösterilen miktarı, nakden ve peşin olarak ödenir. Bu miktar, kamulaştırma bede-
linin altıda birinden az olamaz. Bu miktarın üstünde olan kamulaştırma bedelleri, peşin ödeme miktarından az olmamak ve en fazla beş yıl içinde faiziyle birlikte ödenmek üzere eşit taksitlere bağlanır. Taksitlere, peşin ödeme gününü takip eden günden itibaren, Devlet borçları için öngörülen en yüksek faiz haddi uygulanır.
Kamulaştırılan topraktan, o toprağı doğrudan doğruya işleten küçük çiftçiye ait olanların bedeli, her halde peşin ödenir.
İrtifak hakkı kurulması
Madde 4 - Taşınmaz malın mülkiyetinin kamulaştırılması yerine, amaç için yeterli olduğu takdirde taşınmaz malın belirli kesimi, yüksekliği, derinliği veya kaynak üzerinde kamulaştırma yoluyla irtifak hakkı kurulabilir.
Kamu yararı kararı verecek merciler
Madde 5 - Kamu yararı kararı verecek merciler şunlardır:
a) Kamu idareleri ve kamu tüzelkişileri;
1. 3 üncü maddenin ikinci fıkrasında sayılan amaçlarla yapılacak kamulaştırmalarda ilgili bakanlık,
2. Köy yararına kamulaştırmalarda köy ihtiyar kurulu,
3. Belediye yararına kamulaştırmalarda belediye encümeni,
4. İl özel idaresi yararına kamulaştırmalarda il daimi encümeni,
5. Devlet yararına kamulaştırmalarda il idare kurulu,
6. Yükseköğretim Kurulu yararına kamulaştırmalarda Yükseköğretim Kurulu,
7. Üniversite, Türkiye Radyo - Televizyon Kurumu, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu yararına kamulaştırmalarda yönetim kurulları,
8. Aynı ilçe sınırları içinde birden çok köy ve belediye yararına kamulaştırmalarda ilçe idare kurulu,
9. Bir il sınırları içindeki birden çok ilçeye bağlı köyler ve belediyeler yararına kamulaştırmalarda il idare kurulu,
10. Ayrı illere bağlı birden çok kamu tüzelkişileri yararına kamulaştırmalarda Bakanlar Kurulu,
11. Birden çok il sınırları içindeki Devlet yararına kamulaştırmalarda Bakanlar Kurulu.
b) Kamu kurumları yararına kamulaştırmalarda yönetim kurulu veya idare meclisi, bunların olmaması halinde yetkili idare organları,
c) Gerçek kişiler yararına kamulaştırmalarda bu kişilerin, özel hukuk tüzelkişileri yararına kamulaştırmalarda ise; yönetim kurulları veya idare meclislerinin, yoksa yetkili yönetim organlarının başvuruları üzerine gördükleri hizmet bakımından denetimine bağlı oldukları köy, belediye, özel idare veya bakanlık.
Onay mercii
Madde 6 - Kamu yararı kararı;
a) Köy ihtiyar kurulları ve belediye encümenleri kararları, ilçelerde kaymakamın, il merkezlerinde valinin,
b) İlçe idare kurulları, il daimi encümenleri ve il idare kurulları kararları, valinin,
c) Üniversite yönetim kurulu kararları, rektörün,
d) Yükseköğretim Kurulu kararları, Kurul başkanının,
e) Türkiye Radyo - Televizyon Kurumu yönetim kurulu kararları, genel müdürün,
f) Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yönetim Kurulu kararları, Yüksek Kurum Başkanının,
g) Kamu kurumları yönetim kurulu veya idare meclisleri veya yetkili idare organları kararları, denetimine bağlı oldukları bakanın,
h) Gerçek kişiler veya özel hukuk tüzelkişileri yararına; köy, belediye veya özel idarece verilen kararlar, valinin,
Onayı ile tamamlanır.
Bakanlıklar veya Bakanlar Kurulu tarafından verilen kamu yararı kararlarının ayrıca onaylanması gerekmez.
Onaylı imar planına veya ilgili bakanlıklarca onaylı özel plan ve projesine göre yapılacak hizmetler için ayrıca kamu yararı kararı alınmasına ve onaylanmasına gerek yoktur. Bu durumlarda yetkili icra organınca kamulaştırma işlemine başlanıldığını gösteren bir karar alınır.
Kamulaştırmada önce yapılacak işlemler ve idari şerh
Madde 7 - Kamulaştırmayı yapacak idare, kamulaştırma veya kamulaştırma yolu ile üzerinde irtifak hakkı kurulacak taşınmaz malların veya kaynakların sınırını, yüzölçümünü ve cinsini gösterir ölçekli planını yapar veya yaptırır; kamulaştırılan taşınmaz malın sahiplerini, tapu kaydı yoksa zilyetlerini ve bunların adreslerini, tapu, vergi ve nüfus kayıtları üzerinden veya ayrıca haricen yaptıracağı araştırma ile belgelere bağlamak suretiyle tespit ettirir.
İlgili vergi dairesi idarenin isteği üzerine taşınmaz mal ve kaynakların vergi beyan ve değerlerini, vergi beyanı bulunmadığı hallerde beyan yerine geçecek takdir edilecek değeri en geç bir ay içerisinde verir.
İdare kamulaştırma kararı verdikten sonra kamulaştırmanın tapu siciline şerh verilmesini kamulaştırmaya konu taşınmaz malın kayıtlı bulunduğu tapu idaresine bildirir. Bildirim tarihinden itibaren malik değiştiği takdirde, mülkiyette veya mülkiyetten gayri ayni haklarda meydana gelecek değişiklikleri tapu idaresi kamulaştırmayı yapan idareye bildirmek zorundadır. Şerh tarihinden itibaren iki yıl içerisinde 13 üncü maddeye göre tebligata başlanılmamış ise bu şerh sicilden silinir.
Satın alma usulü
Madde 8 - Kamulaştırmayı yapacak idare, kamulaştırma kararının alınmasından sonra kamulaştırma işleminin her safhasında kendi ihale komisyonu, yoksa bu amaçla kuracağı komisyon marifetiyle tespit ettireceği bedel üzerinden mal sahibi ile anlaşarak taşınmaz malı, kaynağı veya bunlar üzerindeki irtifak haklarını satın alabilir.
Bu suretle satın alınan taşınmaz mal, kaynak veya irtifak hakkı, sahibinden kamulaştırma yolu ile alınmış sayılır. Ancak, kamulaştırmaya ve bedeline itiraz davaları açılamaz.
Kadastro görmemiş yerlerde tespit işlemi
Madde 9 - İdare, tapulama veya kadastrosu yapılmamış yerlerin durumunun tespiti için mahallin mülki amirine müracaatla, kamulaştırma yapılacak yerde iki asıl ve iki yedek olmak üzere dört bilirkişinin seçilmesini ister. Mülki amir idarenin bu istemi üzerine sekiz gün içerisinde bilirkişilerin seçilmesini ve sulh hukuk mahkemesinde yeminlerinin yaptırılarak isimlerinin kamulaştırmayı yapacak idareye bildirilmesini sağlar.
Tespit sırasında muhtar veya vekili, ihtiyar kurulundan iki üye ve iki bilirkişi birlikte görev yaparlar.
Bu tespitte görev yapan muhtar veya vekili, ihtiyar kurulu üyeleri ile bilirkişilere çalıştıkları günler için 29 uncu maddeye göre ödeme yapılır.
İKİNCİ KISIM
Kamulaştırma Bedeli, Tebligat, Dava Hakkı ve Bilirkişiler
BİRİNCİ BÖLÜM
Kamulaştırma Bedelinin Tespiti
Kıymet takdiri komisyonları
Madde 10 - İl ve ilçe dahilinde görev yapmak üzere beş asıl ve beş yedek üyeden oluşacak kıymet takdiri komisyonları, her yıl Ocak ayının ilk haftasında;
a) İl kıymet takdiri komisyonu :
1. İl idare kurulunca; defterdarlık memurlarından, resmi kuruluşların ziraat mühendislerinden, yoksa ziraat teknisyenlerinden, o ildeki fen adamları arasından birer asıl ve birer yedek olmak üzere üç asıl ve üç yedek üye,
2. İl belediye encümenince taşınmaz mal sahipleri arasından iki asıl ve iki yedek üye;
b) İlçe kıymet takdiri komisyonu:
1. İlçe idare kurulunca; mal müdürlüğü memurlarından, resmi kuruluşların ziraat mühendislerinden, yoksa ziraat teknisyenlerinden, ilçedeki fen adamları, temin edilememesi halinde o ilçenin bağlı bulunduğu ildeki fen adamları arasından birer asıl ve birer yedek olmak üzere üç asıl ve üç yedek üye,
2. İlçe belediye encümenince taşınmaz mal sahipleri arasından iki asıl ve iki yedek üye;
Olmak üzere seçilir.
Belediye sınırları içindeki nüfusu, son nüfus sayımına göre yüzbini geçen şehirler için aynı sınırlar içerisinde yapılacak kamulaştırmalarda kıymet takdiri komisyonu, seçilen ziraat mühendisi veya ziraat teknisyeni yerine il veya ilçe idare kurulunca Bayındırlık Bakanlığı kuruluşuna dahil teknik elemanlar arasından seçilecek bir üyenin katılmasıyla oluşur.
Seçilen komisyon üyelerine en yakın sulh mahkemesinde yemin ettirilir.
Komisyon üyelerinin hizmet süresi bir yıldır. Süresi biten üye tekrar seçilebilir.
Kıymet takdiri komisyonları uzmanlıkları dışında kalan konularda, kamulaştırılan malın cinsine göre uzman kimselerden danışma niteliğinde görüş alır ve bu hususu gerekçesiyle raporlarında bildirirler.
Kamulaştırılan taşınmaz malın sahipleri, bunların usul ve füruu, karı – koca veya üçüncü derece dahil kan ve sıhri hısımları komisyonlara katılamaz ve görüş bildiremez.
Komisyon, kamulaştırmayı yapan idarenin daveti üzerine eksiksiz toplanır. Hukuki veya fiili nedenlerle komisyona katılamayan asıl üyenin yerine, yedeği çağrılır. Komisyon başkanını kendi arasından seçer.
Komisyonda kararlar çoğunlukla verilir. Azınlıkta kalan üye, karara katılmama nedenlerini yazıp imzalamak zorundadır.
Kıymet takdiri esasları
Madde 11 - İdare, kamulaştırma bedelinin tespit edileceği günü tayin ve ilgililere doğrudan veya ilan yoluyla tebliğden hangisinin kolaylık ve çabukluk sağlayacağını takdir ederek, bildirir.
İlan yoluyla bildirimin öngörüldüğü hallerde, taşınmaz mal veya kaynağın bulunduğu yerde çıkan bir gazetede bir defa, gazete çıkmayan yerlerde alışılmış yollarla on gün süreyle ilan edilip, bu husus tutanakla tespit edilir. Bu ilan dahi bildirim hükmündedir.
Kıymet takdiri komisyonu, belirtilen günde, kamulaştırılacak taşınmaz mal veya kaynağın bulunduğu yere giderek; hazır bulunan ilgilileri de dinledikten sonra taşınmaz mal veya kaynağın;
a) Cins ve nevini,
b) Yüzölçümünü,
c) Kıymetini etkileyebilecek bütün nitelik ve unsurlarını ve her unsurun ayrı ayrı değerini,
d) Varsa vergi beyanını,
e) Kamulaştırma tarihindeki resmi makamlarca yapılmış kıymet takdirlerini,
f) Arazilerde, taşınmaz mal veya kaynağın kamulaştırma tarihindeki mevki ve şartlarına göre ve olduğu gibi kullanılması halinde getireceği net gelirini,
g) Arsalarda, kamulaştırma gününden önceki özel amacı olmayan emsal satışlara göre satış değerini,
h) Yapılarda, kamulaştırma tarihindeki resmi birim fiyatları ve yapı maliyet hesaplarını ve yıpranma payını,
i) Bedelin tespitinde etkili olacak diğer objektif ölçüleri,
Esas tutarak düzenleyeceği raporda bütün bu unsurların cevaplarını ayrı ayrı belirtmek suretiyle gerekçeli bir değerlendirme raporuna dayalı olarak kamulaştırma bedelini takdir eder.
Kamulaştırma bedelinin takdirinde, kamulaştırmayı gerektiren imar ve hizmet teşebbüsünün sebep olacağı değer artışları ile ilerisi için düşünülen kullanma şekillerine göre getireceği kar, kıymet takdirinde dikkate alınmaz.
Kıymet takdir komisyonu raporunu, tespit tarihinden itibaren onbeş gün içerisinde idareye verir. İşin niteliğinin zorunlu kıldığı hallerde bu süre üç ayı geçemez.
Kamulaştırma yoluyla irtifak hakkı tesisinde, bu kamulaştırma sebebiyle taşınmaz mal veya kaynakta meydana gelecek kıymet düşüklüğü gerekçeleriyle belirtilir. Bu kıymet düşüklüğü kamulaştırma bedelidir.
Kısmen kamulaştırma
Madde 12 - Kısmen kamulaştırılan taşınmaz malın değeri;
a) Kamulaştırılmayan kısmın değerinde, kamulaştırma sebebiyle bir değişiklik olmadığı takdirde, o malın 11 inci maddede belirtilen esaslara göre takdir edilen bedelinden kamulaştırılan kısma düşen miktarıdır.
b) Kamulaştırma dışında kalan kısmın kıymetinde, kamulaştırma nedeniyle eksilme meydana geldiği takdirde; bu eksilen değer miktarı tespit edilerek, kamulaştırılan kısmın (a) bendinde belirtilen esaslar dairesinde tayin olunan kamulaştırma bedeline eksilen değerin eklenmesiyle bulunan miktardır.
c) Kamulaştırma dışında kalan kısmın bedelinde kamulaştırma nedeniyle artış
meydana geldiği takdirde ise, artış miktarı tespit edilerek, kamulaştırılan kıs-
mın (a) bendinde belirtilen esaslar dairesinde tayin edilen bedelinden artan de-
ğerin çıkarılmasıyla bulunan miktardır.
Şu kadar ki, (c) bendi gereğince yapılacak indirme, kamulaştırma bedelinin
yüzde ellisinden fazla olamaz.
(b) ve (c) bentlerinde sözü edilen bedelin düşüş ve artış miktarları,
11 inci maddede belirtilen esaslara göre bedel takdiri suretiyle tespit olunur.
Kamulaştırma dışında kalan kısım, imar mevzuatına göre yararlanmaya elveriş-
li olduğu takdirde;kesilen bina, ihata duvarı, kanalizasyon, su, elektrik, hava-
gazı kanalları, makine gibi tesislerden mal sahiplerine kalacak olanlarının eski
nitelikleri dairesinde kullanılabilecek duruma getirilebilmeleri için gereken
gider ve bedel, belirlenerek kamulaştırma bedeline ilave olunur. Bu masraf ve
bedeller (b) bendinde yazılı kıymet düşüklüğü miktarının belirlenmesinde
gözönünde tutulmaz.
Bir kısmı kamulaştırılan taşınmaz maldan artan kısmı yararlanmaya elverişli
bir durumda değil ise, kamulaştırma işlemine karşı idari yargıda dava açılmayan
hallerde mal sahibinin en geç kamulaştırma kararının tebliğinden itibaren otuz
gün içinde yazılı başvurusu üzerine, bu kısmın da kamulaştırılması zorunludur.
Baraj inşası için yapılan kamulaştırmalar sonunda kamulaştırma sahasına
mücavir taşınmaz mallar, çevrenin sosyal, ekonomik veya yerleşme düzeninin bo-
zulması, ekonomik veya sosyal yönden yararlanılmasının mümkün olmaması hallerin-
de, sahiplarinin yazılı başvurusu üzerine kamulaştırmaya tabi tutulur. Bu hu-
susları düzenleyen yönetmelik, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığınca; İçişleri,
Maliye, Bayındırlık, Tarım ve Orman, Köyişleri ve Kooperatifler bakanlıklarının
görüşü de alınmak suretiyle hazırlanır. Bu yönetmelik, Kanunun yürürlüğe girdiği
tarihten itibaren bir yıl içerisinde Bakanlar Kurulu kararıyla yürürlüğe konulur
ve Resmi Gazete'de yayımlanır. Bu suretle kamulaştırılan mücavir taşınmaz mal-
lar hakkında 22 ve 23 üncü maddeler hükmü uygulanmaz. İdare, bu taşınmaz mallar
üzerinde imar mevzuatı hükümlerini de gözönünde tutarak dilediği gibi tasarruf-
ta bulunabilir ve gerektiğinde Hazineye bedelsiz olarak devredebilir.
Kısmen kamulaştırılan paylı mülkiyete konu taşınmaz mal, evvelce paydaşlar
arasında fiilen bölünerek bir veya birkaç paydaşın tasarruf ve yararlanmasına
bırakılmış ve yapılan kısmi kamulaştırma bu yerin tamamını veya bir kısmını
kapsıyor ise, bu durumda kamulaştırmaya ilişkin işlemler sadece bu paydaş veya
paydaşlar hakkında yürütülerek kamulaştırma bedeli payları oranında kendilerine
ödenir. Pay veya paydaşların sadece bu kısım için dava hakları vardır. Taşınmaz
malın kamulaştırılmayan kısmı üzerinde hakları kalmaz ve adları paydaşlar ara-
sından çıkarılır. Kamulaştırılan bu yerler tapu sicilinde idare adına tescil
olunur.
Bu maddenin uygulanmasından doğacak anlaşmazlıklar adli yargıda çözümlenir.
İKİNCİ BÖLÜM
Tebliğ İşlemleri, Dava Hakkı ve Bilirkişiler
Tebligat
Madde 13 - Kamulaştırılması kararlaştırılan taşınmaz malın, 7 nci maddedeki
usule göre tespit edilen sahibi, zilyet ve diğer ilgililerden adresi tespit
olunanlara tebliğ edilmek üzere; kamulaştırılacak taşınmaz malın kamulaştırıl-
masına uygun ölçekli bir plan veya ölçekli krokisi, kamulaştırma kararı, takdir
olunan kıymeti, kamulaştırma karşılığının veya ilk taksidinin milli bankalardan
birine hak
sahibi adına yatırıldığına dair belge, kamulaştırmanın hangi idare yararına ya-
pıldığı ve açılacak davalarda husumetin kime yöneltileceği bedelin bankaya yatı-
rıldığı tarihten başlayarak otuz gün içinde notere verilir. Noter onbeş gün
içinde belgeleri tebliğe çıkarır. Noterler tarafından tebligat giderlerinden
başka noterlik ücret tarifesinin 8 inci maddesi uyarınca ücret alınır.
Köy yararına kamulaştırmalarda tebligat, ihtiyar kurulundan en az üç üyenin
önünde yapılır ve düzenlenen tutanak birlikte imzalanır. Belgelenen tebliğ ge-
çerlidir.
Doğrudan tebligat ile beraber yukarıda yazılı kararlar ayrıca ilan olunur.
İlan:
a) Kamulaştırılması kararlaştırılan taşınmaz malın bulunduğu yerin, herkese
açık yerlerinden birine ve belediye dairesine veya köy odasına onbeş gün süreyle
asılarak,
b) Kamulaştırılacak taşınmaz malın bulunduğu yerde gazete çıkıyor ise, gaze-
telerden birisinde belgelerin özeti en az bir defa yayınlanarak,
Yapılır.
Köy yararına yapılan kamulaştırmalarda yalnız (a) bendi hükmü uygulanır.
Yapılan araştırmalar sonucunda adresleri bulunamayan veya adreslerinde noter
aracılığı ile tebligat yapılamayanlara, 7201 sayılı Tebligat Kanununun 28 inci
maddesi gereğince ilan yoluyla tebligat yapılır.
Açılacak davalarda hangi idareye husumet yöneltileceğinin tebliğ belgelerin-
de açıkça belirtilmemiş veya yanlış gösterilmiş olması yüzünden davada husumet
yanlış yöneltilmiş ise, gerçek hasma tebligat yapılmak suretiyle davaya devam
olunur.
Dava hakkı
Madde 14 - Kamulaştırılacak taşınmaz malın sahibi, zilyedi ve diğer ilgili-
ler noter veya köy ihtiyar kurulu aracılığıyla yapılan tebligat gününden, kendi-
lerine tebligat yapılamayanlara tebligat yerine geçmek üzere gazete ile yapılan
ilan tarihinden veya köy odasına asılmak suretiyle yapılan ilan süresinin biti-
minden itibaren otuz gün içinde, kamulaştırma işlemine karşı idari yargıda ve
takdir olunan bedel ile maddi hatalara karşı da adli yargıda dava açabilirler.
İdari yargıda açılan davalar öncelikle görülür.
İdari yargıya başvurulduğu takdirde, adli yargıya başvuru süresi, idari yar-
gı kararının kesinleştiği tarihten, bu kararlara karşı temyiz veya karar düzel-
tilmesi isteminde bulunulmuş ise, buna ilişkin kararların tebliği tarihinden
itibaren işlemeye başlar.
İştirak veya müşterek mülkiyette paydaşların tek başına dava hakları vardır.
İdare, kamulaştırma belgelerinin tebliği için notere verildiği günden veya
köy yararına kamulaştırmalarda aleyhine dava açılacak kişi yönünden geçerli teb-
liğ tarihinden itibaran altmış gün içinde takdir olunan bedel ile maddi hatalara
karşı taşınmaz malın bulunduğu yer mahkemesinde dava açabilir.
İdare tarafından bu Kanun hükümlerine göre tespit olunan malik, zilyet ve
diğer ilgililere karşı açılan davaların görülmesi sırasında, taşınmaz malın ger-
çek malikinin başka bir şahıs olduğu anlaşıldığı takdirde, davaya bu gerçek ma-
lik, tapu malikinin daha önce öldüğü sabit olursa mirasçıları da dahil edilmek
suretiyle devam olunur.
Açılan davaların sonuçları dava açmayanları etkilemez.
Bilirkişiler
Madde 15 - Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğine bağlı ihtisas odaları-
nın her biri, üyelerinin oturdukları yeri gözönünde bulundurarak her il için beş
ila onbeş; il merkezleri için il, ilçeler için ilçe idare kurullarınca bu böl-
gelerde oturan taşınmaz mal sahipleri arasından onbeş bilirkişi her yıl Ocak
ayının ilk haftasında seçilerek isim ve adreslerini bildiren listeler valilik-
lere verilir.
Bu listeler valilikçe onandıktan sonra odalardan gelenler il merkezi ile
ilçelerdeki asliye hukuk mahkemelerine; taşınmaz mal sahipleri listelerinden her
biri de seçildikleri yerin asliye hukuk mahkemelerine gönderilir.
Süresi bitenler tekrar seçilebilir.
Bilirkişi kurulu; kamulaştırmaya konu olan yerin cins ve niteliğine göre,
ikisi odalar listesinden, biri de taşınmaz mal sahipleri listesinden seçilmek
suretiyle üç kişiden oluşur.
Kamulaştırılan taşınmaz malın üstün niteliği gözönüne alınarak, bilirkişinin
ikisi de aynı uzmanlık kolundan seçilebilir.
Kamulaştırmayı yapan idarede görevli olanlar ve kıymet takdiri komisyonunda
kıymet takdiri işinde bulunanlar ile kamulaştırılan taşınmaz malın sahipleri ve
bunların usul ve füruu, karı - koca, üçüncü derece dahil, kan ve sıhri hısımları
ve mal sahipleri ile menfaat ortaklığı olanlar bilirkişi seçilemezler.
İhtisas odalarının liste veremediği veya verilen listelerden fiili ve hukuki
sebeplerle bilirkişi seçiminin imkansız olduğu illerde, kamulaştırılan taşınmaz
malın cins ve özelliğine göre, bayındırlık, tarım ve orman daireleri ile diğer
resmi daire ve kurumlardan alınacak fen adamları ile bilirkişi kurulu tamamla-
nır. Bunların da bulunmadığı veya fiili veya hukuki sebeplerle bilirkişi seçim-
lerine imkan olmadığı takdirde, komşu illerin oda listelerinden, yoksa yukarıda
belirtilen resmi daire ve kurumlardan alınacak fen adamları ile kurul tamamla-
nır.
Mahkemelere gönderilen listelerde yazılı olanlar ve yukarıdaki fıkrada gös-
terilen kimseler arasından taraflar bilirkişi seçmekte birleşemedikleri takdirde
bilirkişiler hakim tarafından re'sen seçilir.
Bilirkişi kurulu, taşınmaz malın kıymetini 11 ve 12 nci maddeler hükümlerine
göre tayin ve takdir ederek, gerekçeli raporunu en kısa zamanda mahkemeye verir.
Bilirkişi kurulu, kıymet takdir komisyonunca tespit edilen kıymette bir de-
ğişiklik yapmış ise, bunun nedenlerini raporunda belirtir.
Hakim, bilirkişi kurulu tarafından takdir olunan bedelde açık bir isabetsiz-
lik bulduğu veya kıymet takdiri komisyonu tarafından tayin edilen kıymet ile bi-
lirkişi kurulunun belirlediği kıymet arasında önemli bir oransızlık gördüğü tak-
dirde, aynı usullerle yeni bilirkişi kurulu oluşturarak kıymet takdiri yaptırır.
Hakim, bilirkişilere yemin ettirir.
Kıymet takdirinde, kamulaştırmayı yapan daire 13 üncü madde gereğince tebli-
gatı kamulaştırma kararının tamamlanmasından itibaren bir yıl içinde usulüne
göre yaptırmamış ise kamulaştırma kararının hak sahibine tebliğ olunduğu, tebli-
gat yapılmadan dava açılmış ise, davanın açıldığı gün esas tutulur.
Maliklerinin, zilyedlerinin veya diğer ilgililerin tespiti mümkün olmadığı
ve sahipsiz göründüğü takdirde, taşınmaz malların ilerde ortaya çıkacak maliki,
zilyedi veya diğer alakalıları tarafından talep edilecek kamulaştırma bedelle-
rinde veya bu kamulaştırmaların bedellerine vaki olacak itirazlarda, taşınmaz
malın kamulaştırma tarihindeki kıymeti esas tutulur.
ÜÇÜNCÜ KISIM
Acele Elkoyma, Tescil İşlemleri ve Aynın Çekişmeli Olması
BİRİNCİ BÖLÜM
Elkoyma
Acele işlerde elkoyma ve tescil
Madde 16 - Kamulaştırma işlemine ilişkin yürütmenin durdurulması kararı ve-
rilmedikçe veya kamulaştırma 6 ncı maddenin son fıkrası uyarınca yapılmış ise
davaların sonucu beklenmeksizin kamulaştırılması yapılan taşınmaz mala hemen
elkonulmasına idarece zorunluluk görüldüğü hallerde, taşınmaz malın takdir
olunan kıymeti milli bankalardan birisine yatırılarak makbuzu ilgili belge ör-
nekleri ile birlikte mahkemeye verilip taşınmaz malın durumunun tespiti istenir.
Mahkeme sekiz gün içinde taşınmaz malın sahibini davet ile beş gün zarfında ta-
şınmaz malın, 11 inci maddede yazılı olduğu şekilde kıymet takdirine esas olabi-
lecek bütün niteliklerini tespit ettirerek, o taşınmaz malın idare adına tescil
edilmesine karar verir ve bu kararı tapu dairesine bildirir.
Bu işlem, mahkemenin davetine uymayanların gıyabında yapılır.
Kamulaştırılması yapılan taşınmaz malın mülkiyeti veya payı çekişmeli bulun-
duğu hallerde dahi bu madde hükmü uygulanır.
Bu Kanunun 3 üncü maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen hallerde yapılacak
kamulaştırmalarda yatırılacak miktar, ödenek ilk taksit bedelidir.
İKİNCİ BÖLÜM
Tescil ve Aynın Çekişmeli Olması
Tapulu taşınmaz mallarda tescil
Madde 17 - Tebliğ edilen kamulaştırma işlemine karşı idari ve adli yargıya
başvurulmadığı veya bu konuda açılan davaların kesin olarak sonuçlandığı ancak
taşınmaz mal sahibinin ferağ vermediği hallerde, takdir edilen ve artırılan be-
delin tamamı milli bankalardan birine yatırılarak makbuzu ilgili belge örnekle-
riyle birlikte mahkemeye verilir. Mahkeme iki tarafı derhal davet ederek, gelme-
meleri halinde gıyaplarında, belgeleri inceleyerek; kamulaştırma usulüne uygun
şekilde tamamlanmış ise, taşınmaz malın kamulaştırma yapan idare adına tesciline
karar verir ve tapu dairesine bildirir.
Kamulaştırması yapılan taşınmaz mal tahsis edildiği kamu hizmeti itibariyle
sicile kaydı gerekmeyen bir niteliğe dönüşmüş ise, istek halinde sicil kaydının
terkinine karar verilir.
Bu tescil ve terkin işlemi sırasında mal sahiplerinin bu taşınmaz mal nede-
niyle vergi ilişkisi aranmaz. Ancak, ilgili tapu dairesi durumu vergi dairesine
bildirir.
Bu Kanunun 3 üncü maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen hallerde yapılacak
kamulaştırmalarda yatırılacak miktar, ödenecek ilk taksit bedelidir.
Aynın çekişmeli bulunması
Madde 18 - Kamulaştırılan taşınmaz malın aynı üzerindeki çekişmelerde kamu-
laştırmayı yapan idareye husumet düşmez. Ancak mülkiyetin kişiler arasında çe-
kişmeli olması idare adına tescile engel değildir.
Tapuda kayıtlı olmayan taşınmaz malların tescili ve zilyedin hakları
Madde 19 - Tapuda kayıtlı olmayan taşınmaz malın zilyedi mevcut olup da zil-
yedlikle iktisap iddiasında bulunursa, kamulaştırma yapan idare mahallinde tah-
kikat yapar. Delilleri toplar ve keyfiyeti bir tutanakla belirtir. Bu tutanakta,
zilye-
din kimliği, zilyedliğin başlangıç ve süresi, vergi kaydı, yüzölçümü ve o yerin
mülkiyetinin kazanma şartlarının var olup olmadığını belirtir. Taşınmaz mala
takdir edilen değerin tamamını veya ödenmesi gereken ilk taksidini milli banka-
lardan birine yatırarak makbuzunu tahkikat ve kamulaştırma evrakı ile birlikte
taşınmaz malın bulunduğu yer asliye hukuk mahkemesine verir.
Mahkeme, sekiz gün içinde evrak üzerinde inceleme yaparak taşınmaz malın le-
hine kamulaştırma yapılan idare adına tescilini ve ayrıca zilyedinin şerh veril-
mesini tapu dairesine bildirir.
Mahkeme, idari tahkikat sonucunu zilyedin kamulaştırma tarihinde taşınmaz
malı Medeni Kanun hükümleri dairesinde ve zilyedlikle iktisap etmiş olduğunu be-
lirtmeye yeterli görmediği takdirde durumu zilyede gerekçeleriyle tebliğ eder.
Zilyedin tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde Medeni Kanunun zilyedlikle
iktisap hükümleri dairesinde aynı usul ve şekillere göre dava açarak taşınmaz
malı kamulaştırma tarihinde iktisap etmiş olduğunu ispat etmesi lazımdır. Zilyed
bu müddet içinde dava artığını belgelendirmediği takdirde kamulaştırma bedeli
kamulaştırmayı yapan idare tarafından emanete alınır.
Üçüncü şahısların umumi hükümler dairesinde kamulaştırma bedeline istihkak
davası açmak hakları saklıdır.
Mahkeme, idari tahkikatın iktisap iddiasını haklı gösterecek mahiyette oldu-
ğunu görürse, durumu o yerin maliye dairesine bildirmekle beraber taşınmaz malın
bulunduğu yerde uygun görülecek araçlarla iki defa ilan eder. Kamulaştırma be-
deli onmilyon lira ve daha fazla ise ilanın bir defa da gazeteyle yapılması zo-
runludur.
İlanda:
a) Taşınmaz malın bulunduğu yeri, mevkii, sınırı, miktarı,
b) Zilyedin kimliği,
c) Kamulaştırma bedelinin yatırıldığı banka,
d) Hak sahiplerinin son ilandan itibaren üç ay içinde zilyed aleyhine genel
hükümler dairesinde dava açtıklarını belgelendirmedikleri takdirde, kamulaştırma
bedelinin zilyede verileceği,
Belirtilir.
Son ilandan itibaren üç ay içinde Hazine veya üçüncü bir kimse tarafından
zilyed aleyhine dava açıldığı belgelendirilmediği takdirde zilyed kamulaştırma
bedelinin kendisine ödenmesini isteyebilir. Ancak, idare durumu vergi dairesine
bildirir.
Bu müddet içinde zilyed aleyhine dava açılırsa, kamulaştırma bedelinin öden-
mesi davanın kesinleşmesine bırakılır.
Kamulaştırma bedelinin zilyede verilmiş olması, o taşınmaz malda hak iddia
edenlerin genel hükümler dairesinde zilyed aleyhine, bedele istihkak davası aç-
mak haklarını düşürmez.
İdare yukarıdaki fıkralar gereğince işlem yapmamış ise kamulaştırılan yerin
mülkiyetini kazandığını ispat yükümlülüğü zilyede düşer.
Tapuda kayıtlı olmayan bu gibi taşınmaz mallar hakkında da 16 ncı madde hük-
mü uygulanabilir.
Başkası adına tapulu, sahipsiz ve zilyedi tarafından iktisap edilmemiş yerin
kamulaştırılmasında, bina ve ağaçların 11 ve 12 nci maddeler uyarınca takdir
olunan bedeli zilyedine ödenir.
Bu madde gereğince mahkemece yapılacak işlemler sebebiyle kamulaştırmayı ya-
pan idareden ilan, tebliğ giderleri hariç, herhangi bir harç ve gider alınmaz.
DÖRDÜNCÜ KISIM
Kamulaştırmada Boşaltma, Vazgeçme ve Geri Alma
BİRİNCİ BÖLÜM
Boşaltma
Taşınmaz malın boşaltılması
Madde 20 - 16, 17 ve 19 uncu maddelere dayanılarak lehine kamulaştırma yapı-
lan idare adına tapu dairesince tescil edilen taşınmaz malın boşaltılması idare-
ce icra memurundan istenir. İcra memuru taşınmaz malı onbeş gün içinde boşalt-
malarını içindekilere tebliğ eder. Bu süre içinde taşınmaz mal boşaltılmazsa
icraca boşaltılır. İtiraz ve şikayet boşaltmayı durdurmaz ve mahkemece ihtiyati
tedbir kararı verilemez.
Taşınmaz malın boşaltılması sebebiyle mal sahibi ve idare tazminat ile so-
rumlu tutulamaz.
Ekili arazinin boşaltılması hasat sonuna bırakılır. Hasat zamanının beklen-
mesi mümkün olmadığı hallerde kamulaştırmayı yapan idare, mahkemece takdir edi-
lecek ekin bedelini tazmin etmek şartıyla, arazinin boşaltılmasını talep edebi-
lir. Ekin bedeli 11 ve 12 nci maddeler uyarınca yapılan kamulaştırma değerinin
tespitinde nazara alınmış ise, taşınmaz malın boşaltılması için tekrar bu bede-
lin tespit ve ödenmesi gerekmez.
İKİNCİ BÖLÜM
Kamulaştırmadan Vazgeçme ve Geri Alma
İdarenin tek taraflı vazgeçmesi
Madde 21 - İdare kamulaştırmanın her safhasında kamulaştırma kararı veren ve
onaylayan yetkili merciin kararı ile kamulaştırmadan tek taraflı olarak kısmen
veya tamamen vazgeçebilir. Şu kadar ki, dava sırasında vazgeçme halinde dava gi-
derleri ile harç, harcanan emek ve işin önemi gözetilerek mahkemece maktuen tak-
dir olunacak avukatlık ücreti idareye yükletilir.
Tarafların anlaşmasıyla vazgeçme ve devir
Madde 22 - Kamulaştırmanın ve bedelinin kesinleşmesinden sonra taşınmaz mal-
ların kamulaştırma amacına veya kamu yararına yönelik herhangi bir ihtiyaca tah-
sisi lüzumu kalmaması halinde, keyfiyet 13 üncü madde hükmü uyarınca mal sahibi
veya mirasçılarına duyurulur. Bu duyurma üzerine mal sahibi veya mirasçıları,
aldığı kamulaştırma bedelini üç ay içinde ödeyerek taşınmaz malını geri alabi-
lir.
Ancak, kamulaştırılan taşınmaz mala kamulaştırmayı yapan idare dışında başka
bir idare, kamulaştırma yoluyla gerçekleştirebileceği bir kamu hizmeti amacıyla
istekli olduğu takdirde, yukarıdaki fıkra hükmü uygulanmayarak bu Kanunun 30 un-
cu veya 1050 sayılı Muhasebei Umumiye Kanununun 23 üncü maddesine göre işlem ya-
pılır.
Mal sahibinin geri alma hakkı
Madde 23 - Kamulaştırma bedelinin kesinleşmesi tarihinden itibaren beş yıl
içinde, kamulaştırmayı yapan idarece veya 22 nci maddenin ikinci fıkrası uyarın-
ca devir veya tahsis yapılan idarece; kamulaştırma ve devir amacına uygun hiç
bir işlem veya tesisat yapılmaz veya kamu yararına yönelik bir ihtiyaca tahsis
edilmeyerek taşınmaz mal olduğu gibi bırakılırsa, mal sahibi veya mirasçıları
kamulaştırma bedelini aldıkları günden itibaren işleyecek kanuni faiziyle bir-
likte ödeyerek, taşınmaz malını geri alabilir.
Doğmasından itibaren bir yıl içinde kullanılmayan geri alma hakkı düşer.
Aynı amacın gerçekleşmesi için birden fazla taşınmaz mal birlikte kamulaştı-
rıldığı takdirde bu taşınmaz malların durumunun bir bütün oluşturduğu kabul
edilerek yukarıdaki fıkralar buna göre uygulanır.
Özel kanunlarda bu maddenin uygulanmayacağına ilişkin hükümler saklıdır.
1164 sayılı Arsa Ofisi Kanununa dayanılarak yapılan kamulaştırmalarda ve bu Ka-
nunun 3 üncü maddesinin 2 nci fıkrasında belirtilen hallerde yapılacak kamulaş-
tırmalarda bu madde hükmü uygulanmaz.
BEŞİNCİ KISIM
Hasar, Doğacak Hak ve Borçlar, Trampa Yolu ile ve Acele Kamulaştırma
BİRİNCİ BÖLÜM
Hasar
Kamulaştırma bedelinden düşülebilecek hasar
Madde 24 - 21, 22 ve 23 üncü maddeler uyarınca kamulaştırılmasından vazgeçi-
len veya geri alınan taşınmaz mal üzerindeki bina, sabit tesisler ve ekili diki-
li şeyler yıkılmış, sökülmüş veya harap olmuş ise, taşınmaz malın geri alınma-
sında mal sahibi veya mirasçısı, kamulaştırma tarihindeki değerine göre farkı-
nın, ödeyeceği kamulaştırma bedelinden düşülmesini isteyebilir.
Bu madde ile 21, 22 ve 23 üncü maddelerin uygulamasından doğacak anlaşmaz-
lıklar adli yargıda çözümlenir.
İKİNCİ BÖLÜM
Tebliğ ile Doğacak Haklar ve Borçlar
Hakların sınırlandırılması ve mülkiyetin idareye geçmesi
Madde 25 - Hakların kullanılması ve borçların yerine getirilmesi bakımından
kamulaştırma işlemi mal sahibi için 13 üncü madde uyarınca yapılan tebligatla,
idare için tebligat çıkarmakla başlar. Mülkiyetin idareye geçmesi, bu Kanundaki
özel hükümler dışında kamulaştırma işleminin idari yargı yönünden kesinleşmesi
ile olur. Dava açabilmek için idarenin tebligat yapması veya tebligat çıkarması
şarttır.
Tebliğ tarihinden itibaren taşınmaz mal sahibinin kamulaştırılması kararlaş-
tırılan taşınmaz malda yeni inşaat veya ekim yapmak veya mevcut inşaatta esaslı
değişiklikler meydana getirmek gibi kullanma hakları kalkar. Bundan sonra yapı-
lanların değeri dikkate alınmaz.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Trampa Yolu ve Acele Kamulaştırma
Trampa yolu ile kamulaştırma
Madde 26 - Mal sahibinin kabul etmesi halinde kamulaştırma bedeli yerine,
idarenin kamu hizmetine tahsis edilmemiş olan taşınmaz mallarından, bu bedeli
kısmen veya tamamen karşılayacak miktarı verilebilir.
Kamulaştırma bedeli yerine verilecek taşınmaz malın değeri, idarenin ihale
komisyonunca yoksa bu amaçla kuracağı bir komisyonca tespit edilir. Taşınmaz mal
bedelleri arasındaki fark taraflarca nakit olarak karşılanır. Ancak idarenin ve-
receği taşınmaz malın değeri, kamulaştırma bedelinin yüzde yüzyirmisini aşamaz.
Acele kamulaştırma
Madde 27 - 3634 sayılı Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanununun uygulanmasında
yurt savunması ihtiyacına veya aceleliğine Bakanlar Kurulunca karar alınacak
hallerde veya özel kanunlarla öngörülen olağanüstü durumlarda gerekli olan ta-
şınmaz malların kamulaştırılmasında kıymet takdiri dışındaki işlemler sonradan
tamamlanmak üzere ilgili idarenin istemi ile mahkemece yedi gün içinde o taşın-
maz malın 11 ve 12 nci madde esasları dairesinde ve 15 inci madde uyarınca seçi-
lecek bilirkişilerce tespit edilecek değeri, idare tarafından mal sahibi adına
milli bir bankaya yatırılarak o taşınmaz mala el konulabilir.
Bu Kanunun 3 üncü maddesinin 2 nci fıkrasında belirtilen hallerde yapılacak
kamulaştırmalarda yatırılacak miktar, ödenecek ilk taksit bedelidir.
ALTINCI KISIM
Bedelsiz Kullanma, Giderlerin Ödenmesi ve
İdareler Arasında Taşınmaz Mal Devri
BİRİNCİ BÖLÜM
Bedelsiz Kullanma ve Giderler
Bedelsiz kullanma yetkisi
Madde 28 - Milli savunma inşaat ve tesisatı için gerekli görülen gerçek ve
özel hukuk tüzelkişilerinin mülkiyet ve tasarrufunda veya ruhsatname ile intifa-
ları altında bulunmayan kireç, taş ve kum ocaklarını, hiç bir resim ve ücrete
tabi olmadan kullanmaya Milli Savunma Bakanlığı yetkilidir.
Bayındırlık, Köy İşleri ve Kooperatifler bakanlıkları ile T.C. Devlet Demir-
yolları İşletmesi Genel Müdürlüğü, Karayolları Genel Müdürlüğü ve Devlet Su İş-
leri Genel Müdürlüğü de aynı sebep ve şartlarla, demiryolu hattının veya karayo-
lunun veya su tesislerinin her yönündeki, gerçek ve özel hukuk tüzelkişilerinin
mülkiyet ve tasarrufunda veya ruhsatname ile intifaları altında bulunmayan ki-
reç, taş ve kum ocaklarını hiç bir resim ve ücrete tabi olmadan kullanabilirler.
Giderlerin ödenmesi
Madde 29 - Kıymet takdiri komisyon başkan ve üyelerinin, kıymeti takdir
edilen her taşınmaz mal başına kamulaştırmayı yapan idare tarafından takdir edi-
lecek ücretleri ile gerçek yol giderleri, tapu harçları ve bu Kanunun gerektir-
diği diğer giderler, idarece ödenir.
İKİNCİ BÖLÜM
Kamu Kurumları ve Tüzelkişileri Arasında Taşınmaz Mal Devri
Bir idareye ait taşınmaz malın diğer idareye devri
Madde 30 - Kamu tüzelkişilerinin ve kurumlarının sahip oldukları taşınmaz
mal, kaynak veya irtifak hakları diğer bir kamu tüzelkişisi veya kurumu tarafın-
dan kamulaştırılamaz.
Taşınmaz mala; kaynak veya irtifak hakkına ihtiyacı olan idare, ödeyeceği
bedeli de belirterek mal sahibi idareye yazılı olarak başvurur. Mal sahibi idare
devire muvafakat etmez veya altmış gün içinde cevap vermez ise anlaşmazlık, is-
teyen idarenin başvurusu üzerine Danıştay ilgili idari dairesince incelenerek
iki ay içinde kesin karara bağlanır.
Taraflar bedelde anlaşamadıkları takdirde; alıcı idare, devirde anlaşma ta-
rihinden veya Danıştay kararının tebliği tarihinden itibaran otuz gün içinde,
10 uncu
maddede yazılı kıymet takdiri komisyonuna değer takdir ettirir. Taraflar bu ko-
misyon raporuna, kendilerine veriliş veya tebliğ ediliş tarihinden itibaren otuz
gün içinde itiraz ettikleri takdirde, anlaşmazlık, 29/6/1938 tarih ve 3533 sayı-
lı Kanun hükümlerine bağlı olmaksızın taşınmaz malın bulunduğu yer asliye hukuk
mahkemesince karara bağlanır.
YEDİNCİ KISIM
Yasak İşler ve Ceza Hükümleri
BİRİNCİ BÖLÜM
Yasak İşler
Yasak işler ve eylemler
Madde 31 - Aşağıda yazılı işler ve eylemler yasaktır.
a) Kıymet takdir komisyonu başkanı ve üyeleri ile bilirkişilerin kendilerine
resmen takdir edilen ücret dışında herhangi bir suretle çıkar sağlamaları,
b) Kamulaştırma kararının tebliğinden sonra taşınmaz malın başkasına devir
ve ferağ veya temliki,
c) Artırılan bedele göre artıp eksilen vekalet ücreti kararlaştırılması,
d) Dava giderlerinin avukat veya dava vekilleri veya onlar adına hareket
edenler tarafından kabullenilmesi,
e) Kamulaştırma bedelinin artırılması hali öngörülerek bu miktarın veya bir
kısmının nakden veya diğer suretlerle, avukat veya dava vekili veya onlar adına
hareket edenler tarafından mal sahibine önceden ödenmesi,
f) Artırılan kamulaştırma bedelinin tamamının veya bir kısmının avukat veya
dava vekili veya onlar adına hareket edenlere ait olacağının kararlaştırılması,
g) Yukarıda yazılı bentlerde yasaklanan işlem ve eylemlerin avukat veya dava
vekillerince bizzat veya aracı ile mal sahibine teklif edilmesi veya bunlara
yardımcı olunması.
İKİNCİ BÖLÜM
Görevli Kişilerin Suçları ve Ceza Hükümleri
Görevli kişilerin suçları
Madde 32 - Bu Kanuna göre görevlendirilenlerden suç işleyenler, Devlet memu-
ru gibi cezalandırılırlar. Şu kadar ki verilecek cezalar; o suç için muayyen
olan cezanın yarısından az olmamak üzere iki katına kadar artırılır.
Cezalar
Madde 33 - Fiilleri daha ağır cezayı gerektiren ayrı bir suç teşkil etmediği
takdirde, bu Kanunun 31 inci maddesinin (a), (e), (f) ve (g) bentlerine aykırı
hareket edenler, bir yıldan aşağı olmamak üzere hapis ve ellibin liradan üçyüz-
bin liraya kadar ağır para cezasıyla, (b), (c) ve (d) bentlerine aykırı hareket
edenler, altı aydan iki yıla kadar hapis ve onbin liradan yüzbin liraya kadar
ağır para cezasıyla cezalandırılırlar.
SEKİZİNCİ KISIM
Çeşitli Hükümler
Mal sahibinin sağladığı yararları geri alma hakkı
Madde 34 - Mal sahiplerinin 31 inci maddedeki yasaklara rağmen avukat veya
dava vekillerine veya bu Kanuna göre görevlendirilenlere veya üçüncü şahıslara
verdikleri paraları veya sağladıkları yararlar karşılığını bir yıl içinde geri
almaya hakları vardır.
İmar mevzuatı uygulanan veya özel parselasyon yapılan yerler:
Madde 35 - İmar mevzuatı gereğince düzenlemeye tabi tutulan parsellerden dü-
zenleme ortaklık payı karşılığı olarak bir defaya mahsus alınan yol, yeşil saha
ve bunun gibi kamu hizmet ve tesislerine ayrılan yerlerle, özel parselasyon so-
nunda malikinin muvafakatı ile kamu hizmet ve tesisleri için ayrılmış bulunan
yerler için eski malikleri tarafından mülkiyet iddiasında bulunulamaz ve karşı-
lığı istenemez.
Kamulaştırmadan sonra alınan tapu kaydının iptali
Madde 36 - Kamulaştırma kanunları uyarınca gerekli işlemler tamamlanıp tapu-
da kayıtlı olanların idare adına intikallerinin yapılmasından, tapuda kayıtlı
olmayanların tescillerinin sağlanmasından sonra, kamulaştırılan yer için herhan-
gi bir nedenle gerçek ve tüzelkişiler adına yeniden tapu tesis edildiği takdir-
de, idarenin isteği üzerine hakim, evrak üzerinde ve lüzum gördüğü takdirde ma-
hallinde inceleme yaparak sonraki kaydın iptali hakkında bir karar verir.
Bu işlemler harca ve resme bağlı değildir.
Yetkili ve görevli mahkeme ve yargılama usulü
Madde 37 - Bu Kanundan doğan tüm anlaşmazlıkların adli yargıda çözümlenmesi
gerekenleri, taşınmaz malın bulunduğu yer asliye hukuk mahkemelerinde basit yar-
gılama usulü ile görülür.
Hak düşürücü süre
Madde 38- Kamulaştırma yapılmış, ancak işlemleri tamamlanmamış veya kamulaş-
tırma hiç yapılmamış iken kamu hizmetine ayrılarak veya kamu yararına yönelik
bir ihtiyaca tahsis edilerek üzerinde tesis yapılan taşınmaz malın malik zilyed
veya mirasçılarının bu taşınmaz mal ile ilgili her türlü dava hakkı yirmi yıl
geçmekle düşer. Bu süre taşınmaz mala elkoyma tarihinden başlar.
Vergilendirme
Madde 39 - Emlak vergisi tarhına esas olan en son vergi değeri kesinleşen
kamulaştırma bedelinden az olduğu takdirde aradaki fark emlak vergisine tabi tu-
tulur. Bu farka ait vergi 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanununun 31 inci maddesinin
son fıkrası hükmü dikkate alınmak suretiyle kusur cezalı olarak tarh olunur.
Emlak vergisi beyannamesinin ek süreye rağmen verilmemiş olması halinde ke-
sinleşen kamulaştırma bedeli beyannamesi verilmemiş dönemlere ait vergi değeri
yerine geçer ve vergi ağır kusur cezalı olarak tarh olunur. Ek süreden sonra,
verilen beyannamelerde gösterilen değerin kesinleşen kamulaştırma bedelinden
yüksek olması halinde bu farka ait vergi ve ceza düzeltilmez.
Kaldırılan ve saklı tutulan hükümler
Madde 40 - 31/8/1956 tarih ve 6830 sayılı İstimlak Kanunu ile ek ve değişik-
likleri, 8/7/1981 tarih ve 2487 sayılı Toplu Konut Kanununun 5 inci maddesi ile
21/1/1982 tarih ve 2587 sayılı Kanunun geçici 2 nci maddesinin kamulaştırılan
taşınmaz malın değerinin tespitine ilişkin hükümleri yürürlükten kaldırılmıştır.
7/3/1954 tarih ve 6326 sayılı Petrol Kanunu ve değişiklikleri, 15/4/1955 ta-
rih ve 6538 sayılı İstanbul Kapalıçarşısının Tamir ve İhyası Hakkında Kanun hü-
kümleri ile diğer özel kanunlardaki kamulaştırmaya ilişkin hükümler saklıdır.
İstimlak Kanununa yapılan atıflar
Madde 41 - Diğer kanunlarda İstimlak Kanununa veya belli maddelerine yapılan
atıflar bu Kanuna veya bu Kanunun aynı konuları düzenleyen madde veya maddeleri-
ne yapılmış sayılır.
GEÇİCİ MADDE 1 - Bu Kanunun yürürlüğe girmesinden önce verilmiş olan kamu
yararı ve kamulaştırma kararları geçerlidir. Ancak, idarece henüz kıymet takdir
edilmemiş olan işlerde, kıymet takdir işlemleri ile sonraki işlemler bu Kanun
hükümlerine göre yapılır.
Bu Kanunun yürürlüğe girmesinden önce açılmış ve henüz kesin hükme bağlanma-
mış davalarda bu Kanun hükümleri uygulanır. Ancak bu Kanunla getirilen değişik
hükümlerin uygulanması nedeniyle haksız çıkan tarafa harç, yargılama gideri ve
avukatlık ücreti yükletilemez.
GEÇİCİ MADDE 2 - Bu Kanunun yürürlüğe girmesinden önce açılan davalarda, da-
vanın açıldığı günde yürürlükte olan kanunlara göre işlemeye başlamış olan dava
süreleri, o kanunlara göre tespit edilir.
GEÇİCİ MADDE 3 - Bu Kanunun yürürlüğe girmesinden önce kamulaştırılmış ve
kamulaştırma bedelinin kesinleşmesi dört yılı tamamlamış taşınmaz mal hakkında
22 nci madde hükmüne göre işlem yapılmış veya yapılacak olması halinde, idarele-
re bu Kanunun yürürlüğünden itibaren 2 yıllık ek süre hakkı tanınır.
Mal sahibinin geri alma hakkı ancak bu sürenin tamamlanmasından sonra doğar.
GEÇİCİ MADDE 4 - 5 Ocak 1961 tarih ve 221 sayılı Kanunun kapsamına girmeleri
nedeniyle kamu tüzelkişileri veya kurumları adına kamulaştırılmış sayılan taşın-
maz malların eski malik, zilyed veya bunların halefleri tarafından açılmış ve
kesin hükme bağlanmamış davalarda sözü edilen 221 sayılı Kanunun hükümleri uy-
gulanır.
Madde 42 - Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Madde 43 - Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
ÿ
Yorumlar