SİGORTA ACENTELERİ

1
SİGORTA ACENTELERİ
TEKNİK PERSONEL EĞİTİM PROGRAMI
DERS NOTLARI
2
Birinci Gün ............................................................................................................................... 7
BÖLÜM 1: SİGORTAYA GİRİŞ ........................................................................................... 8
1.1. Risk Yönetimi ve Sigorta Kavramları ............................................................................. 8
1.2. Sigortanın Tarihi .............................................................................................................. 9
1.2.1. Dünyada Sigortacılığın Tarihsel Gelişimi ................................................................ 9
1.2.2. Ülkemizde Sigortacılık ........................................................................................... 11
BÖLÜM 2: SİGORTANIN İŞLEVLERİ ............................................................................. 14
BÖLÜM 3: SİGORTA SÖZLEŞMESİ VE SİGORTANIN TARAFLARI ...................... 17
3.1. Sigorta Sözleşmesi ......................................................................................................... 17
3.2. Sigortanın Tarafları ........................................................................................................ 18
BÖLÜM 4: SİGORTALANABİLİRLİK KAVRAMI ........................................................ 20
BÖLÜM 5: SİGORTANIN TEMEL PRENSİPLERİ ........................................................ 21
5.1. Azami İyi Niyet Prensibi ............................................................................................... 21
5.2. Sigortalanabilir Menfaat Prensibi .................................................................................. 22
5.3. Tazminat Prensibi .......................................................................................................... 22
5.4. Halefiyet Prensibi .......................................................................................................... 23
5.5. Yakın Sebep Prensibi ..................................................................................................... 23
5.6. Hasara Katılım Prensibi ................................................................................................. 24
BÖLÜM 6: TEMEL REASÜRANS BİLGİSİ ..................................................................... 26
6.1. Reasürans ....................................................................................................................... 26
6.2. Reasürans Türleri ........................................................................................................... 26
6.2.1. İhtiyari Reasürans ................................................................................................... 26
6.2.2. Zorunlu Reasürans .................................................................................................. 26
6.3. Reasürans Türlerinin Uygulanması ............................................................................... 26
6.3.1. Bölüşmeli Reasürans ............................................................................................... 27
6.3.1.1. Belirli paylı reasürans (kotpar) ..................................................................................... 27
6.3.1.2. Aşkın bedel reasürans (eksedan) .................................................................................. 27
3
6.3.2. Bölüşmesiz Reasürans ............................................................................................ 27
6.3.2.1. Hasar Fazlası Reasürans (Excess of Loss) ................................................................... 28
6.3.2.2. Toplam Hasar Fazlası Reasürans (Stop Loss) .............................................................. 28
6.4. Reasüransın Faydaları .................................................................................................... 28
BÖLÜM 7: TÜRKİYE’DE SİGORTA UYGULAMALARI ............................................. 29
7.1. Sigorta Türleri ................................................................................................................ 29
7.1.1. Mal Sigortaları ........................................................................................................ 30
7.1.2. Can Sigortaları ........................................................................................................ 31
7.1.3. Sorumluluk Sigortaları ............................................................................................ 31
7.2. Ülkemizde Uygulanan Sigorta Branşları ....................................................................... 31
7.3. Sigorta Genel Şartları .................................................................................................... 34
7.4. Ülkemizde Uygulanmakta Olan Sigorta Genel Şartları ................................................ 35
7.5. Türk Sigorta Sektörünün Prim Büyüklüğü ve Dağıtım Kanalları ................................. 37
7.6. Sigortacılık Sektöründe Yer Alan Kurum ve Kuruluşlar .............................................. 39
7.6.1. Düzenleyici ve denetleyici kurum .......................................................................... 39
7.6.2. Sektör kurumları ..................................................................................................... 39
7.6.3. Mesleki kuruluşlar .................................................................................................. 40
7.6.3.1. Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği (TSRŞB) ............................................ 40
7.6.3.2. TOBB Sigorta Acenteleri İcra Komitesi ...................................................................... 41
7.6.3.3. TOBB Sigorta Eksperleri İcra Komitesi ....................................................................... 41
7.6.3.4. Dernekler ve Vakıflar ................................................................................................... 41
7.6.4. Özellikli kurumlar ................................................................................................... 42
7.6.4.1. Emeklilik Gözetim Merkezi (EGM) ............................................................................. 42
7.6.4.2. Sigorta Bilgi Merkezi ................................................................................................... 42
7.6.4.3. Doğal Afet Sigortaları Kurumu (DASK)...................................................................... 42
7.6.4.4. Tarım Sigortaları Havuzu ............................................................................................. 43
7.6.4.5. Güvence Hesabı ............................................................................................................ 43
7.6.4.6. Sigortacılık Eğitim Merkezi (SEGEM) ........................................................................ 44
4
7.6.4.7. Türkiye Motorlu Taşıt Bürosu ...................................................................................... 44
7.6.4.8. Türkiye Yeşil Kart Reasürans Havuzu ......................................................................... 45
BÖLÜM 8: SİGORTA VE REASÜRANSLA İLGİLİ BAZI TEKNİK TERİMLER ..... 46
İkinci Gün ............................................................................................................................... 54
BÖLÜM 1: 5684 Sayılı Sigortacılık Kanununda Acenteler ............................................... 55
1.1. Giriş ............................................................................................................................... 55
1.2. 5684 Sayılı Sigortacılık Kanunu Hükümlerine Genel Bakış ......................................... 56
1.2.1. Kanunun Yapısı ...................................................................................................... 56
1.2.2. Kanunun Kapsamı ................................................................................................... 56
1.2.3. Kanun İle Getirilen Yenilikler ................................................................................ 56
1.2.3.1. Sigorta ve Reasürans Şirketlerinin Kuruluşuna İlişkin Yenilikler ............................... 56
1.2.3.2. Sigorta ve Reasürans Şirketlerinin Faaliyetine İlişkin Yenilikler ................................ 56
1.2.3.3. Diğer Konulara İlişkin Yenilikler ................................................................................ 57
1.2.3.4. Özellik Arz Eden Bazı Hususlar ................................................................................... 57
1.2.3.4.1. Tahkim Sistemi ...................................................................................................... 57
1.2.3.4.2. Acente ve Eksperlere İlişkin Yeni Örgütlenmeler ................................................ 58
1.2.3.4.3. Güvence Hesabı ..................................................................................................... 59
1.2.3.4.4. Kanunun AB Düzenlemeleri ile Uyumu .............................................................. 59
1.3. Kanunun Getirdikleri ..................................................................................................... 59
1.3.1. Genel ....................................................................................................................... 59
1.3.2. Acentelere İlişkin Hükümler ................................................................................... 60
1.3.2.1 Acente Tanımı ............................................................................................................... 60
1.3.2.2 Faaliyet Alanı Sınırlı/ Sınırsız Acente ........................................................................... 60
1.3.2.3 Sigorta Acenteleri Yönetmeliği ..................................................................................... 61
1.3.2.4 Levha kaydı ................................................................................................................... 61
1.3.2.5 Acentelere ilişkin diğer özel hükümler .......................................................................... 61
1.3.2.6 Cezai Hükümler ............................................................................................................. 62
5
BÖLÜM 2: Acentelere İlişkin Yönetmelikler, İlgili Genelge ve Sektör Duyuruları ........ 64
2.1. Sigorta Acenteleri Yönetmeliği ..................................................................................... 64
2.1.1. Amaç ....................................................................................................................... 64
2.1.2. Sigorta Acenteleri İçin Getirilen Düzenlemeler ..................................................... 64
2.1.3. Acentelik Yapmak İsteyenlere İlişkin Nitelikler .................................................... 65
2.1.3.1. Gerçek Kişi Acenteler Açısından ................................................................................. 66
2.1.3.2. Tüzel Kişi Acenteler Açısından .................................................................................... 66
2.1.4. Teknik Personel ...................................................................................................... 67
2.1.5. Mesleki Sorumluluk Sigortası Gereği ..................................................................... 69
2.1.6. Asgari Sermaye Gereği ........................................................................................... 69
2.1.7. Diğer Düzenlemeler ................................................................................................ 69
2.2. Sigorta Acenteleri Sektör Meclisi İle Sigorta Acenteleri İcra Komitesinin Kuruluş ve
Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik .................................................................. 70
2.3. Acentelik Sözleşmesinin Feshi ...................................................................................... 71
2.4. İlgili Genelge ve Sektör Duyuruları .............................................................................. 71
2.4.1. Genelge (2008/10) .................................................................................................. 72
2.4.2. Genelge (2008-15) .................................................................................................. 72
2.4.3. Genelge (2008-18) .................................................................................................. 72
2.4.4. Sektör Duyurusu (2008/29) ..................................................................................... 72
2.4.5. Sektör Duyurusu (2008/38) ..................................................................................... 72
BÖLÜM 3: Acentelerin Hak ve Yükümlülükleri ................................................................ 73
3.1. Sigortalı Karşısındaki Hak ve Yükümlülükleri ............................................................. 73
3.2. Sigorta Şirketi Karşısındaki Hak ve Yükümlülükleri .................................................... 73
BÖLÜM 4: Sigorta Acentelerinin Sigortacılık Sistemindeki Yeri ..................................... 75
4.1. Genel .............................................................................................................................. 75
4.2. Sigortacılık Sisteminde Acentelerin Rolü/İşlevi ........................................................... 76
4.2.1. Sigorta Pazarlaması ve Acenteler ........................................................................... 76
4.2.2. Acenteler ve Sigorta Satış Teknikleri ..................................................................... 76
6
4.2.3. Acentelerin Bilgi Kaynağı Olarak İşlevi ................................................................. 77
4.2.4. Nihai Tüketicilerin Bilgilendirilmesi ...................................................................... 77
4.2.5. Hizmet Pazarlaması Konusunda Deneyimlerin Artması ........................................ 77
4.2.6. Kalıcı Bir Rekabet Ortamının Oluşmasına Katkı ................................................... 77
4.2.7. Sigortacıların Mevcut Risklerinin Dağıtılması ....................................................... 77
4.2.8. Tasarrufun Sağlanması ve Bütçe Kontrolüne Katkı ............................................... 77
4.2.9. Sigortalı/Sigorta Ettirenlerle Doğrudan İlişki Kurulması ....................................... 78
BÖLÜM 5: Hasar ................................................................................................................... 79
5.1. Risk Kabul Süreci .......................................................................................................... 79
5.2. Hasar Süreci ................................................................................................................... 79
5.3. Hasar Sürecinde Acentenin Rolü ................................................................................... 81
7
Birinci Gün
8
BÖLÜM 1: SİGORTAYA GİRİŞ
1.1. Risk Yönetimi ve Sigorta Kavramları
Risk, sözlüklerde, “zarara yol açan ya da zarar verme kapasitesi olan kişi ya da nesne” olarak
tanımlanmaktadır. Riskin bir diğer tanımı “herhangi bir tehditin bir kıymette zarar oluşturma
olasılığı’’dır. Sigorta literatüründe “ortaya çıkması muhtemel bir tehlike” veya “zarar verici
olayların gerçekleşmesi ihtimali”ni anlatmak için “riziko” kelimesi kullanılmaktadır.
Risk farklı bakış açıları itibarıyla değişik şekillerde yorumlanabildiğinden, risklerin
yönetiminde de bu farklılıkların göz öününde bulundurulması gerekmektedir. Bu bakımdan,
risklerin iyi bir şekilde tanımlanması ve analiz edilmesi risk yönetiminin başlangıcını
oluşturmaktadır.
Risk analizi, sigortacılık tekniğinde sigortalı ve/veya sigorta ettirenler nezdinde tehlike
oluşturan risklerin ortaya konması ve yorumlanmasıdır. Risk analizi uzun ve ayrıntılı bir
süreçtir. Risk analizinde sigortalı kıymetlerde tehlike oluşturacak ve bu kıymetleri
etkileyebilecek tüm tehditler ortaya konulur.
Risk yönetimi, risk analizi sonucunda ortaya konan ve yorumlanan risklerin önüne geçmek
ve/veya azaltmak amacıyla uygun, maliyet etkin karşı önlemlerin alınması işlemidir. Risk
analizi, değerlendirilmesi ve yönetimi sürekli birbirini takip eden süreçlerdir. Dolayısıyla, risk
yönetimini; riskin tanımlanmasına, analiz edilmesine, değerlendirilmesine, mücadele
edilmesine ve izlenmesine ilişkin yönetim politikalarının, süreçlerinin ve uygulamalarının
sistematik bir bütünü şeklinde tanımlamak mümkündür.
Bu süreç içerisinde, riskin değerlendirilmesinden sonra riskin yönetilmesinde kullanılacak
araca karar verilmesi gelmektedir. Bu amaçla, riskten kaçınmak, riski kabullenerek üzerinde
tutmak, riski azaltmak veya riski transfer etmek gibi farklı yöntemlere başvurmak
mümkündür.
Risk transferinde, bir riskin gerçekleşmesi sonucunda ortaya çıkacak maddi kayıplar başka bir
kişi veya kurumla paylaşılmaktadır. Sigorta uygulamasında, riskin gerçekleşmesi nedeniyle
uğranılacak zarar bu alanda uzmanlaşmış bir kurum olan sigortacıya belli bir prim
karşılığında bir sözleşme vasıtasıyla devredilmektedir.
Bu kapsamda, sigortayı daha geniş bir ifadeyle; sigorta, birbirine benzeyen veya birbirinin
aynı olan muhtelif rizikolara uğrayacak olan kişilerin bu işi meslek edinen ve ticari bir
faaliyet olarak üstlenen oluşum ve organizasyonlara (sigorta şirketleri) belirli bir karşılık
(prim) ödemek suretiyle taraflar arasında kararlaştırılan süre zarfında (vade içerisinde)
teminat altına alınan risklerin (rizikonun) gerçekleşmesi halinde ortaya çıkan zararın
giderilmesi için bir talep hakkına sahip olunması şeklinde tanımlamak mümkündür.
9
Nitekim, Türk Ticaret Kanununun (TTK) 1263 üncü maddesinde tanımlandığı üzere, sigorta
sözleşmesiyle sigortacı, bir prim karşılığında diğer bir kimsenin para ile ölçülebilir bir
menfaatini halele uğratan bir tehlikenin (rizikonun) meydana gelmesi halinde tazminat
vermeyi ya da bir veya bir kaç kimsenin hayat süreleri sebebiyle veya hayatlarında meydana
gelen bir takım olaylar dolayısıyla bir para ödemeyi veya başka edalarda bulunmayı taahhüt
etmektedir.
1.2. Sigortanın Tarihi
1.2.1. Dünyada Sigortacılığın Tarihsel Gelişimi
Dünyada sigortacılığa benzer ilk uygulamalara günümüzden yaklaşık 4000 yıl önce
Babiller’de rastlanmaktadır. Zamanın ticaret merkezi durumundaki Babil’de, kervan
tüccarlarına borç veren sermayedarlar, kervanların soyulması veya fidye ödeme durumuyla
karşılaşmaları halinde tüccarların borçlarını silmekte, buna karşılık borcu tüccarlardan geri
aldıkları zaman, taşıdıkları riskin karşılığı olarak ana borç miktarı üzerinden bir miktar para
almaktaydı. Bu olay daha sonra Kral Hammurabi tarafından yasallaştırıldı. Hammurabi
Kanunlarının en büyük özelliği haydutların saldırısına uğrayan kervanların zararlarının bütün
diğer kervanlar arasında paylaşılmasını öngörmesiydi. Bu, tehlike paylaşmasının kara
taşımacılığındaki ilk örneğidir.
M.Ö. 600 yıllarında Hindular sigorta özelliği taşıyan kredi anlaşmaları yapmaya başladılar.
Basit içerikli bu anlaşmalar, toplumlardaki sigorta düşüncesini geliştirerek sigortacılıkta ilk
adımları ortaya koyması bakımından önem taşımaktadır. Bu tür kredi anlaşmaları ortaçağda
da gelişerek deniz ödüncü ve nakliyat sigortalarının temelini oluşturmuştur.
Sigortaya daha yakın uygulamalar, özellikle deniz ticaretinin geliştiği yerlerde görülmektedir.
İlk denizci uluslardan Kartacalılar, Romalılar ve Yunanlılar arasında geminin taşıdığı yük
üzerine borç verip geminin limana varamaması riskini üstlenen ve gemi salimen limana
döndüğünde hem verdiği borç miktarını, hem de taşıdığı riziko karşılığı faiz niteliğinde
önemli pay alanlar bulunmaktaydı. Alınan bu faizler, yüksek olması nedeniyle bir süre sonra
yasaklandı. Büyük olasılıkla bu yasak, olabilecek tehlikelere karşı önceden bir prim alma
biçimine, dolayısıyla da sigorta fikrinin doğmasına yol açtı.
Prim esaslı sigorta yaklaşık M.S. 1250 yıllarında Venedik, Floransa ve Cenova şehirlerinde
görüldü. Gene de bugünkü anlamda sigortadan söz edilebilmesi için 14 üncü yüzyılı beklemek
gerekti. Ekonomik koşulların değişmesi ile ticaret, 14 üncü yüzyıldan başlayarak çok önemli
gelişmeler gösterdi. O devirde deniz ticaretinde en ileride bulunan İtalya’da sigortaya
gereksinim duyuldu ve deniz sigortası kavramı da ilk defa burada ortaya çıktı. İlk sigorta
poliçesi olarak kabul edilen mukavele 23 Ekim 1347 tarihini taşımaktaydı ve İtalya’nın
Cenova Limanı’ndan Mayorka’ya “Santa Clara“ adlı geminin yükünü temin etmek amacıyla
düzenlendi. İlk sigorta şirketi de 1424 yılında, yine Cenova şehrinde kuruldu. Sigorta
konusunda ilk mevzuat ise 1435 yılında yayınlanan Barselona Fermanıdır.
10
Denizde başlayıp gelişen sigortacılık, daha sonraları hayat sigortası fikrinin doğmasına neden
oldu. Gemi ve yükünün sigorta edilebilmesi, kaptan, yolcular ve tayfaların da sigorta
edilebilmesi fikrini gündeme getirdi. 17 nci yüzyılda bir İtalyan bankeri olan Tonti’nin
getirdiği “Tontines” denilen sistemde, belirli kişiler bir araya gelerek, belirlenen bir süre için
ortaya belirli bir para koymakta, süre sonunda hayatta kalanlar parayı aralarında
paylaşmaktaydı. İnsanların çoğu, kendilerinin başkalarından daha çok yaşayacaklarına
inandıklarından epey rağbet gören bu sistemde ölenlerin maddi kayba uğradıkları
düşünülerek, öngörülen süreden önce ölenler için de ölüm rizikosu karşılığı prim ödenmesi
öngörüldü ve hayat sigortalarına geçiş de bu şekilde başladı.
17 nci yüzyılın ikinci yarısı sigortacılığın gelişmesine yol açan iki önemli olaya sahne
olmuştur. Bunlardan ilki sigortacılıkta istatistiksel yöntemler uygulanmaya başlaması
(Olasılık Hesapları), ikincisi ise 1666 yılında Londra’da meydana gelen ve dört gün sürerek
13.000 evle 100 kilisenin kül olmasına yol açan büyük yangındır.
Kara sigortalarının doğmasına neden olan bu olay, halk üzerinde büyük etki yaratıp böyle
felaketlerin sonuçlarına karşı önlem alınması fikrini doğurdu. Gelişen bu fikirden hareketle
1667 yılında “ Fire Office “ (Yangın Bürosu) kurulmasından sonra 1684 yılında buna rakip
bir ortaklık şeklinde ortaya çıkan ilk yangın sigorta şirketi “ Friendly Society “ faaliyete geçti.
1688 yılında İngiltere’de Lloyd’s’un temellerinin atılmasıyla sigortacılıkta yeni bir dönem
başladı. Londra’da bulunan ve Edward Lloyd adında bir kişinin işlettiği kahvehane, gemi
sahipleri, iş adamları ve tüccarların deniz ticaretine ilişkin bilgi alışverişinde bulundukları bir
mekan olmuştur.
Burada sefere çıkan bir gemi veya geminin yükü üzerine teminat veren kişiler, “Underwriter”
sıfatıyla belgeler düzenleyerek faaliyette bulunmaya başlamış ve yine bu kişiler Edward
Lloyd’un ölümünden sonra kendi aralarında Lloyd’s adında bir topluluk kurmuştur. Lloyd’s
1871 yılında İngiltere Parlamentosunun çıkardığı bir kanunla birlik haline getirilmiştir.
Lloyd’s ilk yıllarında sadece deniz sigortaları sahasında faaliyet gösterirken, sonraları kara
sigortaları sahasına da geçmiş olup, günümüzde her türlü sigortanın yapılabildiği bir kuruluş
haline gelmiştir. Lloyd’s, dünyada başka benzeri olmayan, tamamen kendine mahsus bir
sigorta kuruluşudur. Lloyd’s bir sigorta şirketi olmayıp, sigorta teminatı veren şahısların
oluşturduğu bir topluluk, bir birlik ve aynı zamanda dünya gemicilik istihbaratı konusunda bir
merkezdir.
Lloyd’s’ un en belirgin özelliği, Lloyd’s üyelerinin bütün varlıklarıyla sorumluluk taşımaları
ve hiç bir zaman sigortalı ile doğrudan temas etmemeleri, ilişkinin “Broker” denilen aracı kişi
veya firmalarla temin edilmesidir. Brokerler Lloyd’s ile çalışabilmek için buraya kaydolmakta
ve müşterinin gerek sigorta gerekse tazminat alma işlerini takip etmektedir.
19 uncu yüzyılda yangın sigortaları İngiltere’den Avrupa’ya ve Birleşik Amerika’ya
yayılmıştır. Amerika Birleşik Devletleri’nde 1752 tarihinde, Londra sisteminden hareketle
sigortacılık etkinliği başlamıştır. İlk ciddi sigorta kuruluşu, Insurance Company of North
America’dır.
11
1786’da Fransa’da ilk yangın sigorta şirketi “L’incendie” kurulmuştur. 1794 yılında sigorta
Prusya Kanununda geçmiştir. Sigorta ayrıca Fransa’da Napolyon Kanununda geçmiştir.
Sigortayı, kumardan ayıran kurallar getirilmiş ve sigorta şirketlerinin denetimi ile ilgili
kanunlar görülmüştür. 19 uncu yüzyılın başlarında Alman, Avusturya, İngiliz Kanunlarını
diğer ülkeler de takip etmiştir. Hatta 1864 tarihli “Ticareti Bahriye” kanunumuz bazı
düzenlemeler içermiştir. Bu yüzyıldan itibaren reasürans şirketleri de ortaya çıkmaya
başlamıştır. Rizikoların reasürans yolu ile yayılarak paylaşılması, Büyük Adetler Kanunundan
gereği gibi faydalanma imkânını yaratmıştır.
20 nci yüzyılda sigorta daha da gelişmiştir. İstatistiksel veriler daha sağlıklıdır. Mesuliyetler
arttığından kusur esasından risk esasına doğru gidilmektedir. Sosyal sigortalar da bu yüzyılda
gelişmiştir.
1.2.2. Ülkemizde Sigortacılık
1850’lerde Avrupa’da faaliyet göstermeye başlayan sigortacılar Osmanlı Devleti
topraklarında da aynı girişimlerde bulunmuşlardır. Bu acentelikler tamamen azınlıklar
tarafından yönetiliyor, poliçeler genellikle Fransızca yazılıyor, prim hiçbir tarife veya sisteme
bağlı olmuyordu. Sigortayı satın alanlar da çoğunlukla azınlıklar ve burada oturan yabancı
uyruklu kişilerdi. O tarihlerde geniş ölçüde ahşap ev kullanılması ve meydana gelen yangınlar
bu sigortacıların sayısını ve iştahını arttırmış, hiçbir kontrole ve izne tabi olmaksızın faaliyete
geçen ve bir ara sayıları 150’ye varan acentelerin arasına sahteleri bile katılmıştır.
Osmanlı Devleti’nin yabancı ülkelere olan borçlarının idaresi ve tasfiyesi için kurulan Düyunu
Umumiye ve Kapitülasyonlar, yabancı acentelerin çalışmasına daha da kolaylık sağlamıştır.
Ancak, bu faaliyetlerin yanı sıra şikayetlerin artması Osmanlı Devleti’ni harekete geçirmiş ve
1883 yılında acentelere çalışmak için ruhsat alma zorunluluğu getirilmiştir.
Ülkemizde sigortaya karşı ilgi esasen 1870 yazında İstanbul’un Beyoğlu semtinin büyük bir
kısmını tahrip eden yangından sonra duyulmaya başlamış ve 1872 yılında 3 İngiliz sigorta
şirketi acente olarak faaliyete geçmiş, 1878 yılında bir Fransız sigorta şirketi bunu izlemiştir.
Osmanlı İmparatorluğu döneminde, hemen hemen tamamıyla yabancıların elinde olan
sigortacılık sektöründe, tümüyle yerli sermaye ve işgücüyle çalışan bir sigorta şirketi
bulunmamaktaydı. Kurulan ilk şirket; Osmanlı Bankası, Tütün Rejisi ve Düyunu Umumiye
İdaresi’nden bir sermaye grubunun ortaklığındaki 1893 tarihli Osmanlı Umum Sigorta’dır.
Daha sonra bunu 1923 tarihinde Şark Sigorta ( Riunione Adriatica Katılımı) ve diğerleri takip
eder. Cumhuriyetin ilanıyla birlikte, ekonominin her alanında, öncelikli olarak da finans
sektöründe yerel sermayenin faaliyet göstermesi ve güçlenmesi hedeflendi. Genç
cumhuriyetin gelişmeye başlayan ekonomisi için sigorta sektörünün varlığı önem taşıyordu.
Gerek Türk bankaları, gerekse tüccar ve sanayiciler, yerel sermayeye dayalı, güvenilir bir
sigorta şirketine ihtiyaç duyuyorlardı. Kamu kesimi de yeni doğmakta olan sanayi tesislerini
yabancı sermayeli sigorta şirketlerine emanet etmek istemiyordu.
12
Mustafa Kemal Atatürk, bu ihtiyaçları karşılamak üzere, tamamen milli sermayeli bir sigorta
şirketi kurulması talimatı verdi. Anadolu Anonim Türk Sigorta Şirketi, bu talimat üzerine
Türkiye İş Bankası ve İttihad-ı Milli Sigorta Şirketi ortaklığı tarafından dörtte biri ödenmiş
500.000 TL sermaye ile 1925 yılında kuruldu. 14 Mart 1925’te Güneş Sigorta A.Ş. tesis
edilmiş ve bunu 19 Eylül 1926’da Bozkurt Türkiye Umum Sigorta Şirketi’nin kuruluşu
izlemiştir
1927 yılında Sigortacılığın ve Sigorta Şirketlerinin Teftiş ve Murakabesi Hakkındaki Kanun
yürürlüğe girdi. Yerli ve yabancı sigorta şirketlerinin denetlenmesi, döviz çıkışının önlenmesi
amacını taşıyan bu kanunla birlikte sigortacılık gelişmeye, yerli sermaye ile kurulan
şirketlerin sayısı artmaya başladı. 1929’da Milli Reasürans T.A.Ş. kuruldu.
Milli Reasürans T.A.Ş. şirketi, sigortacılığın millileştirilmesine zemin ve imkan hazırlamak,
reasürans primlerinin imkan nispetinde memlekette kalmasını sağlamak suretiyle döviz
tasarrufunda bulunmak ve hazineye gelir temin etmek amaçlarına hizmet etti. Ayrıca, devlete
gelir yaratmak, yabancı şirketlerin egemenliğini kırmak ve hükümetin toplumsal ve ekonomik
politikalarının araçları olarak kullanılmak üzere tekeller oluşturmak amacı da güdüldü.
Devletin planlı sanayileşme politikalarını yürütmek üzere 1933’de kurulan Sümerbank
tamamen yerli sermayeyle 1935 yılında Güven Sigorta’yı kurdu. 1936’da ise bir diğer yerli
sermayeye dayanan sigorta şirketi olarak Anadolu Sigorta tarafından Ankara Türk Sigorta
şirketi kuruldu. 1942 yılında ilk özel sermayeli sigorta şirketi (Doğan Sigorta) kurulmuştur.
Bunu ilerleyen yıllarda diğer şirketler takip etmiştir.
Nihayet 1959 yılında 7397 sayılı Sigorta Murakabe Kanunu yürürlüğe girmiştir.
1968–1984 arasında sigorta şirketi kurulmasına izin verilmemiştir. 1980’li yıllardan itibaren
sigorta sektöründe liberalleşme çalışmaları başlamış, piyasaya giriş-çıkışlar daha serbest hale
gelmiş, mali bünyeyi güçlendirici önlemler alınmasına çalışılmıştır. Yine bu dönemde yeni
sigorta şirketlerinin kurulması için verilen izni takiben şirket sayısı hızla artmıştır.
Özellikle 1994 sonrası dönemde sektörde faaliyet gösteren sigorta şirketleri sayısındaki artışın
kaynağında, mevcut şirketlerin hayat branşından ayrı olarak şirketleşmeye gitmesi olgusuna
da dikkat çekmek gerekmektedir.
7397 sayılı Kanun ve ilgili diğer mevzuatın sigorta hizmetleri hususunda Sanayi ve Ticaret
Bakanlığına vermiş olduğu görev ve yetkiler, 18/12/1987 tarihli ve 303 sayılı Kanun
Hükmünde Kararname ile Başbakanlığa ve müteakiben Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığına
devredilmiştir.
01/051990 tarihinden itibaren kaza sigortaları (zorunlu sigortalar hariç), mühendislik
sigortaları ile tarım sigortalarında; 01/10/1990 tarihinden itibaren de yangın ve nakliyat
sigortalarında da serbest tarife sistemine geçilmiştir.
09/12/1994 tarihli ve 4059 sayılı Hazine Müsteşarlığı Teşkilat Kanunu ile Sigortacılık Genel
Müdürlüğü kurulmuştur. Aynı kanunla ayrıca Sigorta Murakabe Kurulu, Sigorta Denetleme
Kurulu adı altında Hazine Müsteşarlığı merkez denetim birimleri arasına dahil edilmiştir.
13
Sigortacılık sektörü Hazine Müsteşarlığı bünyesindeki söz konusu iki birim tarafından
düzenlenmekte ve denetlenmektedir.
2001 yılında Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu kabul edilmiştir.
Son olarak, 2007 yılında artık günün ihtiyaçlarına cevap vermeyen 7397 sayılı Kanun
yürürlükten kaldırılarak 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu yasalaştırılmıştır. Bu dönemde
Avrupa tek sigorta piyasasına uyum çalışmaları hızlanmış ve sektör daha liberal hale
gelmiştir.
14
BÖLÜM 2: SİGORTANIN İŞLEVLERİ
Sigorta, karşılaşılması muhtemel tehlikelerin ekonomik sonuçlarını bertaraf eden herhangi bir
olaydan önce alınan tedbirlerle ilgili bir risk yönetim türüdür. Sigorta ile risk yönetiminde az
sayıdaki insanın başına gelen zarar, aynı riske maruz bulunan insanların tümü tarafından
birlikte göğüslenip daha kolaylıkla karşılanabilir duruma gelmektedir.
Sigortalılar belirlenmiş olayların risklerine karşı koruma satın alırken, sigorta şirketleri de
riskler karşılığında talep edilecek bu miktarları yatırıma yönlendirirler. Bu nedenle, sigorta
sektörünü, riskten korunmak isteyen sigortalılardan toplanan tüm kaynakları, riskle karşılaşan
sigortalılara aktaran basit bir mekanizma olarak görmek yanlıştır. Sigorta sektörü, üstlendiği
işlevleri sayesinde aynı zamanda ülke ekonomisine önemli katkılarda bulunmaktadır.
Günümüzde ekonomik büyüme modellerine, bankacılık ve sigorta sektörleri de eklenmiş ve
yapılan birçok ampirik çalışma, bankaların ve sigorta şirketlerinin ekonomik büyümeye katkı
sağladığını tespit etmiştir.
Sigorta sistemi değişik önemlere sahip birçok ekonomik ve sosyal işlevi yerine getirmektedir.
Bunları şöyle özetlenebilir:
• Fertlere ve kurumlara ekonomik ve sosyal hayatta öngörülebilirlik ve emniyet
sağlar. Sigorta, geleceğin getireceği risklerden korkmadan yaşama, çalışma ve yeni
teşebbüslere girebilme olanağı sağlar. Rizikoların tamamen önüne geçme olanağı
olmasa da sigorta şirketleri, sigortalılarına koruma tekniklerini önererek, bilgi ve
uzmanlık danışmanlığı yaparak, rizikoları önleme ve gerçekleşen rizikolardan en az
zarar ile kurtulmaları konusunda onlara yardımcı olur.
• Kredi teminine yardım eder. Günümüzde kredisiz ne ticaret, ne sanayi ne de
taşımacılık düşünülemez. Kredi karşılığı ipotek edilecek bir değerin sigortalı olması
alacaklının haklarını kuvvetlendirerek kredi alması işlemini kolaylaştırır. Kredi demek
risk demektir, kredi veren bu riski de devretmek zorundadır.
• Tasarrufu geliştirir, sermaye oluşumuna katkı sağlar. Hayat sigortaları ve benzeri
sigortalar uzun vadeli nitelikleri itibarıyla fon birikiminde büyük önem taşır. Çok
küçük bir tasarrufla ödenebilen primlere karşılık belirlenen tarihte belirli bir meblağ
elde edilebilmektedir.
Ayrıca, tahsil edilen primin oluşturduğu sermaye, yatırımlarda kullanılarak iktisadi
hayatta rol oynamaktadır.
• Toplumda huzur ve güven tesis eder, dayanışmayı sağlar. Sigortanın özellikle
yatırımları artırıcı etkisiyle ülke ekonomisine katkıda bulunması, ayrı bir sektör
oluşturup yeni iş alanları yaratması ve önemli felaketlerin çalışma yaşamında asgari
kesintiyle atlatılmasını sağlaması istihdamı da arttırır. Ayrıca, ölüm, yangın, hırsızlık,
doğal afetler, sakatlık gibi risklerin gerçekleşmesinden doğacak sosyo-ekonomik
15
sorunların ve kayıpların önüne geçtiğinden, sosyal huzursuzlukların çoğalmasını
engeller. Böylece, huzurlu ve güvenli bir ortamın oluşmasına katkıda bulunur.
Diğer taraftan, sigorta aynı tehlikeyi görebilecek taraflar arasında “olası tehlike
maliyetini” paylaştıran bir dayanışma unsurudur. Paylaşım kitlesinin reasürans yolu ile
genişlemesi bu dayanışmayı uluslararası kılar.
• Uluslararası ilişkileri geliştirir. Sigortacılık tekniği bakımından sigortanın başarıya
ulaşması mümkün olabildiğince geniş bir alana yayılmasına bağlıdır. Bu nedenle,
sigorta şirketleri yabancı ülkelerde şube açarak veya yabancı ülkelerdeki şirketlerle
reasürans anlaşmaları yaparak rizikoya daha geniş bir topluluğun katılımını
sağlayabilir.
• Finansal istikrarı artırır. Sigorta, kişilerin ve kuruluşların yaşamları, sağlıkları,
malları ve finansal varlıkları için güvence sağlayarak finansal açıdan istikrarlı bir
ortam yaratılmasına yardımcı olur. Sigorta olmasaydı, kişiler finansal olarak
ailelerinden, yakınlarından veya devletten yardım almak zorunda kalabilecekti.
Firmalar da sigorta kapsamında olmadıkları için, kayıplar ve zararlarla karşılaşacak ve
bu durum iflasa ya da finansal kaynaklarında azalmaya yol açacaktı. Bunun sonucunda
firmaların ekonomik büyümeye olan katkıları azalacak, işçiler işlerini kaybedecek,
girişimciler işlerini kaybedecek ve hükümetlerin vergi gelirleri azalacaktı. Oysa
sigorta sayesinde, karşı karşıya kaldıkları olası riskler için büyük fonlar ayırmak
zorunda kalmayan şirketler, daha likit hale gelerek yeni yatırımlar yapmakta,
üretimlerini artırmakta, teknolojilerini geliştirmekte ve araştırma-geliştirme
faaliyetlerinde bulunabilmektedir.
• Girişimcileri ve ticareti destekler, iş sürekliliği sağlar. Sigorta ticaret ve sanayinin
gelişmesine katkıda bulunur. Sigortacıların sağladıkları güvence çağdaş ekonomik
yaşamın sürdürülebilmesi için, büyük öneme sahiptir. Sigorta kurumunun toplumsal
işlevleri olarak yeni iş olanakları yaratması, istihdama katkıda bulunması toplumda
genel bir güvence duygusunun yerleşmesine yardımcı olması sayılabilir.
Üretim, nakliye ve sağlık gibi birçok sektör önemli ölçüde sigorta sektöründen destek
almaktadır. Birçok ürün ve hizmet ancak uygun sigortası olduğunda üretilebilir veya
satılabilir. Ayrıca, sigorta iç ve dış ticaretin büyük bir kısmını etkilemektedir. Modern
ekonomiler, ticaret miktarını artırabilmek için, uzmanlaşmış finansal ürünler ve
esnekliğe ihtiyaç duymaktadır. Bu da ancak sigorta sektörünün sağlayacağı geniş ürün
yelpazesi ile mümkündür.
Sigortacıların zaman içinde elde ettikleri geniş bilgi birikimi ve deneyim, hasarların
azaltılması için hasar öncesinde alınması gereken önlemler konusunda karar almada
etkili olur. Sigorta, sözleşme aşamasında rizikoların gerçekleşmesini önleyici yolları
gösterip aldırtmakla iş sürekliliğini sağlar. Hasardan sonra da, sigortalının, olayı
mümkün mertebe en az zararla atlatmasına yardımcı olur.
16
• Sosyal güvenlik programlarının üzerindeki baskıyı hafifletir. Özellikle hayat
sigortaları ve bireysel emeklilik sistemi, devletin büyük harcamalar gerektiren sosyal
güvenlik programları için tamamlayıcı bir rol üstlenmektedir. Örneğin, bireysel
emeklilik sistemi sosyal güvenlik sistemine ek emeklilik ödemeleri ile sosyal
güvenliğe katkıda bulunur. Böylece sosyal güvenlik sistemi üzerindeki yükü azaltarak,
devlet bütçesi üzerindeki baskıyı hafifletir. Hükümetler de kaynaklarını başka yerlere
ve yatırımlara aktarabilirler.
• Risklerin daha etkin yönetilmesini sağlar. Sigorta sektörü, ekonominin karşılaşacağı
toplam riskleri ölçerek, yöneterek ve transfer edilmesini sağlayarak azaltır.
Sigortacılar, riskin gerçekleşmesi durumunda olası hasar seviyesini öngörür ve buna
göre prim belirler. Bu nedenle sigortalılar daha az prim ödeyebilmek için, risk
gerçekleştiğinde bunu en az hasarla atlatmak için gereken tedbirleri alır. Böylece,
kaynakların da daha düzgün ve verimli kullanılması sağlanır.
• Finansal sistemin etkinliğini artırır. Sigorta sektörü finansal sistemin etkinliğini üç
şekilde artırmaktadır: işlem maliyetlerinin düşürülmesi, likidite sağlanması ve ölçek
ekonomisi yaratılması. Sigortacılar çok sayıda kişinin küçük miktarlarda ödedikleri
primleri toplayarak, üretimde kullanılmak üzere borç olarak verir. Sigortacılar bu
aracılık görevini üstlenirken, poliçe sahiplerinden doğrudan ödünç alıp yatırım
yaptıkları için, maliyetleri düşük olmaktadır. Bu işlem sayesinde birikimler harekete
geçmekte ve birikime yönelen ülkeler daha hızlı büyümektedir. İkinci olarak,
sigortacılar likidite yaratır. Sigortacılar topladıkları fonları uzun vadeli olarak ödünç
verirken, sigortalıların zararlarını kısa vadede ödemektedir. Böylece sigortalılar likit
kalabilmekte ve yeni yatırımlara yönelebilmektedir. Üçüncü olarak, sigortacılar
yatırımlarda ölçek ekonomisi etkisi yaratır. Primlerini biriktirerek oluşturdukları
fonlarla, büyük ve masraflı projelerin finansman ihtiyaçlarını karşılarlar. Özellikle
gelişmekte olan ülkelerde yatırım projelerinin hayata geçmesinde sigortacıların fon
yaratma kapasitesinin büyük payı vardır.
17
BÖLÜM 3: SİGORTA SÖZLEŞMESİ VE SİGORTANIN TARAFLARI
3.1. Sigorta Sözleşmesi
TTK’nın 1263 üncü maddesine göre sigorta sözleşmesi, sigortacının bir prim karşılığında
diğer bir kimsenin para ile ölçülebilir bir menfaatine zarar verecek bir rizikonun meydana
gelmesi halinde tazminat ödemeyi yahut bir veya birkaç kimsenin hayat müddetleri sebebiyle
veya hayatlarında meydana gelen belli bir takım olaylar dolayısıyla para ödemeyi veya başka
edalarda bulunmayı üstlendiği bir sözleşmedir.
Sigortacının düzenlediği sözleşme dolayısıyla sigortalısına karşı bir tazminat
sorumluluğundan bahsedilebilmesi için öncelikle sözleşmede öngörülen rizikoların;
sözleşmede belirtilen süre ve coğrafi alan ve/veya yerde, sigorta genel şartlarında düzenlenen
ve sigortacının sorumluluğuna girdiği beyan ve kabul olunan hallerden birinin somut bir
şekilde ortaya çıkması suretiyle ve varsa sigorta genel şartlarına ekli özel şartlar dahilinde
gerçekleşmesi şartları aranır.
Sözleşmenin kurulmasından önceki bir tarihten itibaren sigorta koruması sağlayacak şekilde
sigorta yaptırılabilir. Ancak, sözleşmenin yapılması sırasında, rizikonun gerçekleştiği veya
gerçekleşme ihtimalinin ortadan kalkmış olduğu sigortalı tarafından biliniyorsa sözleşme
geçersiz sayılır.
Sigortacı, sözleşmede öngörülen rizikonun gerçekleşmesinden doğan zarardan sorumludur.
Sözleşmede öngörülen rizikolardan herhangi birinin veya bazılarının sigorta kapsamı dışında
kaldığını ispat yükü sigortacıya aittir. Bununla birlikte, sigortadan faydalanan veya sigorta
ettiren kimsenin kanunla yasak edilmiş ve ahlâka (adaba) aykırı olan fiilinden doğabilecek bir
zarara karşı sigorta yapılamayacağı TTK’da belirtilmiştir.
Sigorta sözleşmesinin akdî herhangi bir şekle tabî olmamakla birlikte, sözleşmenin ispatı için
yazılı delil aranır. Nitekim, TTK’nın 1265 inci maddesinde, sigortacının sigorta sözleşmesi
gereğince her iki tarafın sahip olduğu hakları ve yükümlülükleri gösteren bir sigorta poliçesi
veya poliçe yerine geçmek üzere geçici bir sigorta ilmühaberi düzenleyip sigorta ettirene
vermek zorunda olduğu öngörülmüştür.
Sigortacı tarafından düzenlenecek sigorta poliçesine,
• sigortacının, sigorta ettirenin ve varsa sigortadan faydalanacak kimsenin adı ve soyadı
veya ticaret unvanı ile ikametgâhlarının,
• sigortanın konusunun,
• sigorta kapsamındaki rizikolar ile teminatın başlayacağı ve sona ereceği anın,
• sigorta bedelinin,
• sigorta priminin tutarı ile ödeme zamanı ve yerinin,
• sigorta teminatı kapsamındaki rizikoların gerçek niteliklerini tamamen tayin eden tüm
hallerin,
• poliçenin düzenlenme tarihinin yazılması;
18
ayrıca, Hazine Müsteşarlığı tarafından onaylanmış ve zahmetsizce okunabilecek tarzda
bastırılmış sigorta genel şartlarının da eklenmesi gerekir.
3.2. Sigortanın Tarafları
Sigorta sözleşmesinde, bir tarafta sigorta teminatı vermek üzere ilgili kanun ve mevzuata göre
sigortacılık faaliyetinde bulunmaya yasal olarak yetkili bulunan “sigortacı” yer alırken; diğer
tarafta da riziko ile karşı karşıya olan “sigortalı” bulunmaktadır.
Sigorta sözleşmesinin tarafları kısaca aşağıda belirtildiği şekilde tanımlanabilir:
Sigortacı, sigorta sözleşmesinde sigorta himayesi sağlama borcunu üzerine alan taraftır.
Sigortacılık mevzuatına uyarınca, sigortacılık yapmak üzere kurulan anonim şirketler ile
kooperatif şirketler, ruhsatname almış olmak kaydıyla sigortacılık yapabilir. Yabancı sigorta
şirketleri Türkiye’de şube şeklinde faaliyet gösterebilir.
Sigorta ettiren, sigortacı ile sigorta sözleşmesi akdederek sigortalının menfaatini sigortacı
nezdinde prim ödemek suretiyle teminat altına alan kişiyi ifade eder. Sigorta ettiren kendisi ya
da temsilci aracılığı ile kendi adına ve hesabına sigorta sözleşmesini akdedebilir.
Sözleşmeden doğan prim ödeme borcu gerçek veya tüzel kişi olan sigorta ettirene aittir.
Sigorta sözleşmesi ile teminat altına alınan menfaat eğer sigorta ettirene ait ise, “kendi
hesabına sigorta”, sigorta sözleşmesi ile teminat altına alınan menfaat sigorta ettirene ait değil
ise “başkası hesabına sigorta” söz konusudur.
Sigortalı: Genellikle sigorta ettiren ile sigortalı aynı kişidir. Fakat bazı durumlarda, sigortalı
ile sigorta ettiren ayrı kişiler olabilir. Sigortalı, zarar sigortalarında menfaati teminat altına
alınan, can sigortalarında ise üzerinde riziko gerçekleşme ihtimali olan kişiyi ifade etmek için
kullanılır. Aynı zamanda hayat sigortalarında hayatı sigorta edilen şahsın belirli bir tarihte
hayatta olması ya da ölümü rizikoyu oluşturduğundan sigortalıya “riziko şahsı” da denilir.
Zarar sigortalarında ise sigortalı, sigortadan yararlanan şahıstır. Sigorta ettiren tarafından
akdedilen sigorta sözleşmesinden doğan haklar sigortalıya aittir. Diğer bir ifadeyle, teminat
kapsamındaki tehlikelerden herhangi birinin gerçekleşmesi durumunda, sigortalı meydana
gelen hasarın tazmini talebinde bulunmaya yasal olarak yetkili olan kişidir.
Lehdar: Can sigortalarında, sigorta sözleşmesine taraf olmamakla birlikte, lehine sigorta
sözleşmesi akdedilen ve rizikonun gerçekleşmesi hâlinde kural olarak sigorta tazminatını
sigortacıdan isteme hakkına sahip olan kişiyi ifade eder. Lehdar, sigorta ettiren tarafından
başlangıçta veya sözleşmenin devamı sırasında atanabilir.
İpotekli alacaklı: Sigortalı kıymet üzerinde kanunen tanınmış öncelikli bir hakka sahip olan
taraf ve gerçek hak sahibidir. Poliçede tanımlanan riziko gerçekleşmeden önce tesis edilmiş
olması şartıyla, sigorta tazminatını talep hakkı bu öncelikli alacaklıya ait olur; sigortacı onay
almak şartıyla sigorta tazminatını ödeyebilir.
19
Zarar gören üçüncü şahıs: Sorumluluk sigortalarında zarar gören üçüncü şahsa kanun ya da
sigorta sözleşmesi ile doğrudan sigortacıya başvurma hakkı tanınabilir. Bu halde zarar gören,
doğrudan sigortacıya başvurup sigorta tazminatının kendisine ödenmesini talep edebilir
(örneğin, trafik ve ihtiyari mali mesuliyet sigortasında olduğu gibi).
20
BÖLÜM 4: SİGORTALANABİLİRLİK KAVRAMI
Risk yönetimi ve sigorta kavramının anlatıldığı ilk bölümden hatırlanacağı üzere, sigorta
riskin sigorta şirketlerine bir sözleşme aracılığıyla transfer edilmesine dayanan bir risk
yönetim tekniğidir. Sigorta uygulamasında sigortacı tarafından belirli rizikolara karşı koruma
sağlanması esas olmakla birlikte, ticari olarak sigortalanabilir durumların belirli kriterler göz
önünde bulundurularak değerlendirilmesi gerekmektedir.
Bu çerçevede, öncelikle sigorta konusu kapsamında yer alacak rizikonun homojen bir biçimde
gruplandırılabilecek nitelikte olması gerekmektedir. Homojenlik, benzer yapıdaki rizikoların
bir araya getirilerek yönetilebilmesine imkan sağlar. Çok sayıda homojen rizikonun
toplanması ve sigortalanmasında, istatistik ve olasılık hesaplarına dayalı beklenen hasar
değeri gerçekleşecek hasar değerine yaklaşacağından, rizikoların gerçekleşme ihtimaline
ilişkin daha sağlıklı tahminler yapılabilmesi neticesinde daha doğru fiyatlandırma
yapılabilmesi mümkündür. Büyük Sayılar Kanunu şeklinde ifade edilen bu teoriye göre,
sigorta şirketleri tarafından teminat verilen rizikoların sayısı arttıkça gerçekleşecek sonuçların
beklenen değere yaklaşması ihtimalinin artması beklenmektedir.
Sigorta ürününün fiyatlandırılmasında önem taşıyan bir diğer unsur da, sigorta sözleşmesiyle
teminat altına alınan rizikonun istatistiksel olarak ölçülebilir olmasıdır.
Bu kriterlere sahip rizikonun ödenebilir bir prim karşılığında sigortalanması gerekmektedir.
Örneğin istiatistiksel olarak gerçekleşme ihtimali çok yüksek olan bir rizikonun veya çok
yüksek parasal kayıplara yol açabilecek nitelikte bir rizikonun sigortalanmasında esas
alınacak teminat da çok yüksek bir tutar olacağından primi de yüksek belirlenecektir. Bu
durumda, sigortayı satın alınabilmesi pek mümkün olmayacaktır.
Diğer taraftan, meydana gelecek hasarın parasal olarak çok küçük bir tutara tekabül etmesi
bekleniyorsa, bu tür hasarlara ilişkin rizikolar sigortalanmaz.
Rizikonun gerçekleşmesi teminat altına alınan sigortalının kontrolü dışında olmalıdır.
Son olarak, rizikonun gerçekleşmesi neticesinde oluşacak zararın maddi olarak hesaplanabilir
olması gerekmektedir. Buradaki amaç, parayla ölçülebilir bir menfaatin sigorta teminatı altına
alınmasıdır. Sigorta sözleşmesi ile teminat altına alınan bir riziko sonucunda oluşacak hasarın
aynı zamanda zaman, yer ve hasara neden olay bakımından tanımlanabilir nitelikte olması
gerekir.
21
BÖLÜM 5: SİGORTANIN TEMEL PRENSİPLERİ
Sigortanın temel prensiplerini 6 ana başlık altında toplamak mümkündür.
5.1. Azami İyi Niyet Prensibi
Bu prensip tarafların birbirlerine karşı mutlak iyi niyetle davranmak zorunluluğunu ortaya
koymaktadır. Sigorta sözleşmesinde sigortalının beyanının doğru olması bu prensip gereği
esastır. Eğer beyan doğru değilse, gerçeğe aykırı veya eksik ise, sigortalı bu prensibe aykırı
davranmış sayılır. Sigortalının bir kastı varsa, sigortacının poliçeyi iptal etme ya da hasarı
ödememe hakkı bulunmaktadır.
Bu prensibin diğer bir sonucu ise, sigortalının hasarın meydana gelmesinden sonra sigortalı
değilmişçesine hareket ederek zararın azaltılmasında yardımcı olması ve hasarın tespitinde
sigorta şirketine her türlü kolaylığı göstermesidir.
Sigorta şirketi yönünde de, hasarın gerçekleşmesi halinde sigortalının maddi ve manevi
kayıplara uğramasını önlemek bağlamında, saptanan hasarı kısa sürede ödemek bu prensibin
bir gereğidir.
Sigorta şirketi, sigorta edilecek olan mal, hayat veya sorumluluk konusu olan şey ile ilgili
hiçbir bilgiye sahip değildir ve karşı tarafın vermiş olduğu bilgiye güvenmek durumundadır.
Diğer taraftan, menfaatini sigorta ettirmek üzere teklif formunu doldurmakta olan kişi de,
kendi ihtiyaçlarına yönelik ürünü belirlemede sigortacının vermiş olduğu teknik bilgiye
güvenmek durumundadır. Dolayısıyla, sigorta sözleşmesinin oluşturulması aşamasında her iki
taraf için de söz konusu olan ortak nokta, tamamen karşı tarafın vermiş olduğu bilgiye
güvenmek durumunda olmalarıdır. Taraflardan birinin iyi niyetli olmaması nedeniyle karşı
tarafa gerçek olmayan bilgi vermesi, karşı tarafı yanıltmak ve istemediği bir sözleşmeye
girmesini sağlamaktır ve iyi niyet prensibinin ihlali karşı tarafa sözleşmenin feshi hakkını
vermektedir.
Bu kapsamda, teklifname özel bir önem taşımaktadır. Teklifname, sigortalının doldurarak
sigortacıya verdiği ve sigorta konusu ve poliçe şartları ile ilgili gerekli tüm bilgileri taşıyan bir
formdur. Teklifnamelerin ileride ortaya çıkacak uyuşmazlıkların önlenmesini teminen
tarafların imzasını taşıması gerekir. Teklifnameler genelde sigortalının adını, adresini,
sigortanın konusunu, istenen rizikoların ayrı ayrı ismini, sigorta bedelini ve de sigorta süresi
ile tanzim tarihini ihtiva eder. Azami iyiniyet prensibine göre, sigortalının esasla ilgili tüm
bilgileri eksiksiz beyan etmek suretiyle sigortacının prim tespitine yardımcı olması
gerekmektedir. Sigortacının sigortalanması talep olunan rizikoyu kabulüne esas teşkil edecek
bilgilerin teklifnamede yer alması gerekir. Sigortacı teklifnamede yer alan bilgileri kullanarak
primi saptar.
TTK’da sigorta teminatı verilecek rizikonun tayin ve takdiri açısından önem taşıması
sebebiyle, sigortacının sözleşme yapıp yapmayacağı, yapacaksa hangi koşullarla yapacağı
konusundaki kararına etkili olabilecek tüm hususları sigorta ettirenin sigortacıya bildirmekle
yükümlü olduğu öngörülmüştür.
22
Özet olarak, sigortacı, dürüstlük ilkeleri çerçevesinde; sözleşmenin müzakeresi, kurulması ve
devamı sırasında sigorta ettirene, sigortayla ilgili teknik konularda yardımcı olmak, yapılacak
veya yapılmış sigortacılık işleminin özellikleri ve sözleşmeye konu sigorta teminatı ile
sigortanın işleyişi hakkında gerekli her türlü bilgiyi sözlü ve yazılı olarak sağlamak ve sigorta
ettireni yanıltıcı her türlü hâl ve davranıştan kaçınmak zorundadır.
5.2. Sigortalanabilir Menfaat Prensibi
Sigorta menfaati, sigorta hukukunda, bir kimse ile bir şey arasında bulunan iktisadi ilişkiyi
tanımlamak için kullanılır. Sigorta konusu değerin korunmasında sigortalının yasal bir
menfaatinin olması gerekir. TTK'nin 1269 uncu maddesine göre, rizikonun gerçekleşmesi
hususunda hiçbir menfaati bulunmayan kimse, tazminat yani zarar sigortası yaptıramaz.
Sigorta sözleşmesi sigortalı mal üzerindeki parasal menfaat ilişkisini teminat altına
aldığından, sigortalanabilir menfaatten söz edilebilmesi için sigortalının, sigortalı kıymetin
hasara uğramasından ötürü yasal olarak geçerli parasal bir kaybının olması gerekir. Bu
menfaat ilişkisinin sigorta sözleşmesinin yapıldığı anda, sözleşmenin devamı sırasında ve
rizikonun gerçekleştiği anda var olması gerekir.
Can sigortalarında ise bir kimsenin kendi hayatı üzerinde sınırsız bir mali menfaati olduğu
kabul edilir. Bu nedenle kişi hayatını istediği meblağa kadar sigorta ettirebilir. Mal
sigortalarında ise malik (sahip) olmakla sigortalanabilir bir menfaate sahip olunmaktadır.
Ancak malik olmaksızın da sigortalanabilir menfaatten söz edilebilir durumlar vardır. Bunlar
şöyle sıralanabilir:
a) Emanetçi ve yedd-i emin
b) İntifa hakkı sahibi
c) İpotek ve rehin hakkı sahibi
d) Kiracı
5.3. Tazminat Prensibi
Tazminat prensibi, sigortalı malı hasardan önceki değerine getirecek meblağın hesaplanarak
ödenmesini gerektirir. Diğer bir deyişle, sigorta sözleşmesinin amacı, zarar görenin ekonomik
durumunu zarardan önceki düzeyine getirmektir.
Bu ilkenin hem sigortacı hem de toplumun bütünü açısından önemi vardır. Sigortalı, zararında
haksız bir kazanç sağlıyorsa (TTK’nın sebepsiz zenginleşme ile ilgili maddesi) sigorta
şirketlerinin kaynaklarını tükettiği gibi, diğer sigortalıların ödedikleri primleri de kötü niyetle
elde ediyor demektir. Sigorta şirketleri bu tür talepleri dikkatli izlemeli, ancak zarar
görenlerin zararlarını da kısa sürede tespit ederek ödemelidir. Tazmin edilecek meblağ hiçbir
zaman poliçenin azami limitinin üzerinde olamaz (Mahkeme kararları ile ödenmesi
kararlaştırılan ve ödeme rakamının içerisinde faiz, avukatlık masrafları ve mahkeme
giderlerinin bulunduğu tazminatlar bundan hariçtir).
Can sigortalarında ise, bir zararın tazmininden ziyade sigortalıya belirli bir olayın olması
halinde önceden saptanmış bir meblağın ödenmesi söz konusudur. Bir hayat sigortalısının
23
lehtarı herhangi bir zararı kanıtlamak zorunda değildir. Bu nedenle tazminat bir zararla sınırlı
değildir.
Tazminat prensibi uygulamasında aşkın ve eksik sigorta kavramlarına dikkat çekilmesinde
fayda bulunmaktadır.
Aşkın sigorta terimi, tazminat poliçelerinde söz konusu olan bir kavramdır. Poliçedeki sigorta
bedelinin, sigorta konusunun gerçek ve makul değerinin üzerinde olması halidir. Tazminat
prensibiyle amaçlanan sigorta bedelinin sigorta değerine eşitliği olmakla birlikte, uygulamada
sıkça görülen, bu eşitliğin her zaman sağlanamadığıdır. Çeşitli nedenlerle sigorta bedeli
sigortalı malın gerçek ve makul değerin üzerinde olabilmektedir. Aşkın sigorta durumunda
sigorta bedelinin sigorta değerini aşan kısmı geçersizdir. Sigorta değerini aşan kısma isabet
eden primin sigorta ettirene iadesi gerekir. Rizikonun gerçekleşmesi anında da sözkonusu
eşitsizlik mevcut ise sigortacının azami sorumluluğu sigorta değeri ile sınırlıdır. Dolayısıyla,
sigorta şirketi, bir tam hasar durumunda, o malın gerçek değerini ödemek veya ikame etmek
durumundadır.
Eksik sigorta, poliçede yazılı sigorta bedelinin, sigortaya konu olan malın gerçek ve makul
değerinin altında olması durumudur. Sigortalı, bilmeyerek veya daha az prim ödemek
amacıyla malın gerçek değerinin altında bir beyanda bulunabilmektedir. Eksik sigorta halinde
sigortalı, uğranılan maddi kayıpların bütünüyle giderilmesinden yeterince
yararlanamamaktadır. Örneğin, tam hasar halinde, sigorta şirketinin ödeyeceği en fazla
miktar, poliçede beyan edilmiş sigorta bedeli kadar olacaktır. Kısmi hasarlarda ise sigorta
şirketinin ödeyeceği tazminat; gerçekleşen zarar tutarı sigorta bedelinin sigorta değerine oranı
kadar indirilecektir.
TTK’nin 1288 inci maddesine göre, aksine sözleşme yapılarak eksik sigorta halinde yukarıda
belirtilen oran kuralının uygulanmayacağı kararlaştırılabilir. Bu durumda, sigorta bedelini
aşmamak kaydıyla zararın tamamı ödenecektir.
5.4. Halefiyet Prensibi
Sigortacı halefiyet ilkesi gereğince, ödediği tazminat kadar bir meblağ için sigortalının yerine
geçer. Böylelikle sigortacı, ödediği tazminat kadar meblağı hasara sebep olanlara rücu ederek
geri ister. Mal ve sorumluluk sigortalarında, sigortalının hem sigorta şirketinden, hem de
hasara sebep olan (özel ya da tüzel) kişilerden çifte tazminat alması da bu şekilde önlenmiş
olur.
Sigorta ettiren kimse sigortacıya devir olunan haklarını ihlal edici bir hal ve harekette
bulunursa sigortacıya karşı sorumlu olur. Sigortacı zararı kısmen tazmin etmiş ise sigorta
ettiren kimse tazmin edilen miktarın dışında kalan kısımdan dolayı üçüncü şahıslara karşı haiz
olduğu haklarını saklı tutar.
5.5. Yakın Sebep Prensibi
24
Yakın sebep prensibi, prim hangi teminatın karşılığında alınmış ise tazminatın da o rizikonun
gerçekleşmesi halinde ödeneceğini ifade eder. Örneğin, ferdi kaza poliçesi yaptırmış bir
kişinin merdivenden inerken ayağı takılır ve düşer ölürse tazminat ödenir. Ama kalp krizi
nedeniyle öldükten sonra düşerse veya kriz sebebiyle düşme veya ölüm olursa ferdi kaza
poliçesi kapsamında tazminat ödenmez.
Diğer bir örnek olarak, yangın poliçesine deprem teminatı almamış bir sigortalının işyerinde
deprem sonucunda yangın çıkmışsa oluşan zarar tazmin edilemez. Çünkü yangının yakın
sebebi olan deprem teminatı poliçede mevcut değildir. Maruz kalınan zarar nedeniyle
sigortalının sigortacısından bir talepte bulunabilmesi için meydana gelen hasarın poliçede
teminat altına alınmış olan bir tehlikeden ileri geldiğinin saptanması gerekmektedir.
Sigortacılık uygulamasında yakın sebep, bir hasarın meydana gelmesine neden olan en etkili
ve hâkim sebeptir. Yakın sebebi diğer sebeplerden ayıran en önemli özellik, hasarın
oluşumuna etki ya da katkıda bulunmasının ötesinde tek başına belirleyici olmasıdır. Bazı
hasarların meydana gelmesine tek bir olay neden olabilmektedir ve bu olay doğal olarak
hasarın yakın sebebidir. Ancak, bazı durumlarda hasarlar, zincirleme olayların sonucunda
meydana gelebildiği gibi birden fazla olayın katkısıyla da oluşabilmektedir. Böyle bir
durumda, hasarın yakın sebebinin tespit edilmesinde zorluklarla karşılaşılabilir.
Zincirleme olaylar sonucunda meydana gelen bir hasarın yakın sebebinin açıklanmasına şöyle
bir örnek verilebilir:
− fırtına, ahşap binanın çatı duvarını yıkmakta,
− çöken duvar, binanın elektrik kablolarını koparmakta,
− kopan elektrik kabloları, kısa devre nedeniyle kıvılcım çıkarmakta,
− kıvılcımlar, ahşap binada yangına neden olmakta,
− itfaiyenin yangını söndürmek ve komşu binaların yanmasını önlemek amacıyla sıktığı
su, evdeki yanmış eşya ve komşu binalarda zarara neden olmaktadır.
Bu zincirleme olaylar sonucunda yanmış eşya ve komşu binalarda meydana gelen su hasarının
yakın sebebi (hakim ve belirleyici sebep) fırtınadır.
5.6. Hasara Katılım Prensibi
Tazminat prensibinde, sigortalının gerçek zararından fazlasını sigorta yoluyla elde etmemesi
ve sigortayı bir kâr aracı olarak kullanmamasının esas olduğu belirtilmişti. Bu çerçevede,
sigorta konusunun birden çok sigortacıya sigorta ettirilmiş olması halinde zarar, bu
sigortacılar tarafından belli esaslar çerçevesinde karşılanacaktır.
Hasara katılım prensibi ise, poliçe koşullarına göre hasarı ödemiş olan bir sigortacının, aynı
hasardan dolayı herhangi bir şekilde sorumlu olan diğer sigortacıları hasarı paylaşmaya davet
hakkıdır. Hasara katılımın söz konusu olabilmesi için aşağıdaki koşulların varlığı gereklidir:
• İki ya da daha çok sayıda tazminat sigortası poliçesi bulunmalıdır.
25
• Bütün poliçeler, aynı sigorta konusu ile ilgili olmalıdır.
• Söz konusu poliçelerin hepsi, hasara yol açan tehlikeyi temin etmiş olmalıdır.
• Hasar anında bütün poliçeler yürürlükte olmalıdır.
• Poliçeler, aynı sigortalının aynı menfaat ilişkisini temin etmiş olmalıdır.
• Söz konusu poliçeler, hasara katılımdan alıkoyacak bir hüküm içermemelidir.
Hasara katılımda genel kural, sigortalının tazminatı sigortacıların herhangi birinden talep
etmesi, bu sigortacının da ödemeyi yaptıktan sonra, diğer sigortacılara rücu etmesi
yönündedir.
26
BÖLÜM 6: TEMEL REASÜRANS BİLGİSİ
6.1. Reasürans
Reasürans, en yalın tanımıyla; sigorta edilmiş riskin belli bir kısmının veya tamamının
yeniden sigorta edilmesidir. Diğer bir ifadeyle, reasürans sigortacının üstlendiği sorumluluğun
bir kısmını veya tamamını diğer bir sigortacıya devretmesi olarak tanımlanabilir. Ülkemizde
2007 yılında yazılan 10.9 milyar TL primin 3.1 milyar TL’sinin reasürans şirketlerine
devredilmiş olduğu görülmektedir (TSRŞB 2007 Faaliyet Raporu).
Bir reasürans anlaşmasının iki tarafı vardır: Reasürör ve sigortacı. Sigortacı, risk devri yaptığı
için genellikle devreden (sedan) taraf olarak bilinir.
6.2. Reasürans Türleri
Reasürans temel olarak ihtiyari reasürans ve zorunlu reasürans olmak üzere ikiye ayrılır.
6.2.1. İhtiyari Reasürans
İhtiyari reasürans uygulanmakta olan en eski reasürans yöntemidir. Genellikle bireysel
risklerin reasüre edilmesinde kullanılır. Ne sedan şirketin herhangi bir riziko üzerinden
reasürans devri yapma ne de reasürörün devredilen işi kabul zorunluluğu vardır. Sedan şirket
hangi riskleri devredeceğini, aynı şekilde reasürans şirketi de bunlardan hangisini kabul ya da
reddetmek istiyorsa serbestçe belirler. Azami iyi niyet ilkesi bu reasürans yönteminde tam bir
uygulama alanı bulur. Reasürans portföyünün dilenildiği şekilde yönlendirebilmesi bu yöntem
sayesinde mümkündür.
İhtiyari reasürans uygulamasında sedanın iş kabul politikasını öğrenebilmek mümkündür.
Masraf ve iş gücü kaybı ve zaman kaybı daha az olduğu gibi alınan komisyon da daha
düşüktür.
6.2.2. Zorunlu Reasürans
Zorunlu reasürans uygulamada genellikle trete reasüransı olarak adlandırılır. Bu uygulamada,
sedan şirket reasürör ile imzaladığı bir anlaşma uyarınca tanımlanmış riskleri anlaşmada
belirlenen şartlar çerçevesinde reasüröre devretmek ve reasürör de bunları kabul etmek
zorundadır.
6.3. Reasürans Türlerinin Uygulanması
Reasürans uygulamaları riskin paylaşılma yöntemine göre bölüşmeli ve bölüşmesiz reasürans
olarak ikiye ayrılmaktadır.
27
6.3.1. Bölüşmeli Reasürans
Bölüşmeli reasürans anlaşmalarında, sigorta primi ve hasarlar belli bir oranda sigorta şirketi
ile reasürör arasında paylaşılır. Sigortacının ve reasürörün devredilen risklerden elde edeceği
kâr veya zararda bu oran etkili olacaktır.
Başlıca türleri belirli paylı reasürans (kotpar) ve aşkın bedel reasüranstır (eksedan).
6.3.1.1. Belirli paylı reasürans (kotpar)
Sigorta şirketi, ürettiği her poliçede reasüröre önceden kararlaştırılmış bir oranda prim
devreder. Buna karşılık, reasürör, bu poliçelere ait tüm hasarlara aynı oranda katkı sağlar.
Belirli paylı anlaşmalarda sigortacı ve reasürörün kâr/zarar durumu birbirine paralel gider.
Bu reasürans çeşidindeki avantajlar basit ve masrafsız oluşu; reasürörün dengeli portföye
sahip olması, sedanın daha yüksek bir komisyon alması olarak sayılabilir. Dezavantajları ise,
sedana risklerin devri için esneklik sağlamaması, sedanın konservasyon portföyünün homojen
olmaması, konservasyon/hasar oranı düşürme şansı bulunmaması ve kümül hasarlara karşı
sedanın korunmasız kalması olarak sayılabilir.
6.3.1.2. Aşkın bedel reasürans (eksedan)
Eksedan reasüransta sigorta şirketinin konservasyon olarak maktu bir tutar belirlenir. Bu
tutara kadar olan hasarlar sedan şirketin kendi sorumluluğunda olup, reasürör ise bu tutarı
aşan kısımdan sorumludur. Aşkın bedel anlaşmalarının belirli paylı anlaşmalardan en büyük
farkı, reasüröre devredilen prim oranının poliçeden poliçeye değişebilmesidir. Bu tür
anlaşmalarda genellikle saklama payının belli bir katıyla ifade edilen bir üst sınır belirlenir.
Bu sınırı aşan hasarlar anlaşma kapsamında karşılanmaz.
Bu reasürans anlaşması tipinde sedanın konservasyonunda homojen rizikolar tutmasına izin
verilir. Sedan şirket daha çok primi üzerinde tutabilir. Diğer taraftan, bu yöntemin bazı
hallerde tercih edilmemesinde, daha çok emek ve zaman gerektirmesi, reasürör açısından
nispeten iyi olmayan rizikoların devrinin söz konusu olması rol oynar.
6.3.2. Bölüşmesiz Reasürans
Bu tür anlaşmalarda reasürör, sigortacının zararının belli bir tutarı geçmesi halinde, sadece
aşan kısmı ödemekle yükümlüdür. Sigortacıya ödenen hasarla reasüröre devredilen prim
arasında oransal bir bağlantı yoktur. Bölüşmesiz anlaşmalar, genellikle bölüşmeli
anlaşmalarla birlikte kullanılır. Bu anlaşmaların amacı, bölüşmeli anlaşmaların ardından
sigortacının sorumluluğuna kalan saklama payının korunmasıdır. Örneğin, bir deprem
felaketinde çok sayıda poliçe kapsamında hasar ödenmesi gerekeceğinden, sigortacı bölüşmeli
reasürans anlaşması yapmış olsa bile, çok sayıda saklama payına isabet edecek toplam hasarı
ödeyemeyebilecektir. Bu durumda, bölüşmesiz anlaşmalar devreye girerek sigortacının
üzerinde kalan sorumluluğu azaltır.
Başlıca bölüşmesiz reasürans uygulamaları, hasar fazlası (excess of loss) ve toplam hasar
fazlası (stop loss) reasüranstır.
28
6.3.2.1. Hasar Fazlası Reasürans (Excess of Loss)
Reasürör, sigortacının yazmış olduğu işlerden elde ettiği primin belli bir kısmı karşılığında, o
işlere ilişkin meydana gelen hasarların, önceden saptanmış bir tutarı (sedan şirketin net
saklama payı) geçen kısmını karşılamayı taahhüt eder. Bu anlaşmaların maktu bir üst limiti
vardır. Ayrıca anlaşmalara belli bir yıl içinde gerçekleşecek olay sayısına ilişkin sınır da
konulabilir.
Hasar fazlası reasürans anlaşmalarının bölüşmeli reasürans anlaşmalarından farklı olarak,
sadece hasara ilişkin bir anlaşmadır. Primlerin paylaşılması her bir poliçe üzerinden önceden
belirlenmiş bir orana göre yapılmaz. Yani reasüröre her bir poliçedeki sorumluluğuna göre tek
tek prim yerine sadece verdiği teminat için ücret ödenir.
Bu anlaşmalar, tek bir branş için olabildiği gibi birkaç branşa birlikte de uygulanabilir ve
özellikle kümül oluşturan hasarlarda ve katastrofik olaylarda, sigorta şirketinin korunması
açısından oldukça etkili anlaşmalardır.
6.3.2.2. Toplam Hasar Fazlası Reasürans (Stop Loss)
Stop-loss reasüransta, olay sayısına bakmadan, bir yıl içinde saklama payına isabet eden
hasarın belli bir tutarı geçmesi halinde devreye girer. Bu noktadan sonra meydana gelen
hasarların saklama payları, anlaşma limiti doluncaya kadar reasürörün sorumluluğundadır.
Stop-loss, genellikle, iklim değişiklikleri nedeniyle yıldan yıla hasar miktarı önemli ölçüde
değişen tarım sigortalarında kullanılır.
6.4. Reasüransın Faydaları
Reasüransın sigortacılar açısından
• Riskin dağıtılmasını sağlamak
• Sigortacının iş kabul kapasitesini ve esnekliğini artırmak
• Sigorta şirketinin mali yapısını desteklemek
• Katastrofik hasarları kontrol etmek
• Bilgi paylaşımını arttırmak
gibi fonksiyonları vardır.
29
BÖLÜM 7: TÜRKİYE’DE SİGORTA UYGULAMALARI
7.1. Sigorta Türleri
Sigorta, farklı bakış açıları ile çeşitli açılardan sınıflandırılabilmektedir. Bu kapsamda, özel
sigorta ve sosyal sigorta en temel ayrımlardandır. Sosyal sigorta, toplumun karşılaştığı
birtakım temel risklere karşı güvence sağlanabilmesi amacıyla devlet desteği ile uygulamaya
konulan sigorta türüdür. Diğer taraftan, özel sigorta gerçek ya da tüzel kişilerin sahip olduğu
riskleri transfer etmek için ihtiyari ya da zorunlu olarak alınan sigortadır.
Özel sigortaları çeşitli şekilde sınıflandırmak mümkündür. Bu konuda kullanılan bir
sınıflandırma, ihtiyacın karşılanması kıstası açısından Bedel “(Meblağ) Sigortası” ve
“Tazminat sigortası” şeklinde yapılmaktadır.
Tazminat sigortalarında amaç uğranılan gerçek ekonomik kaybın karşılanmasıdır. Poliçede
yazılı sigorta bedeli, sigortacının sorumluluğunu sınırlar. Tazminat prensibinin doğal bir
sonucu olarak, tazminat sigortası gerçek değerin üzerinde yaptırılamaz, yaptırılırsa aşan
kısım geçerli olmaz. Yangın, hırsızlık, sorumluluk, tarım sigortaları vb. bu gruba girer.
Bedel sigortalarında poliçede yazılı sigorta bedeli tazminata esas teşkil eder. Örneğin bedel
sigortalarından olan hayat sigortalarında insan hayatının değeri para ile ifade edilmekle
beraber sınırlandırılamamaktadır. Bu nedenle, fertler istediği sigorta bedeli üzerinden sigorta
yaptırabilir ve tazminata bu bedel esas teşkil eder.
Sigorta türlerini rizikonun niteliği açısından deniz sigortaları, kara sigortaları olarak; primin
tespiti ve ödenmesi açısından sabit primli sigorta ve değişir primli sigorta olarak; rizikonun
yönelik olduğu şey açısından malvarlığı sigortaları, şahıs sigortaları olarak sınıflandırmak
mümkündür.
Diğer yandan sigorta konusu işlevsel bir bölümlendirme yapıldığında;
• Poliçe sahibinin malı ile ilgili sigortalar,
• Poliçe sahibinin sorumluluğu ile ilgili sigortalar,
• Poliçe sahibinin şahsı ile ilgili sigortalar,
• Poliçe sahibinin hakları ve mali menfaati ile ilgili sigortalar,
şeklinde gruplandırılabilir.
Sigortanın sınıflandırılmasında yaygın olarak kullanılan bir diğer ayrım ise aşağıdaki üçlü
sınıflandırmadır:
− Mal sigortaları (örneğin yangın, hırsızlık, deprem vb)
− Can sigortaları (örneğin hayat, ferdi kaza)
− Sorumluluk sigortaları (örneğin üçüncü kişiler mali sorumluluk, mesleki
sorumluluk)
30
7.1.1. Mal Sigortaları
Mal varlığı değerlerinin oluşturduğu sigortalardır. Bir kişi veya kuruluşun mal varlığını tehdit
eden rizikoların sonuçlarına karşı yapılır. Bu sigortanın amacı, sigorta ettirenin uğradığı zararı
tazmin etmektir. Bu nedenle mal sigortalarına tazminat sigortaları da denmektedir. Mal
sigortasının konusu, değeri para ile ölçülebilen ve önceden belirlenebilen her türlü mal, hak ve
alacaklardır. Mal sigortalarında temel kural, sigortaya konu olan malın değerinin sigorta
değerine eşit olmasıdır. Aksine durumda aşkın ve eksik sigorta hükümleri uygulanır. Mal
sigortalarında sigortacı tazminatı ödedikten sonra sigorta ettirenin üçüncü kişilere karşı sahip
olduğu dava haklarını elde eder. Başka bir ifade ile sigortacı, sigorta ettirenin halefi olur. Mal
sigortalarına örnek olarak yangın, deprem, su baskını, yer kayması, terör, kara nakliyesi, kaza,
hırsızlık ve benzeri sigortalar gösterilebilir.
Mal sigortaları; yangın, kaza, nakliyat, mühendislik ve tarım sigortaları gibi muhtelif alt
branşlarda gruplandırılabilir.
• Yangın Sigortaları: Taşınır ya da taşınmaz mallarda doğrudan çıkan veya çevreden
sirayet eden yangının, yangına sebebiyet vermiş olsun olmasın yıldırımın veya infilakın,
doğrudan doğruya vereceği zararları sigorta teminatı altına almaktadır. Yangın ana teminatına
ek olarak Deprem, Grev-Lokavt-Kargaşalık-Halk Hareketleri-Kötü Niyetli Hareketler-Terör,
Fırtına, Kar Ağırlığı, Sel ve Su Baskını, Yer Kayması Dâhili Su, Kara Taşıtları, Hava
Taşıtları, Deniz Taşıtları, Duman ek teminatları poliçelerde güvence altına alınabilmektedir.
Ayrıca, DASK tarafından sunulan zorunlu deprem sigortaları da sigorta şirketleri içinde
yangın sigortaları içinde incelenmektedir.
• Kaza Sigortaları: Ülkemizde sigorta şirketlerinin toplam portföylerinde önemli bir
payı olan Kaza Sigortaları, uygulamada Oto ve Oto Dışı Sigortalar olmak üzere iki bölüme
ayrılmaktadır. Oto Sigortaları kapsamında Trafik, Yeşil kart, Kasko ve İhtiyari Mali
Sorumluluk sigortaları yer almaktadır. Oto Dışı Sigortalar kapsamında ise Hırsızlık, Cam
Kırılması ve Sorumluluk Sigortaları (İşveren, Üçüncü Şahıs Sorumluluk gibi) yer almaktadır.
• Nakliyat Sigortaları: En eski sigortacılık dalı olan Nakliyat Sigortaları, emtia ve
kıymet nakliyatı sigortaları, tekne sigortaları ve sorumluluk sigortaları (Taşıyıcı mali
sorumluluk sigortaları gibi) olmak üzere üç ana bölüme ayrılmaktadır.
• Mühendislik Sigortaları: Sigortacılık sektöründe Makine-Montaj Sigortaları olarak
da ifade edilen Mühendislik Sigortaları; İnşaat Bütün Riskler (All Risks) Sigortası, Montaj
Bütün Riskler Sigortası, Makine Kırılması Sigortası ve Elektronik Cihaz Sigortası olmak
üzere dört alt branşa ayrılmaktadır.
• Tarım Sigortaları: Tarımsal üretimi ve hayvanları beklenmeyen risklere karşı sigorta
güvencesi altına alan Tarım Sigortaları; Dolu Sigortaları, Sera Sigortaları ve Hayvan Hayat
Sigortaları gibi alt branşlara ayrılmaktadır. Ayrıca, 5363 sayılı Tarım Sigortaları Kanunu ile
oluşturulan Tarım Sigortaları Havuzu tarafından kapsama alınacak bitkiler, bitkisel ürünler ve
seralar, tarımsal yapılar, tarım alet ve makineleri ile çiftlik hayvanları için, Devlet destekli
sigorta teminatı sunulmaktadır.
31
7.1.2. Can Sigortaları
İnsan hayatına yönelik rizikoları teminat altına alan sigortalara can sigortaları denir. Can
sigortaları insanları ölüm, sakatlık, hastalanma, yaşlanma, kaza geçirme gibi tehlikelere karşı
teminat altına alır. Can sigortaları ferdi kaza sigortası, sağlık sigortası ve hayat sigortalarından
oluşur.
Örneğin can sigortaları kapsamında yer alan hayat sigortaları, sigorta konusu insan hayatı
olan, genellikle uzun vadeli sigortalardır. Hayat sigortaları, meblağ sigortalarındandır.
Başlangıçta, hayatı sigorta konusu olan kişinin sigorta süresi içerisinde ölmesi halinde,
poliçeden yararlanan kişi veya kişilere ya da sigortalının yasal varislerine toplu para ödenmesi
amacıyla düzenlenen hayat poliçeleri, zaman içinde kişilerin emeklilik programlarına bir
destek niteliğinde ve yatırım amaçlı kullanılır olmuştur. Bu nedenle hayat sigortaları kendi
içinde risk ağırlıklı ve birikimli olarak gruplanabilir.
Ferdi kaza sigortaları sigortalının iradesi dışında meydana gelen ani ve harici olaylar
neticesinde (kaza) bedensel bir sakatlığa maruz kalmasına veya ölmesi durumlarına karşı
teminat sunmaktadır.
Can sigortaları kapsamındaki bir diğer sigorta olan sağlık sigortaları, sigortalıların sigorta
süresi içinde hastalanmaları ve/veya herhangi bir kaza sonucu yaralanmaları halinde tedavileri
için gerekli masrafları ve varsa gündelik tazminatlarını karşılar.
7.1.3. Sorumluluk Sigortaları
Sigorta ettirenin sorumluluğu dahilindeki eylem ve fiillerden veya kazalardan dolayı üçüncü
şahısların mallarında ve canlarında meydana gelen zararları tazmin eden sigortalardır.
Sorumluluk sigortaları ile sigortalı sorumluluğunu kabul etmekte, ancak sorumluluğun
neticesi olan zararı karşılama veya tazminat ödeme borcundan kurtulmaktadır. Hukuki
sorumluluk sigortaları, motorlu taşıt üçüncü şahıs mali sorumluluk sigortası ve tehlikeli
maddeler sorumluluk sigortası bu tür sigortalara örnek olarak verilebilir.
7.2. Ülkemizde Uygulanan Sigorta Branşları
Ülkemizde uygulanmakta olan sigorta branşları 11/07/2007 tarihli ve 26579 sayılı Resmi
Gazetede yayımlanan 2007/1 sayılı Sigorta Branşlarına İlişkin Tebliğ ile belirlenmiştir.
Bu tebliğe göre, sigorta branşları aşağıda yer aldığı şekilde Hayat Dışı Grubu ve Hayat Grubu
olmak üzere alt ayırımlara tabi tutulmuştur. 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu gereği, sigorta
şirketleri hayat ve hayat dışı sigorta gruplarından sadece birinde faaliyet gösterecek olmakla
birlikte, Hastalık/Sağlık ve Kaza branşları her iki grup altında yer aldığından, söz konusu
branşta gerek hayat gerekse hayat dışı grubunda faaliyette bulunan sigorta şirketleri teminat
verebilir. Daha önce hayat dışı sigorta şirketleri tarafından yapılan Karayolu Yolcu
Taşımacılığı Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza Sigortası, Kaza Branşında (II/6) ruhsatı olan hayat
32
sigorta şirketleri tarafından da yapılabilir. Sigortacılık Kanunu’nun yürürlüğe girmesinden
önce meri mevzuatta yer alan ve Mülga Sigorta Murakabe Kanununa göre düzenlenmiş branş
ayrımlarına yapılan atıflar, genel hukuk kuralları çerçevesinde bunların yeni branş ve branş alt
ayrımlarına yapılmış sayılmaktadır.
2007/1 sayılı Sigorta Branşlarına İlişkin Tebliğ
I - HAYAT DIŞI GRUBU
A. Sigorta Branşları ve Bu Branşlar Altında Yapılabilecek Tazminat Ödemeleri
1. Kaza (meslek hastalıkları dahil)
a) ölme veya yaralanma sonucu toplu veya irat şeklinde tazminat ödemesi,
b) zararın tazmini,
c) (a) ve (b)’nin kombinasyonuna bağlı ödemeler
2. Hastalık/ Sağlık
a) hastalık sonucu toplu veya irat şeklinde tazminat ödemesi (hastalık),
b) tedavi masraflarının tazmini (sağlık)
c) (a) ve (b)’nin kombinasyonu (hastalık ve sağlık)
3. Kara araçları
a) motorlu kara araçlarına gelen zararlar nedeniyle tazminat ödemesi,
b) motorlu araçlar dışındaki kara araçlarına gelen zararlar nedeniyle tazminat ödemesi
4. Raylı araçlar
Raylı araçlara gelen zararlar nedeniyle tazminat ödemesi
5. Hava araçları
Hava araçlarına gelen zararlar nedeniyle tazminat ödemesi
6. Su araçları (deniz, göl ve nehir araçları)
a) nehir araçlarına gelen zararlar nedeniyle tazminat ödemesi,
b) göl araçlarına gelen zararlar nedeniyle tazminat ödemesi,
c) deniz araçlarına gelen zararlar nedeniyle tazminat ödemesi
7. Nakliyat (ticari mal, bagaj ve tüm diğer mallar)
Ulaşımın şekline bağlı olmaksızın nakliyat konusu mal ve bagaja gelen zararlar
nedeniyle tazminat ödemesi.
8. Yangın ve Doğal Afetler
a) yangın,
b) patlama,
c) deprem,
ç) sel,
d) deprem ve sel dışındaki doğal afetler,
e) nükleer enerji,
f) toprak kayması
nedeniyle doğan tazminat ödemeleri (3, 4, 5, 6 ve 7 kapsamındaki mallar için uygulanmaz).
9. Genel zararlar
a) Dolu veya dondan kaynaklanan zararlar nedeniyle tazminat ödemeleri (3, 4, 5, 6 ve 7
kapsamındaki mallar için uygulanmaz)
b) 8’de sayılan haller dışında hırsızlık ve diğer tüm olaylardan kaynaklanan zararlar
nedeniyle tazminat ödemeleri
10. Kara araçları sorumluluk
Kara araçlarından kaynaklanan sorumluluklar (taşıyıcı sorumluluğu dahil) nedeniyle
tazminat ödemeleri.
11. Hava araçları sorumluluk
33
Hava araçlarından kaynaklanan sorumluluklar (taşıyıcı sorumluluğu dahil) nedeniyle
tazminat ödemeleri.
12. Su araçları sorumluluk (deniz, göl ve nehir araçları)
Su araçlarından kaynaklanan sorumluluklar (taşıyıcı sorumluluğu dahil) nedeniyle
tazminat ödemeleri.
13. Genel sorumluluk
10, 11 ve 12 kapsamında sayılanlar dışındaki tüm sorumluluklar nedeniyle tazminat
ödemeleri.
14. Kredi
a) borcun ödenmemesine veya borçlunun aczine bağlı tazminat ödemeleri,
b) ihracat kredisine bağlı tazminat ödemeleri,
c) taksitle verilen kredilere bağlı tazminat ödemeleri,
ç) uzun vadeli konut kredisine bağlı tazminat ödemeleri,
d) tarım kredisine bağlı tazminat ödemeleri
15. Emniyeti suiistimal
16. Finansal Kayıplar
a) istihdam risklerinden kaynaklanan tazminat ödemeleri,
b) gelir yetersizliğinden kaynaklanan tazminat ödemeleri,
c) hava şartlarının neden olduğu zararlardan kaynaklanan tazminat ödemeleri,
ç) gelir kaybı nedeniyle tazminat ödemeleri,
d) genel giderlerin devam ettirilebilmesine yönelik tazminat ödemeleri,
e) beklenmeyen ticari giderler nedeniyle yapılan tazminat ödemeleri,
f) piyasa değerindeki kayıp nedeniyle yapılan tazminat ödemeleri,
g) kira veya gelir kaybına bağlı tazminat ödemeleri,
h) ticari olan ya da olmayan diğer finansal kayıplardan kaynaklanan tazminat ödemeleri.
17. Hukuksal Koruma
Hukuksal çıkarların korunması için yapılması gereken giderlere bağlı ödemeler.
18. Destek
Seyahat ederken ya da evinden uzaktayken zarurete düşen sigortalıya yapılan ödemeler.
B. Birden Fazla Branş İçin Verilen Ruhsat Tanımları
I. Kaza ve Hastalık/Sağlık Sigortası
1.Kaza (meslek hastalıkları dahil),
2. Hastalık/Sağlık
II. Kara Taşımacılığı Sigortası
1. Kara araçları,
2. Nakliyat (ticari mal, bagaj ve tüm diğer mallar),
3. Kara araçları sorumluluk
III. Nakliyat ve Ulaşım Sigortası
1.Raylı araçlar,
2. Su araçları (deniz, göl ve nehir araçları),
3. Nakliyat (ticari mal, bagaj ve tüm diğer mallar),
4. Su araçları sorumluluk (deniz, göl ve nehir araçları),
IV. Havacılık Sigortası
1. Hava araçları,
2. Nakliyat (ticari mal, bagaj ve tüm diğer mallar),
3. Hava araçları sorumluluk
V. Yangın Sigortası ve Diğer Zararlar
1.Yangın ve doğal afetler,
2. Genel zararlar
VI. Sorumluluk Sigortaları
34
1. Kara araçları sorumluluk,
2. Hava araçları sorumluluk,
3. Su araçları sorumluluk (deniz, göl ve nehir araçları),
4.Genel sorumluluk
VII. Kredi ve Emniyeti Suiistimal Sigortaları
1. Kredi
2.Emniyeti suiistimal
II - HAYAT GRUBU
A. Sigorta Branşları ve Bu Branşlar Altında Yapılabilecek Ödemeler
1. Hayat
a) süre sonunda hayatta kalma halinde yapılacak ödeme (yaşama),
b) ölüm halinde yapılacak ödeme (ölüm),
c) (a) ve (b)’nin kombinasyonuna bağlı ödeme (karma),
ç) geri prim iadesi,
d) irat ödemesi,
e) hayat sigortasına tamamlayıcı olarak akdedilen (a,b,c,d) profesyonel çalışma
yoksunluğu dahil cismani zararlar nedeniyle yapılan ödeme.
2. Evlilik Sigortası, Doğum Sigortası
3. Yatırım Fonlu Sigortalar
Yatırım fonları ile bağlantılı olarak verilen yaşama, ölüm, karma veya geri prim iadesi
ile irat ödemeli hayat sigortalarına bağlı ödeme.
4. Sermaye İtfa Sigortası
Peşin ya da taksitli prim ödemeleri karşılığında, süresi ve miktarı açısından belirli olan
taahhütleri kapsayan aktüeryal tekniğe dayanan birikim işlemlerine bağlı ödeme.
5. Fonların Yönetimi İşlemi
􀂃 Emeklilik fonlarının yönetim işlemleri; ilgili müessese açısından yatırımların
(plasmanların) yönetimine ve özellikle ölüm, hayatta kalma ya da faaliyetlerin durması
ya da azalması hallerinde tazminat ödemeyi üstlenen kurumların rezervlerini temsil
edici aktiflerin yönetimine dayanan işlemler,
􀂃 Sermayenin korunması ya da asgari faiz ödemesine ilişkin sigorta ile birlikte yapılan
yukarıdaki işlemler,
6. Kaza (meslek hastalıkları dahil)
a) ölme veya yaralanma sonucu toplu veya irat şeklinde tazminat ödemesi,
b) zararın tazmini,
c) (a) ve (b)’nin kombinasyonuna bağlı ödemeler
7. Hastalık/Sağlık
a) hastalık sonucu toplu veya irat şeklinde tazminat ödemesi (hastalık),
b) tedavi masraflarının tazmini (sağlık),
c) (a) ve (b)’nin kombinasyonu (hastalık ve sağlık)
7.3. Sigorta Genel Şartları
Sigorta genel şartları, benzer rizikolara maruz kişilere mümkün olduğunca eşit kapsam ve
koşullarla teminat sağlanmasını ve sigortacı açısından her bir sigorta dalında üstlenilen
risklerin daha kolay belirlenip yönetilmesini mümkün kılmak amacıyla oluşturulmuş, genel ve
soyut sözleşme düzenini belirleyen sözleşme hükümleridir.
35
Sigorta genel şartları, sözleşmenin kurulmasından önce pek çok sözleşme ilişkisinde
kullanılmak üzere oluşturulmuştur. Sigortacı tarafında sigorta ettirene değiştirilmeden kabul
edilmesi niyetiyle sunulur. Aynı türde birden fazla sözleşmenin akdinde kullanılmak üzere
önceden hazırlanmış olan ve sözleşen taraflardan birinin diğer tarafa değiştirilmeden kabul
edilmesi niyetiyle sunduğu sözleşme koşullarına “genel işlem şartı” denir. Buna göre sigorta
genel şartları, “genel işlem şartları” niteliğindedir. Sigorta sözleşmelerinin ana muhtevası,
Hazine Müsteşarlığınca onaylanan ve sigorta şirketlerince aynı şekilde uygulanacak olan
genel şartlara uygun olarak düzenlenir. TTK’nın 1266 ncı maddesi hükmü gereğince sigorta
poliçesi zahmetsizce okunacak tarzda basılmış genel şartları içerir.
Ancak, sigorta sözleşmelerinde işin özelliğine uygun olarak özel şartlar konulabilir. Özel
şartlar, sigortacı ve sigortalının üzerinde anlaştığı ve sigortalının çıkarları dikkate alınarak
genel şartlara eklenen koşullardır. Özel şartların sigorta sözleşmesi üzerinde ve özel şartlar
başlığı altında herhangi bir yanılgıya neden olmayacak şekilde açık olarak belirtilmesi
gerekir. Özel şartların, TTK'nın emredici hükümlerine ve sigortalının aleyhine olmaması
gerekmektedir. Özel şartlardaki amaç, sigortalının veya sigorta edilen menfaatin durumuna ve
risklere göre ihtiyaçlara cevap verebilmektir.
7.4. Ülkemizde Uygulanmakta Olan Sigorta Genel Şartları
Aşağıda Hazine Müsteşarlığı tarafından onaylanan ve ülkemizde uygulanmakta olan sigorta
genel şartlarının listesi yer almaktadır:
- Asansör Kazalarında Üçüncü Kişilere Karşı Sorumluluk Sigortası Genel Şartları
- Borç Ödeme Sigortası Genel Şartları
- Cam Kırılmasına Karşı Sigorta Genel Şartları
- Devlet Destekli Bitkisel Ürün Sigortası Genel Şartları
- Devlet Destekli Hayvan Hayat Sigortası Genel Şartları
- Devlet Destekli Kümes Hayvanları Hayat Sigortası Genel Şartları
- Devlet Destekli Sera Sigortası Genel Şartları
- Devlet Destekli Su Ürünleri Sigortası Genel Şartları
- Elektronik Cihaz Sigortaları Genel Şartları
- Emtea Nakliyat Sigortası Genel Şartları
- Ferdi Kaza Sigortası Genel Şartları
- Hayat Sigortaları Genel Şartları
- Hayvan Hayat Sigortası Genel Şartları
- Hırsızlık Sigortası Genel Şartları
- Hukuksal Koruma Sigortası Genel Şartları
36
- İnşaat Sigortası Genel Şartları (Bütün Riskler)
- İşveren Sorumluluk Sigortası Genel Şartları
- Kara Taşıtları Kasko Sigortası Genel Şartları
- Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası(Trafik Sigortası) Genel
Şartları
- Karayolu Yolcu Taşımacılığı Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza Sigortası Genel Şartları
- Kıyı Tesisleri Deniz Kirliliği Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları
- Kıymet Nakliyat Poliçesi Umumi Şartları
- Kredi Sigortası Genel Şartları
- Kümes Hayvanları Hayat Sigortası Genel Şartları
- Makine Kırılması Sigortası Genel Şartları
- Mesleki Sorumluluk Sigortası Genel Şartları
- Montaj Sigortaları Genel Şartları
- Motorlu Kara Taşıtları İhtiyari Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları
- Özel Güvenlik Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları
- Sağlık Sigortası Genel Şartları
- Sera Sigortası Genel Şartları
- Seyahat Araç Destek Sigortası Genel Şartları
- Seyahat Sağlık Sigortası Genel Şartları
- Tarım Ürünleri Dolu Sigortası
- Tehlikeli Maddeler Zorunlu Sorumluluk Sigortası Genel Şartları
- Tekne Poliçesi Genel Şartları
- Tüpgaz Zorunlu Sorumluluk Sigortası Genel Şartları
- Üçüncü Şahıslara Karşı Mali Mesuliyet Sigortası Genel Şartları
- Yangın Sigortası Genel Şartları
- Yangına Bağlı Kar Kaybı Sigortası Genel Şartları
- Yıllık Gelir Sigortası Genel Şartları
- Zorunlu Deprem Sigortası Genel Şartları
- Zorunlu Karayolu Taşımacılık Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları
- Zorunlu Sertifika Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları
Her bir sigorta ile teminat kapsamına alınan haller, sigortanın konusuna göre farklılık
göstermektedir. Örneğin Kara Taşıtları Kasko Sigortası Genel Şartları ile sigortacı,
37
sigortalının, karayolunda kullanılabilen motorlu, motorsuz taşıtlardan, romörk veya
karavanlar ile iş makinelerinden ve lastik tekerlekli traktörlerden doğan menfaatinin aşağıdaki
tehlikeler dolayısıyla ihlali sonucu uğrayacağı maddi zararları temin eder:
a) Aracın karayolunda kullanılabilen motorlu, motorsuz taşıtlarla müsademesi,
b) Gerek hareket gerek durma halinde iken sigortalının veya aracı kullananın iradesi
dışında araca ani ve harici etkiler neticesinde sabit veya hareketli bir cismin çarpması
veya aracın böyle bir cisme çarpması, devrilmesi, düşmesi, yuvarlanması gibi kazalar,
c) Üçüncü kişilerin kötü niyet veya muziplikle yaptıkları hareketler,
d) Aracın yanması,
e) Aracın çalınması veya çalınmaya teşebbüs edilmesi.
Bir diğer örnek olarak, Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel
Şartları ile sigortacı, poliçede tanımlanan motorlu aracın işletilmesi sırasında, bir kimsenin
ölümüne veya yaralanmasına veya bir şeyin zarara uğramasına sebebiyet vermiş olmasından
dolayı, 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu'na göre işletene düşen hukuki sorumluluğu,
zorunlu sigorta limitlerine kadar temin eder.
7.5. Türk Sigorta Sektörünün Prim Büyüklüğü ve Dağıtım Kanalları
Sektörde, 2008 yılı sonu itibariyle 53 sigorta ve 1 reasürans şirketi faaliyet göstermekte olup,
prim üretimi 11.8 milyar TL’dir. Toplam prim üretiminin %85’i hayat dışı branşlardaki prim
üretiminden kaynaklanmaktadır.
Tablo 1’den görüleceği üzere, kaza branşı en çok prim üretilen branştır. Bunu sırasıyla trafik
sigortaları ile yangın ve sağlık sigortaları takip etmektedir. Grafik 1 incelendiğinde ise,
toplam hayat dışı prim üretiminin %32’si kaza branşında, %20’si trafik branşında ve %16’sı
ise yangın branşında gerçekleştiği görülmektedir.
38
Tablo 1 – Branş Bazında Prim Üretimleri (2008)
TOPLAM PRİM ÜRETİMİ 11.774.238.766 TL
-HAYAT 1.574.896.096 TL
-HAYAT DIŞI 10.199.342.670 TL
*Yangın 1.598.455.151 TL
*DASK 272.771.343 TL
*Nakliyat 413.587.291 TL
*KMA Mali Sorumluluk 2.060.499.622 TL
*Kaza 3.329.805.336 TL
*Ferdi Kaza 467.198.588 TL
*Kredi 37.101.738 TL
*Hukuksal Koruma 32.319.859 TL
*Mühendislik 536.149.073 TL
*Tarım 124.617.714 TL
*Sağlık 1.326.836.954 TL
Kaynak: TSRŞB
Grafik 1 – Hayat Dışı Sigortalarda Prim Dağılımı (2008)
Kaynak: TSRŞB
Dağıtım kanallarının prim üretimi içindeki payına bakıldığında ise, yıllar itibariyle
değişmekle birlikte, Grafik 3’ten görüleceği üzere 2007 sonu itibariyle prim üretiminin
ortalama %70’i acenteler vasıtasıyla gerçekleştirilmiştir. Son yıllarda, merkezden yapılan
üretimde azalış, brokerler vasıtasıyla yapılan üretimde ise artış gözlenmektedir. 2007 yıl sonu
itibariyle sigorta ve emeklilik şirketlerinin acenteliğini yapan banka sayısı 35’tir.
39
Grafik 2- Dağıtım Kanallarının Prim Üretimi İçindeki Payı (2007)
Kaynak: SDK
7.6. Sigortacılık Sektöründe Yer Alan Kurum ve Kuruluşlar
7.6.1. Düzenleyici ve denetleyici kurum
Sigortacılık sektörünün düzenlenmesi ve denetlenmesi görevi, 30/12/1959 tarihli ve 7397
sayılı Sigorta Murakabe Kanunu ile Sanayi ve Ticaret Bakanlığına verilmiştir. Daha sonra,
7397 sayılı Kanun ve ilgili diğer mevzuatın sigorta hizmetleri hususunda Sanayi ve Ticaret
Bakanlığına vermiş olduğu görev ve yetkiler, 18/12/1987 tarihli ve 303 sayılı K.H.K. ile
Başbakanlığa ve müteakiben Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığına devredilmiştir.
Söz konusu devir sonrasında 09/12/1994 tarihli ve 4059 sayılı Hazine Müsteşarlığı Teşkilat
Kanunu ile Hazine Müsteşarlığı bünyesinde ana hizmet birimlerinden birisi olarak
Sigortacılık Genel Müdürlüğü kurulmuş, ayrıca Sigorta Denetleme Kurulu Hazine
Müsteşarlığı merkez denetim birimleri arasına dahil edilmiştir.
Sektörün düzenlenmesi ve denetlenmesi görevi Hazine Müsteşarlığının iki birimi tarafından
yürütülmektedir.
7.6.2. Sektör kurumları
Sektörde faaliyette bulunan sigorta şirketleri, reasürans şirketleri ve emeklilik şirketleri
dışındaki aktörleri genel olarak aracılar (brokerler ve acenteler), sigorta hasar eksperleri,
aktüerler ve bağımsız denetim kuruluşları olarak sayabiliriz.
Sektörde yer alan söz konusu aktörlere ilişkin aşağıda bazı kısa bilgiler yer almaktadır:
40
Broker, sigorta veya reasürans sözleşmesi yaptırmak isteyenleri temsil ederek, bu
sözleşmelerin yaptırılacağı şirketlerin seçiminde tamamen tarafsız ve bağımsız davranarak ve
teminat almak isteyen kişilerin hak ve menfaatlerini gözeterek sözleşmelerin akdinden önceki
hazırlık çalışmalarını yürütmeyi ve gerektiğinde sözleşmelerin uygulanmasında veya
tazminatın tahsilinde yardımcı olmayı meslek edinen kişidir.
Brokerlik, Müsteşarlıktan alınan brokerlik ruhsatı ile yapılır. Müsteşarlık, ruhsat ile ilgili
işlemlerin incelemeye ve onaya hazır hale getirilmesi hususunda ilgili sivil toplum ve meslek
kuruluşlarına görev verebilir. Brokerlerin görev ve yetkilerine ilişkin usûl ve esaslar
yönetmelikle belirlenir.
Sigorta acentesi, ticarî mümessil, ticarî vekil, satış memuru veya müstahdem gibi tâbi bir
sıfatı olmaksızın bir sözleşmeye dayanarak muayyen bir yer veya bölge içinde daimî bir
surette sigorta şirketlerinin nam ve hesabına sigorta sözleşmelerine aracılık etmeyi veya
bunları sigorta şirketleri adına yapmayı meslek edinen, sözleşmenin akdinden önce hazırlık
çalışmalarını yürüten ve sözleşmenin uygulanması ile tazminatın ödenmesinde yardımcı olan
kişidir.
Sigorta acenteliği gerçek veya tüzel kişilerce yapılır. Sigorta acenteliği yapmak isteyenlerin
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğince tutulan Levhaya yazılı olması gerekir.
Sigorta eksperi, sigorta konusu risklerin gerçekleşmesi sonucunda ortaya çıkan kayıp ve
hasarların miktarını, nedenlerini ve niteliklerini belirleyen ve mutabakatlı kıymet tespiti, ön
ekspertiz ve hasar gözetimi gibi işleri mutat meslek olarak yapan tarafsız ve bağımsız kişidir.
Sigorta eksperliği gerçek veya tüzel kişilerce yapılır. Sigorta eksperi unvanı, sigorta eksperliği
ruhsatnamesinin alınmasından sonra kazanılır. Sigorta eksperliği yapacaklar, ruhsatnamelerini
aldıktan sonra Levhaya kayıt olmak için Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğine başvurur.
Aktüer, sigortacılık tekniği ile buna ilişkin yatırım, finansman ve demografi konularında
olasılık ve istatistik teorilerini uygulayarak, yasal düzenlemelere uygun prim, karşılık ve kâr
paylarını hesaplayan, tarife ve teknik esasları hazırlayan kişidir.
Sigorta şirketleri ile reasürans şirketleri, yeterli sayıda aktüerle çalışmak zorundadır.
Müsteşarlık tarafından aktüerlerin kaydedildiği bir Aktüerler Sicili tutulur. Sicile
kaydolunmadan aktüerlik yapılamaz. Aktüerlik unvanının kazanılması ile aktüerlerin görev ve
yetkilerine ilişkin usûl ve esaslar yönetmelikle belirlenir.
Sigorta şirketleri ile reasürans şirketleri bilançolarının, kâr ve zarar cetvellerinin ve
Müsteşarlıkça uygun görülecek diğer malî tablolarının bağımsız denetim kuruluşlarına
denetlettirilmesi ve ilan ettirilmesi zorunludur.
7.6.3. Mesleki kuruluşlar
7.6.3.1. Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği (TSRŞB)
Sigorta şirketleri ve reasürans şirketleri, merkezi İstanbul’da bulunan ve kamu kurumu
niteliğinde bir meslek kuruluşu olan, Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliğine, ruhsat
41
almalarından itibaren bir ay içinde üye olmak zorundadır. Ancak, Bakanlar Kurulu, üye olma
zorunluluğunu kaldırmaya yetkilidir.
Birliğin amacı;
a) Sigortacılık mesleğinin gelişmesini temin etmek,
b) Üyelerinin dayanışma, birlik ve sigortacılık mesleğinin gerektirdiği vakar ve disiplin
içinde ekonominin ihtiyaçlarına uygun olarak çalışmalarını sağlamak,
c) Haksız rekabeti önlemek üzere gerekli kararları almak ve uygulamaktır.
7.6.3.2. TOBB Sigorta Acenteleri İcra Komitesi
5684 sayılı Sigortacılık Kanunu çerçevesinde TOBB nezdinde Sigorta Acenteleri Sektör
Meclisi oluşturulmuştur. Kırk kişiden oluşan Meclis üyeleri, mesleğinde itibar ve tecrübe
sahibi ticaret odası veya ticaret ve sanayi odası mensubu sigorta acenteleri arasından, TOBB
ve Hazine Müsteşarlığı tarafından ortaklaşa belirlenen usûl ve esaslara göre seçilir.
Sigorta Acenteleri Sektör Meclisi üyeleri, dört yıl süre ile görev yapmak üzere dokuz kişiden
oluşan Sigorta Acenteleri İcra Komitesinde görev almak üzere yedi asıl ve yedi yedek üye
seçer. Bu Komiteye TOBB Yönetim Kurulundan bir üye ile TOBB Genel Sekreteri veya
görevlendireceği yardımcısı daimî üye olarak atanır. Sigorta Acenteleri Sektör Meclisine ve
Komiteye seçilebilmek için en az on yıl bilfiil sigorta acenteliği yapmış olmak gerekir.
7.6.3.3. TOBB Sigorta Eksperleri İcra Komitesi
5684 sayılı Sigortacılık Kanununa göre, dört yıl için seçilen ve dokuz kişiden oluşan Sigorta
Eksperleri İcra Komitesinin yedi asıl ve yedi yedek üyesi, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği
(TOBB) tarafından tutulan Levhaya kayıtlı, mesleğinde itibar ve tecrübe sahibi sigorta
eksperleri arasından, Müsteşarlıkça belirlenen usûl ve esaslara göre seçilir. Ayrıca bu
Komiteye Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Yönetim Kurulundan bir üye ile Türkiye Odalar
ve Borsalar Birliği Genel Sekreteri veya görevlendireceği yardımcısı daimî üye olarak atanır.
Sigorta Eksperleri İcra Komitesine seçilebilmek için en az on yıl bilfiil sigorta eksperliği
yapmış olmak gerekir.
7.6.3.4. Dernekler ve Vakıflar
Sektörde ayrıca faaliyette bulunan dernekler ve vakıflar da (Türkiye Sigorta Enstitüsü Vakfı,
Türk Loydu Vakfı, Tarım Sigortaları Vakfı, Sigorta Acenteleri Dernekleri, Sigorta Brokerleri
Derneği, Genç Sigortacılar Derneği, Sigorta Eksperleri Derneği, Sigorta Hukuku Türk
Derneği) bulunmaktadır.
Bu kuruluşlar arasında yer alan Türk Sigorta Enstitüsü Vakfı (TSEV), 1970 yılında, sigorta
sektörünün eğitim ihtiyacını karşılamak üzere Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği
ile Milli Reasürans A.Ş. tarafından eşit paylarla kurulmuştur.
TSEV, sigorta sektöründeki işgücünün niteliğinin ve verimliliğinin artırılması amacıyla,
sigorta şirketlerinde çalışanlara, brokerlere, acentelere ve eksperlere yönelik kısa ve uzun
süreli eğitim programları sunmaktadır.
TSEV’in öncelikleri arasında tüketicilere sigortanın öneminin anlatılması ve sigorta
ürünlerinin tanıtılması yoluyla toplumda sigorta bilincinin arttırılması, sigorta sektörünün
42
karlılığının arttırılması amacıyla hasarların azaltılması için tüketicilerin bilinçlendirilmesi ve
sigorta sektörünün geliştirilmesi yönünde projeler yürütülmesi yer almaktadır.
7.6.4. Özellikli kurumlar
Ülkemiz sigortacılık sektörü düzenleyeci ve denetleyici otorite tarafından bazı özel amaçlarla
kurulmuş kurumları bulundurması bakımından özellik arz etmektedir. Bu kurumlara ilişkin
aşağıda kısa bilgiler yer almaktadır.
7.6.4.1. Emeklilik Gözetim Merkezi (EGM)
Emeklilik Gözetim Merkezi A.Ş. (EGM), Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi
Kanunu ve ilgili mevzuat uyarınca merkezi İstanbul'da olmak üzere 10 Temmuz 2003
tarihinde kurulmuştur. Bireysel emeklilik sisteminin güvenli ve etkin bir şekilde işletilmesini
sağlamak, katılımcıların hak ve menfaatlerini korumak amacıyla hem denetleyici kamu
otoritelerinin (Hazine Müsteşarlığı ve SPK) karar almasına yardımcı olacak verileri
hazırlamak hem de kamuoyuna sağlıklı bilgi aktarımı için gerekli verileri sağlamak için
görevlendirilen EGM' nin kurucu hissedarları, A grubu hisse ile Hazine Müsteşarlığı ve B
grubu hisseler ile sistemde faaliyet gösteren 10 adet emeklilik şirketidir.
Bireysel emeklilik sisteminde faaliyetlerin güven içerisinde devamını sağlamak, katılımcıların
hak ve menfaatlerini azami düzeyde korumak, sorunların ivedi olarak belirlenmesine ve
müdahalede bulunulmasına olanak sağlamak, gerekli verilerin bilgilerin oluşturulması ve
saklanması faaliyetlerinde bulunmak ile görevli EGM; bireysel emeklilik sisteminin başarılı
bir şekilde işlemesi ve kamunun gözetim ve denetim sorumluluğunu etkin bir şekilde yerine
getirmesi açısından çok önemli bir işlevi yerine getirmektedir
7.6.4.2. Sigorta Bilgi Merkezi
Sigorta uygulamalarına ilişkin güvenilir veri temin edilebilmesi amacıyla kurulmuştur. Trafik
Sigortaları Bilgi Merkezi (TRAMER), Hayat Sigortası Bilgi Merkezi, Sağlık Sigortası Bilgi
Merkezi ve Sigorta Hasar Takip Merkezi gibi alt birimlerden oluşmaktadır.
Sigorta Bilgi Merkezinin bileşenlerinden olan TRAMER’in amacı, trafik sigortalarına ilişkin
güvenilir istatistiklerin temini, uygulama birliği sağlanması, sigorta sahtekârlıklarının
önlenmesi, sigorta sistemine olan güvenin artırılması, tazminat ödemelerinin düzenli ve doğru
biçimde gerçekleştirilmesi, zorunlu sigortalarını yaptırmamış motorlu araç işletenlerinin
tespiti ve sigortalılık oranlarının artırılmasını sağlamaktır.
7.6.4.3. Doğal Afet Sigortaları Kurumu (DASK)
17 Ağustos 1999 tarihinde meydana gelen ve çok büyük can ve mal kaybına neden olan
Kocaeli depreminden sonra kamu otoritesince deprem zararlarının en aza indirilmesi amacıyla
bir çok tedbir alınmıştır. Bu tedbirlerin en önemlilerinden birisi de Zorunlu Deprem
Sigortası'na ilişkin düzenlemedir.
43
27.08.1999 tarihli ve 4452 sayılı Doğal Afetlere Karşı Alınacak Önlemler ve Doğal Afetler
Nedeniyle Doğan Zararların Giderilmesi İçin Yapılacak Düzenlemeler Hakkında Yetki
Kanununun verdiği yetkiye dayanılarak hazırlanan 587 sayılı "Zorunlu Deprem Sigortasına
Dair Kanun Hükmünde Kararname" 27.12.1999 tarihli ve 23919 (mükerrer) sayılı Resmi
Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Söz konusu KHK ile 27 Eylül 2000 tarihinden itibaren kapsamdaki meskenler için deprem
sigortası yaptırmak zorunlu hale getirilmiş olup bu sigortayı sunmak üzere kamu tüzel
kişiliğini haiz Doğal Afet Sigortaları Kurumu (DASK) kurulmuştur. 9 aylık bir kuruluş
sürecinin ardından DASK, öngörüldüğü şekilde 27 Eylül 2000 tarihinden itibaren teminat
sunmaya başlamıştır. Halen 25 yetkili sigorta şirketi ve bu şirketlerin acenteleri DASK nam
ve hesabına Zorunlu Deprem Sigortası yapmaktadır. Oluşturulan yeni sistem, kısa zamanda
başarılı bir performans ortaya koymuş olup uluslararası kuruluşlar tarafından pek çok ülke
için örnek uygulama olarak gösterilmektedir.
Kurumun teknik ve operasyonel işlerinin yürütülmesi, dış kaynak kullanımı yoluyla
sağlanmaktadır. Mevzuatta, Kurum İdarecisi ile sözleşmenin beşer yıllık sürelerle yenilenmesi
öngörülmektedir.
7.6.4.4. Tarım Sigortaları Havuzu
Ülkemizde de tarım sektörünü tehdit eden risklerin teminat altına alınabilmesi amacıyla bir
sigorta mekanizmasının devreye sokulması düşünülmüş ve bu amaçla 14/06/2005 tarihli 5363
sayılı "Tarım Sigortaları Kanunu" çıkarılmıştır. Söz konusu kanuna göre, kanun kapsamına
alınan riskler ile ilgili olarak yapılacak sigorta sözleşmelerinde standardın sağlanması, riskin
en iyi koşullarda transferi için uygun ortam oluşturulması, oluşacak hasarlarda tazminatın tek
merkezden ödenmesi ve tarım sigortalarının geliştirilmesi, yaygınlaştırılması amacına yönelik
olmak üzere bir sigorta havuzu kurulmuştur.
Bu havuza ilişkin tüm iş ve işlemler, bu havuza katılan sigorta şirketlerinin eşit hisselerle
ortak oldukları Tarım Sigortaları Havuz İşletmesi A.Ş. (TARSİM A.Ş.) tarafından
yürütülmektedir.
Sigorta şirketleri poliçeleri kendi adlarına düzenlemekte, ancak riskin ve primin tamamını
Havuza devretmekte, ihtiyari olarak da Havuzda oluşan riskten pay alabilmektedir.
Devlet, bu Kanun kapsamında yapılacak sigorta sözleşmelerine münhasır olarak çiftçi adına
sigorta primine destek sağlamaktadır. Devlet prim desteğinin miktarı her yıl için ürün, risk,
bölge ve işletme ölçekleri itibariyle, Bakanlar Kurulu kararıyla belirlenmektedir. Prim
desteğinin yanısıra Devlet ayrıca hasar fazlası desteği de sağlamaktadır.
7.6.4.5. Güvence Hesabı
5684 sayılı Sigortacılık Kanununun 14 üncü maddesine istinaden Türkiye Sigorta ve
Reasürans Şirketleri Birliği nezdinde oluşturulan Güvence Hesabına, Karayolları Motorlu
Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası (trafik sigortası) da dahil olmak üzere muhtelif
kanunlarla ihdas edilmiş olan zorunlu sigortalarla ilgili zararların karşılanması amacıyla
başvurulabilmektedir. Güvence Hesabı kapsamında yapılacak ödemeler bahse konu
sigortalarla saptanan geçerli teminat miktarlarıyla sınırlıdır.
44
Hesaba;
a) Sigortalının tespit edilememesi durumunda kişiye gelen bedensel zararlar için,
b) Rizikonun meydana geldiği tarihte geçerli olan teminat tutarları dâhilinde sigortasını
yaptırmamış olanların neden olduğu bedensel zararlar için,
c) Sigorta şirketinin malî bünye zaafiyeti nedeniyle sürekli olarak bütün branşlarda
ruhsatlarının iptal edilmesi ya da iflası halinde ödemekle yükümlü olduğu maddî ve bedensel
zararlar için,
ç) Çalınmış veya gasp edilmiş bir aracın karıştığı kazada, Karayolları Trafik Kanunu
uyarınca işletenin sorumlu tutulmadığı hallerde, kişiye gelen bedensel zararlar için,
d) Yeşil Kart Sigortası uygulamaları için faaliyet gösteren Türkiye Motorlu Taşıt
Bürosunca yapılacak ödemeler için,
başvurulabilir. Bakanlar Kurulu, gerekli görülen hallerde, eşyaya gelecek zararların
kısmen veya tamamen Hesaptan karşılanmasına karar vermeye yetkilidir.
Hesabın gelirleri; zorunlu sigortalar ve yeşil kart sigortaları için tahsil edilen toplam primlerin
yüzde biri oranında sigorta şirketlerince ödenecek katılma payları ile sigorta ettirenlerden safî
primlerin yüzde ikisi oranında tahsil edilecek katılma paylarından oluşur. Bakan, bu oranları
binde beşe kadar indirmeye veya tekrar kanunî sınırlarına kadar yükseltmeye yetkilidir.
7.6.4.6. Sigortacılık Eğitim Merkezi (SEGEM)
Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği bünyesinde tüzel kişiliği haiz olarak 5684
sayılı Sigortacılık Kanununun 31 inci maddesine istinaden kurulmuştur. SEGEM,
sigortacılıkla ilgili özellik taşıyan mesleki nitelikteki konular için gerekli sınavların tarafsız
bir şekilde yapılması; toplumda risk ve sigorta bilincinin oluşturulması; sigorta sektörüne
yetişmiş eleman istihdamına katkıda bulunulması; sigortacılık konusunda mevcut eğitim
programlarının geliştirilmesine ve etkinliğine katkı sağlanması, yurt içinde, yurt dışında ya da
uluslararası anlaşmalar çerçevesindeki eğitim taleplerinin eşgüdümünün sağlanması, sektörün
gelişmesine katkı sağlayacak inceleme ve araştırmalarda bulunulması, elde edilecek bilgilerin
ilgililerin paylaşımına sunulması ile bu konularda gerekli organizasyonların yapılmasını temin
etmektedir.
7.6.4.7. Türkiye Motorlu Taşıt Bürosu
Yeşil Kart Sistemine üyelik başvurusu için gereken temel koşullardan biri de ulusal bir Yeşil
Kart Bürosunun kurulması olduğundan, bu yöndeki hazırlıkların tamamlanması üzerine,
Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri İşbirliğinin 6 Ağustos 1963 tarih ve 8 sayılı
Olağanüstü Genel Kurul toplantısında “Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği
Motorlu Taşıt Bürosu Yönetmeliği” kabul edilmiştir. Yönetmelik Ticaret Bakanlığının 25
Eylül 1963 tarih ve 4/16636 – 59/A sayılı yazılarıyla tasdik olunmuş ve 19 Ekim 1963 tarih
ve 11535 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliğinin aynı toplantısında Yönetmeliğin ilk
maddesi gereğince Birlik Başkanının başkanlığında ayrıca seçilen üç üyenin de katılımıyla
“İcra Komitesi” teşekkül etmiş ve böylece “Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği
Motorlu Taşıt Bürosu” fiilen kurulmuştur.
45
7.6.4.8. Türkiye Yeşil Kart Reasürans Havuzu
Oluşumu daha önceki yıllara uzanan ancak bir organizasyon olarak 1 Ocak 1953 tarihinde
çalışmaya başlayan “Uluslararası Motorlu Taşıt Mali Sorumluluk Sigortası (bilinen adıyla,
Yeşil Kart) Sistemi”; ülkeleri dışına çıkan sürücülerle, bu sürücülerin yabancı memleketlerde
taşıtlarıyla zarar verdikleri üçüncü şahıslara çift yönlü bir kolaylık sağlamak amacıyla
düşünülmüş ve meydana getirilmiştir.
Türkiye Motorlu Taşıt Bürosu, yurt dışında vuku bulan kazalarda Türkiye Motorlu Taşıtlar
Bürosu nam ve hesabına hareket ettiğinden; yabancı Tedvir Bürolarınca tedvir olunan
hasarlara ilişkin tazminatları yurt dışına ödenmek üzere Pool adına Poolün –ve aynı zamanda
Büronun- üyeleri olan Sigorta Şirketlerinden talep etmektedir.
46
BÖLÜM 8: SİGORTA VE REASÜRANSLA İLGİLİ BAZI TEKNİK TERİMLER
ABONMAN POLİÇE: Emteanın değer ve miktarının yıl içinde dönemsel değişiklikler
gösterdiği durumlarda uygulanan poliçelerdir. Böylece sigortalıya tam korunma ve prim
tasarrufu imkanı sağlar.
BÜTÜN TEHLİKELER (ALL RISKS): Birçok branşta uygulanan ve sigortalının
alabileceği en geniş teminat biçimidir. Teminatın adı “Bütün Tehlikeler” olmasına rağmen,
karşılaşılabilecek bütün tehlikelere karşı koruma sağlayan bir teminat değildir. Bu tip
poliçeler, kişilerin artan sigorta ihtiyaçlarına cevap vermek üzere oluşturulmuş, nispeten yeni
ürünlerdir. Poliçenin, istisnalar bölümünde, hangi tehlikelere karşı koruma sağlamadığı tek
tek sayılır ve bu istisnaların dışında kalan tüm tehlikelerin teminat altında olduğu belirtilir. Bu
özelliğinden dolayı bu poliçeler, “Bütün Tehlikeler” (All Risks) Poliçesi olarak
adlandırılmaktadır.
COĞRAFİ SINIRLAR: Sigorta poliçesinin yürürlükte olduğu coğrafi alandır. Örneğin, bir
tekne poliçesindeki "Sefer Sahası" veya "Faaliyet Alanı" gibi terimler, o tekne poliçesinin
ancak o alanlarda meydana gelebilecek hasarlar için yürürlükte olduğu anlamına gelmektedir.
ÇİFTE SİGORTA: Birden fazla sigorta şirketinin, her birinin bir diğerinden bağımsız olarak
aynı dönemlerde aynı ünite riski sigortalaması durumudur.
ENTEGRAL MUAFİYET (FRANCHISE): Sigorta dönemi içerisinde meydana gelen ve
belli bir miktarın altında kalan hasarın, sigortalı tarafından; hasarın bu miktarı aşması
durumunda ise, tamamının sigorta şirketi tarafından ödenmesini öngören muafiyet
uygulamasıdır. Sigorta bedelinin belli bir yüzdesi veya maktu olarak belirlenebilir..
FİYAT (RATE) : Sigorta veya reasürans teminatına karşılık olarak ödenecek primin
hesaplanmasında esas alınan ve oran olarak ifade edilen bir terimdir. Fiyatın sigorta bedeline
veya teminata uygulanmasıyla prim miktarı bulunmaktadır.
GERÇEK TAM HASAR: Sigorta konusu olan şeyin, sigorta teminatı kapsamındaki
tehlikelerden birinin gerçekleşmesi sonucu tamamen kullanılamaz ve onarılamaz hale gelmesi
durumudur. Bu durumda, sigorta şirketinin azami sorumluluğu, sigorta poliçesi üzerinde
yazan miktar kadardır. Bir binanın tamamının veya kullanılamayacak derecede tamamına
yakın kısmının yanması veya depremde yıkılması, bir geminin batması gerçek tam hasar
örnekleridir.
HASAR PRİM ORANI: Ödenmiş ve muallak hasarlar toplamının kazanılmış prime olan
oranıdır. Ancak, hasar prim oranı hesaplanırken, bir önceki yılda ayrılmış prim rezervi ve bir
önceki yıl muallak hasarları da hesaba katılmaktadır.
HASAR: Herhangi bir mala, eşyaya verilen fiziki zararı veya kişinin gerek bedeni, gerekse
manevi zararını ifade etmek için kullanılır.
47
HASARI ÖNLEME: Meydana gelmesi muhtemel hasarın nedenlerini araştırarak, bu
nedenleri ortadan kaldırmak üzere sigortalıya tavsiyelerde bulunmak, bilgi ve donanım
sağlamak ve sigorta poliçesine, tedbir öngören bazı şartlar ilave etmek gibi sigortacı
tarafından alınan tedbirlerin tümü hasarı önleme faaliyetleridir.
HESAP/MUHASEBE YILI: Sigorta poliçesinin yürürlüğe girdiği tarih göz önüne
alınmaksızın, o poliçeye ilişkin tahakkuk eden primin hesaba kaydedildiği takvim yılıdır. Bir
hesap yılı içerisinde, başlangıç tarihleri farklı olan poliçelere ait primler olabilmektedir.
Örneğin, bir yıldan uzun süren sigortalarda, risk devam ettiği sürece prim tahakkuk etmekte;
bu primler, başlangıç tarihleri eski olan poliçelere ait olmakla birlikte, içinde bulunan hesap
yılı kapsamında değerlendirilmektedir.
HÜKMİ TAM HASAR Sigorta teminatı kapsamındaki tehlikelerden birinin gerçekleşmesi
sonucu, hasarı önlemek için yapılacak masrafın, kurtarılacak değeri aşması veya sigorta
konusu olan şeyin tahmini tamir masrafının, ekonomik maliyet sınırını geçmesi hallerinde
hükmi tam hasar durumu söz konusu olmaktadır. Genellikle nakliyat sigortalarında söz
konusudur.
İBRANAME: Hasar sonucunda sigortacının sigorta sözleşmesinden doğan borcunu yerine
getirdikten sonra sigortalıdan aldığı ve sigortacının sigortalıya başka borcunun olmadığını
belirten belgedir.
İLK ATEŞ POLİÇESİ: Malın veya tesisin toplam değeri yerine sigortalı ve sigortacının
aralarında belirledikleri bir değer üzerinden sigortalanmasıdır. Bu durumda, sigortacının
azami sorumluluğu poliçede belirtilen değer kadar olup, bu değerin üzerindeki hasarlar
sigortacının sorumluluğuna girmez.
İŞ YILI: Poliçenin düzenlendiği yıldır. Sigorta muhasebesi bakımından önem taşımaktadır.
Bu poliçeye ilişkin primlerin takip eden yıl içinde de (bir yıldan uzun vadeli inşaat
poliçelerinde prim ödemesi, inşaat devam ettiği sürece örneğin 10 yıl sürebilmektedir)
sigortacıya ödenmiş olması, iş yılı hesabı açısından bir fark oluşturmaz ve poliçenin
düzenlenmiş olduğu yıla göre hesaba alınırlar. Aynı şekilde, bu poliçeye ilişkin yapılan hasar
ödemeleri de, aradan geçen süre ne kadar uzun olursa olsun, poliçenin düzenlenmiş olduğu
yıla göre muhasebeleştirilirler.
KISMİ HASAR: Sigorta konusu olan şeyin ekonomik değerini tamamen kaybetmeyecek
derecede hasarlanması durumudur. Sigorta konusu olan şeyin kısmen hasarlanması
durumunda dahi, tamir ve diğer masraflar toplamının sigorta bedeline göre yüksek bir oran
tutması, diğer bir deyişle tamirin ekonomik olmaması halinde hükmi tam hasar çözümüne
gidilebilir. Buna göre, bir hasarın kısmi nitelikte olup olmadığını belirleyen faktör, tamir
bedelinin sigorta şirketi açısından ekonomik olmasıdır.
KISMİ SİGORTA: Sigorta edilen menfaatin toplam değerine kadar muhtelif tarihlerde
birden çok sigorta şirketine sigorta edilmesidir. Şirketler mukavele tarihlerine göre
sorumludurlar.
48
KLOZ: Poliçenin bir bölümü veya poliçeye ekli özel şarttır ve taraflar arasındaki
sözleşmenin gerçek sınırlarını belirlemek amacıyla kullanılmaktadır.
KOMİSYON: Sigorta şirketlerinin prim üretimi başta olmak üzere sigortacılık ile ilgili
faaliyetlerinde şirket adına iş yapan sigorta aracılarına ödediği belli orandaki para miktarıdır.
Bu oran, sigorta aracısının düzenlediği veya düzenlenmesine aracılık ettiği poliçe toplam
priminin belli bir yüzdesidir. Her bir sigorta branşı için ayrı olmak üzere farklı kademelerdeki
sigorta aracılarına değişik yüzdelerde komisyonlar ödenmektedir. Sigorta şirketi ile reasürans
şirketi arasındaki ilişkide aracılık eden reasürans aracısı kişi ve kuruluşlara da bir komisyon
ödenmektedir ve buna da reasürans komisyonu denilmektedir.
LEHDAR: Sigortadan faydalanan kişidir. Sigorta sözleşmesine doğrudan taraf olabildiği gibi,
sigorta ettiren konumundaki diğer bir kimsenin yapmış olduğu sözleşme ile de sigortadan
doğrudan veya dolaylı olarak yararlanma konumunu elde edebilir.
LÜTUF ÖDEMESİ (EX GRATIA): Sigorta şirketinin teminata girmeyen ya da teminat
kapsamında olup olmadığı tartışmalı hasarlarda yaptığı ödemedir. Lütuf ödemesi hasarın
tamamı veya bir kısmı için yapılabilir. Sigorta şirketinin, kendi sigortalıları ile içinde
bulunduğu iyi ilişkilerini veya ticari itibarını koruma düşüncesi, lütuf ödemesinin nedenleri
arasında gösterilebilir. Bu tür ödemelerin önemli bir sonucu, rücu imkanını ortadan
kaldırmasıdır.
MEYDANA GELMİŞ ANCAK BİLDİRİLMEMİŞ HASAR: Sigorta muhasebesi
açısından oldukça önemli bir kavramdır. Belli bir dönem, genellikle hesap döneminin
sonunda, sigorta şirketinin portföyünde bulunan branşlar itibariyle meydana gelmiş bir takım
hasarlar söz konusu olmakta, ancak bu hasarların varlığı ve maliyeti konusunda sigorta
şirketinin herhangi bir bilgisi bulunmamaktadır. Bu tür hasarlar, "meydana gelmiş ancak
bildirilmemiş" hasarlar olarak adlandırılır ve sigorta şirketi tarafından, bu hasarlar için belli
bir rezerv ayrılır.
MORTALİTE TABLOLARI: Belirli bir nüfus topluluğunun gözlem altında tutulması
sonucunda oluşturulan, yaşama ve ölüm istatistiklerine göre elde edilen sonuçlardan, her bir
yaşta bir yıl içerisinde hayatta kalacak ve ölecek kişilerin sayısının öngörüldüğü tablolara
denir.
MUALLÂK HASAR: Meydana gelmiş ve sigorta şirketi tarafından bilinen bir hasara ilişkin
olarak, ileride ödenmesi muhtemel hasar ödemesidir ve bu muhtemel ödeme için ayrılan
miktara da muallak hasar rezervi denir.
MUTABAKATLI DEĞER Sigorta sözleşmesinin tarafları olan sigortalı ile sigortacı
tarafından üzerinde mutabık kalınmış ve tam hasar halinde sigortalıya ödenecek olan bedeldir.
Mutabakatlı değer, sigorta poliçesi düzenlendiği sırada belirlenmekte, poliçe süresi içerisinde
meydana gelebilecek piyasa dalgalanmalarından etkilenmemektedir. Tam hasar halinde
sigortalıya ödenecek olan bedelin başlangıçta belirlenmiş olması, olası bazı sigorta
49
sahtekârlıklarının da önüne geçmektedir. Mutabakatlı poliçe, tekne ve nakliyat sigortalarında
sık olarak kullanılmaktadır.
MÜCBİR SEBEP İnsan iradesi, gücü ve müdahalesiyle önüne geçilemeyen, deprem,
yıldırım, kasırga gibi doğal afetler mücbir sebep olarak adlandırılmaktadır ve sorumluluk
hukuku açısından önem taşımaktadır.
MÜŞTEREK AVARYA: Gemi ve yükü birlikte tehdit eden bir tehlikeden onları korumak
amacıyla, makul bir hareket tarzında olmak kaydıyla, bilerek bir fedakarlık yapılması veya bir
masrafa katlanılması durumunda Müşterek Avarya hareketi söz konusudur ve bu nitelikte bir
hareketin doğrudan doğruya sonucu olan zarar veya masraflar Müşterek Avarya'dır. Müşterek
Avarya kapsamına giren zarar ve masraflar, gemi, yük ve navlun sahipleri arasında
paylaştırılır ve bu işleme dispeç (adjustment) denir.
MÜŞTEREK SEBEP: Birbirlerinden bağımsız olarak ortaya çıkan ve hasarın oluşumuna
ayrı ayrı katkıda bulunan sebeplerdir. Devam etmekte olan bir fırtına ve bu fırtına sırasında
tamamen başka bir nedenle başlayan yangın, bir hasarın müşterek sebebi olabilirler.
MÜŞTEREK SİGORTA (KOASÜRANS): Bir menfaatin birden çok sigortacı tarafından
aynı zamanda ve aynı rizikolara karşı sigortalanmasıdır. Ancak yapılan tüm sigorta
sözleşmelerinin sigorta bedellerinin toplamı sigorta değerini aşamaz, aşan kısmı geçersizdir.
Bu durumda sigortacılardan her biri sigorta bedellerinin toplamına nazaran sigorta ettiği bedel
nispetinde sorumlu olur.
MÜŞTEREK SİGORTA (KOASÜRANS): Bir menfaatin birden çok sigortacı tarafından
aynı zamanda ve aynı rizikolara karşı sigortalanmasıdır. Ancak yapılan tüm sigorta
sözleşmelerinin sigorta bedellerinin toplamı sigorta değerini aşamaz, aşan kısmı geçersizdir.
Bu durumda sigortacılardan her biri sigorta bedellerinin toplamına nazaran sigorta ettiği bedel
nispetinde sorumlu olur.
ÖZEL ŞARTLAR: Özel şartlar, sigortacı ve sigortalının üzerinde anlaştığı ve sigortalının
çıkarları dikkate alınarak genel şartlara eklenen koşullardır. Özel şartların TTK'nın emredici
hükümlerine ve sigortalının aleyhine olmaması gerekmektedir. Özel şartlardaki amaç,
sigortalının veya sigorta edilen menfaatin durumuna ve risklere göre ihtiyaçlara cevap
verebilmektir.
PERT: Sigortacılıkta pert, “per total”in kısaltılmış halidir ve tam hasar anlamına gelmektedir.
Sigortalı taşınır ve/veya taşınmaz malların tamiri (veya düzelmesi) mümkün olamayacak
ölçüde zarar görmesi veya tamamen zarara uğraması sonucu sigorta bedelinin tamamının veya
varsa enkaz değerinin tenzili ile kalan zararın tamamının ödenmesi hali olarak da ifade edilir.
Örneğin, Kara Taşıtları Kasko Sigortası Genel Şartlarında onarım masraflarının sigortalı
taşıtın rizikonun gerçekleştiği tarihteki değerini aşması ve aynı zamanda eksper raporu ile
taşıtın onarım kabul etmez bir hale geldiğinin tespit edilmesi halinde araç tam hasara uğramış
sayılır.
50
POLİÇE DEVRİ: Poliçe üzerindeki yasal hakların devridir. Bir kişinin sigorta yaptırabilmesi
için, sigortanın konusu üzerinde sigorta edilebilir menfaatinin olması önemli bir şarttır. Bu
menfaatin varlığı üzerine düzenlenen poliçe üzerindeki her türlü yasal hak, sigorta ettiren
kişiye aittir. Sigorta ettiren kişinin sigorta konusu üzerindeki menfaatinin sona ermesi,
poliçenin geçerliliği üzerinde branşlara göre değişik etkilerde bulunmaktadır. Bazı branşlarda
poliçe kendiliğinden hükmünü yitirmekte, bazı branşlarda ise poliçe, sigortanın konusunu
takip ettiği için sigortalı değişikliğinden etkilenmeyerek hükmünü sürdürmektedir. Bu
nedenle, poliçenin bir başka kişiye ya da sigorta konusu üzerinde menfaati ele geçiren kişiye
devri, branşlara göre değişmektedir.
PRİM: Herhangi bir riske ilişkin olarak, sigortacının vermiş olduğu teminata karşılık olmak
üzere, sigortalı veya sigorta ettiren tarafından para olarak ödenen bedeldir (brüt prim). Sigorta
sözleşmesinin en önemli unsurlarından birisidir ve sözleşmenin diğer bütün şartları yerine
getirilmiş olsa dahi, primin ödenmemesi, birçok durumda sigorta sözleşmesinin yürürlüğe
girmesini engelleyen bir durumdur. Prim, risk primine ek olarak genel giderler, komisyonlar,
sigorta şirketinin bu iş dolayısıyla katlanmak zorunda olduğu tüm maliyetler ve faaliyet kârı
ile yasal yükümlülükleri içermektedir. Yukarıda adı geçen risk primi ise, eldeki istatistiklere
dayanılarak hesaplanmış muhtemel hasar miktarı ve hasar masraflarını karşılamak üzere
hesaplanmış net prim miktarıdır. Tehlike primi olarak da adlandırılabilir.
REASÜRANS KÂR KOMİSYONU: Sigorta şirketi ile sigorta aracısı veya sigorta şirketi ile
reasürans şirketi arasında, yazılan veya devredilen işlerin kârlılığına göre tespit edilen ilave
bir komisyondur.
REASÜRANS KOMİSYONU: Sedan şirketin istihsal giderleriyle bir kısım genel
masraflarının karşılanması amacıyla, reasüröre devrettiği prim tutarı üzerinden aldığı
komisyon.
REASÜRÖR: Poliçeden doğan sorumluluğun bir kısmını, sedandan reasürans yoluyla
devralan şirket.
REJİSTRO: Düzenlenen poliçe, tecditname ve zeyilnamelerin tümünün kaydedildiği yasal
defterlerdir.
RETROSESYON: Reasürans yoluyla kabul edilen işlerin, tekrar reasüre edilmesidir.
SAKLAMA PAYI (KONSERVASYON): Sigorta şirketinin, sigorta etmiş olduğu riske
ilişkin olarak, reasüröre devretmeyip üzerinde tutmuş olduğu kısımdır.
SEDAN: Sigortalıya karşı üstlendiği sigortanın bir kısmını veya tamamını reasürans yoluyla
devreden şirket.
SESYON: Sedan şirketin kendi üzerinde tutmayıp reasüröre devrettiği kısım
SİGORTA BAŞLANGIÇ TARİHİ: Sigorta teminatının başladığı tarihtir.
51
SİGORTA BEDELİ: Teminat kapsamındaki bir tehlikenin gerçekleşmesi veya sigortalının
üçüncü şahıslara karşı sorumlu duruma düşmesi halinde, sigortacının ödemekle yükümlü
olduğu, poliçede belirtilen ve tazminata esas oluşturan azami bedeldir. Tazminat
sözleşmelerinde sigorta bedeli, sigortalının uğrayabileceği en büyük mali kayıptır. Meblağ
esaslı sigorta sözleşmelerinde ise (Hayat Sigortaları gibi), sigorta bedeli teorik olarak,
istenilen herhangi bir miktarda tespit edilebilir ve risk gerçekleştiği anda poliçe üzerinde
yazan sigorta bedeli ödenir.
SİGORTA EDİLEBİLİR RİSK: Bir tehlikenin sigortacı açısından sigorta edilebilme
ölçüsüdür. Hasara neden olması tamamen tesadüflere ve sigortalının kontrolü dışındaki
olaylara bağlı, ekonomik, sosyal ve siyasal sonuçları bakımından geniş kitleleri etkilemeyen
riskler, sigorta edilebilir niteliktedir. Ancak, günümüzde sigortacılığın gelişmesiyle birlikte,
özellikle ekonomik olarak geniş kitleleri etkileyen riskler, örneğin savaş ve terör gibi
tehlikeler için de sigorta teminatı verilebilmektedir. Ayrıca iklim değişikliklerinin yol açtığı
ve meydana gelmesi artık tesadüflere bağlı olmayan, bilim ve teknolojideki gelişmeler sonucu
meydana gelebileceği önceden tahmin edilebilen birçok tehlike (kasırga, sel gibi) sigorta
edilebilir risk kapsamına girmektedir.
SİGORTA KONUSU: Kaybedilmesi veya hasarlanması halinde, üzerinde menfaat sahibi
kişi/kişiler için mali kayıplara neden olan taşınır veya taşınmaz bir mal, meydana gelmesi
durumunda yasal bir hakkın kaybedilmesine veya yasal bir sorumluluk oluşmasına neden olan
herhangi bir olay, ölüm veya yaralanma halinde kişinin kendisi veya menfaat bağı ile bağlı
olduğu kişiler için parasal kayıplara neden olabilecek bir hayat sigorta konusu olabilmektedir.
Yangın poliçesi için bina veya içindeki eşyalar, nakliyat poliçesi için gemi veya taşınmakta
olan yük, sorumluluk poliçesi için ilgili kişinin başkalarına verebileceği zararlar bakımından
söz konusu olan yasal sorumluluğu, hayat poliçesi için sigortalı kişinin yaşamı sigortanın
konusu üzerine birer örnektir.
SİGORTA POLİÇESİ: Sigortacı ile sigortalı arasındaki sigorta sözleşmesinin yazılı, yasal
delilidir. Bir sigorta poliçesinde genel olarak, sigortacıyı ve sigortalıyı tanımlayıcı bilgiler,
sigorta konusuna ilişkin açıklamalar, teminatın kapsamı, sigorta bedeli, sözleşmenin süresi,
prim miktarı, poliçenin düzenlenme tarihi, tarafların borç ve yükümlülükleri gibi bilgiler
bulunmaktadır.
SİGORTA SAHTEKÂRLIĞI: Kötü niyetli kişilerin haksız kazanç elde etmek amacıyla
sigorta şirketini bilerek, kasıtlı olarak aldatmasıdır. Poliçe düzenlenmeden önce veya sonra
yapılabilmektedir. Tedbirli bir sigortacının normalde girmeyeceği sözleşmeye girmesini
sağlamak amacıyla sigortacıya bilerek yanlış bilgi vermek veya önemli bir hususu gizlemek
poliçe düzenlenmeden önce yapılan sahtekarlığa örnek olarak verilebilir. Poliçe
düzenlendikten sonra yapılan sahtekarlığa ise, kasıtlı olarak hasar meydana getirmek (örneğin,
kundaklama) gösterilebilir.
SİGORTA SERTİFİKASI: Sigorta şirketi tarafından düzenlenerek sigortalıya verilen ve
sigorta sözleşmesinin varlığına kanıt olarak kullanılabilen bir belgedir. Belge, sigortalının
52
kimliğine ilişkin bilgiler, sigorta teminatının kapsamı ve poliçe şartları hakkında genel bilgiler
içermektedir. Sigorta sertifikası, sigortanın bir şart olarak öne sürüldüğü borç alacak
ilişkilerinde ve hukuki işlemlerde kullanılmaktadır ve gerekli olduğu takdirde her sigorta
branşı için düzenlenebilir. Özellikle bir ana poliçe ile birden fazla kişi veya sigorta konusu
için grup teminatı veren branşlarda sıklıkla kullanılmaktadır.
SİGORTA SÜRESİ: Sigortacının teminat kapsamındaki tehlikeler nedeniyle meydana
gelmesi muhtemel hasarlara ilişkin sorumluluklarının devam ettiği süredir.
SİGORTANIN SONA ERMESİ: Sigorta sözleşmesinin taraflar ve üçüncü şahıslar
bakımından artık geçerli olmaması halidir. Sözleşmenin sona ermesi çeşitli durumlarda söz
konusu olabilir. Poliçede yazılı olan sona erme tarihine ulaşılmasıyla, taraflardan birinin
sözleşmede öngörülen bazı şartları yerine getirmemesinden kaynaklanan fesih hali nedeniyle,
sigortalının kendi iradesiyle, sigortacının riskin ağırlaşması nedeniyle sözleşmeyi tek taraflı
feshiyle, bazı branşlarda rizikonun gerçekleşmesiyle, (hayat sigortalarında sigortalının ölümü,
diğer bazı branşlarda tam zıya durumu gibi.)
SOVTAJ: Kısaca hasarlı malın piyasada elde ettiği değerdir. Hasar tespiti sırasında
değerlendirilebilecek hasarlı malların veya parçaların veya enkazın değerlendirilerek
ödenecek zarar miktarından düşülebilen kısmı olarak ifade edilir.
TAZMİNAT TALEBİ: Sigorta poliçesi kapsamında olan bir riskin neden olduğu hasarın
tazmin edilmesi amacıyla, sigortalı, lehtar veya üçüncü şahısların sigorta şirketinden yapmış
olduğu tazminat talebidir. Talep edilen miktar, ilke olarak sigorta bedelini aşmamalıdır.
TEKLİF FORMU: Sigorta edilecek riskin her yönüyle belirlenmesi amacıyla, sigortacı
tarafından hazırlanmış ve kişinin sigorta talebini içeren bir belgedir.
TEMİNAT: Sigorta konusu olan şeyin kısmen veya tamamen hasarlanması durumunda,
hasarın, sigortalının genel prensipler ve poliçe şartları çerçevesinde tazmin edileceği
konusunda, sigortacının, sigortalıya veya sigortadan yararlanan kişiye vermiş olduğu
garantidir.
TENZİL-İ MUAFİYET: Hasarın belli bir miktarının sigortalı tarafından yüklenilmesini
ifade eder. Bu miktar sigorta bedelinin veya hasarın belli bir yüzdesi veya maktu bir bedel
olabilir. Sigorta dönemi içerisinde meydana gelen her bir hasar için olabildiği gibi, toplam
hasar miktarı için de söz konusu olabilmektedir. Tenzil-i muafiyet oranı veya miktarının
yüksek olması, sigortalının ödeyeceği prim miktarını azaltan bir etkendir.
UZAK SEBEP: Uzak sebebi yakın sebepten ayıran tek fark zaman faktörüdür. Hakim ve
belirleyici olan yakın sebep, zaman içerisinde ortadan kaldırılabilecek iken, böyle bir tedbir
alınmamakta ve hasara yol açmaktadır. Bir yangında direnci azalan duvarın bir hafta sonra
rüzgar ve fırtına nedeniyle çökmesiyle meydana gelen hasarın uzak sebebi, duvarın direncini
azaltan yangındır. Yakın sebebin, eldeki yeterli zaman içerisinde ortadan kaldırılmaması ve
hasara neden olması durumunda uzak sebep söz konusu olmaktadır.
53
YENİLEME: Sigorta poliçesinin (veya reasürans anlaşmasının) yürürlükte olduğu sürenin
dolmasıyla birlikte, sigorta sözleşmesinde bulunan her iki tarafın iradesiyle, yürürlükteki
poliçenin devam etmesini sağlayan bir süreçtir. Yıllık poliçenin bitim tarihinde aynı şirket
nezdinde yeni poliçesi yapıldığında, tecditname ismini alır.
YÜKÜMLÜLÜK KARŞILAMA YETERLİLİĞİ: Bir sigorta veya reasürans şirketinin
varlık değerinin yükümlülüklerini karşılayabilecek yeterlilikte olduğunu gösteren bir orandır.
Şirketin sorumluluklarını karşılayabilecek ölçüde güçlü bir mali yapıya sahip olduğunun
belirlenmesi bakımından önemlidir. Kısa ve uzun vadeli işler için ayrı ayrı hesaplanmakta
olan “Yükümlülük Karşılama Yeterliliği”, genel branşlar itibariyle prim ve hasar esasına göre,
uzun vadeli işlerde ise şirketin varlık ve sorumluluklarının yıllık aktüeryal değerlemesine göre
belirlenmektedir.
ZARAR, ZIYA: Bu terimin aşağıdaki gibi birden çok anlamı vardır:
􀂃 Ekonomik kayıp meydana getiren bir olay,
􀂃 Bir sigorta teminatı kapsamında, sigortalıya yasal olarak hasar talebinde bulunma
hakkını veren olay,
􀂃 Sigorta konusu şeyin kaybolması
􀂃 Bir portföy içinde, hasar, üretim masrafları, idari masraflar, hasar masrafları,
komisyon ve diğer giderler toplamının, prim ve benzerlerinden oluşan gelir miktarını
aşması durumu.
ZEYİLNAME: Poliçenin düzenlenmesinden sonra ortaya çıkan ve sigortacının üstlendiği
riskin, nitelik veya büyüklüğünü değiştiren herhangi bir durum nedeniyle poliçeye ek olarak
düzenlenmiş ve aynı yasal yetkiye sahip yazılı belgedir.
ZORUNLU SİGORTA: Kişinin, yasa dolayısıyla yaptırmak zorunda olduğu sigortadır.
Kişinin üçüncü şahıslara karşı sorumlu olması durumunda, üçüncü şahısların tazminatsız
kalmasını önlemek üzere, sigorta sistemi kullanılarak oluşturulmuş bir tedbir olarak
düşünülmelidir.
54
İkinci Gün
55
BÖLÜM 1: 5684 Sayılı Sigortacılık Kanununda Acenteler
1.1. Giriş
03/06/2007 tarihinde kabul edilen 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu, 14/06/2007 tarihli Resmi
Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu’ndan önce
uygulanmakta olan 7397 sayılı Sigorta Murakabe Kanunu, 539 sayılı KHK ile 1994 yılında
temel değişikliklere uğramıştır. Ancak, söz konusu KHK’nın dayanağını teşkil eden 3991
sayılı Yetki Yasasının Anayasa Mahkemesi’nin 29/11/1994 gün, 1994/68-80 esas-karar sayılı
kararıyla iptal edilmesi nedeniyle, KHK hükümlerinin itiraz yoluyla iptali de mümkün hale
gelmiştir.
Diğer taraftan, KHK ile değiştirilmiş diğer maddelerin de her zaman için itiraz yoluyla iptali
mümkün hale gelmiştir. Bu noktada, eski kanundaki maddelerin büyük çoğunluğunun KHK
ile değiştiği göz önüne alındığında yeni kanunun ivedilikle çıkarılması zorunluluk arz
etmiştir.
Türkiye ekonomisindeki gelişmeler ve dünya ekonomisi ile entegrasyon politikaları
çerçevesinde son yıllarda mali sektörde yaşanan gelişmelere paralel olarak sigortacılık
alanında büyük atılımlar gerçekleşmiştir. Günümüzde, klasik sigorta anlayışı dışına çıkılmış
ve sigortacılık finansal kesimde büyük önem arz eden bir hizmet haline gelmiştir. Bu noktada,
sigorta işletmeleri de finansal kurum kimliği kazanarak finansal kesim içinde önemli bir paya
sahip olmuştur. Ayrıca, Avrupa Birliği’ne uyum sürecimiz de dikkate alınarak, yaygınlaşan
sigortacılığa bağlı olarak sektörün artan ihtiyaçlarına cevap verici nitelikte ve rekabet gücünü
arttırıcı yönde gerekli düzenlemelerin yapılarak sektörde bazı önlemler alınması ihtiyacı
ortaya çıkmıştır.
Sigorta, toplumların hemen hemen tüm kesimlerini ilgilendiren teknik ve yaygın bir faaliyetin
konusu olduğu gibi teminat vermesi sebebiyle güven unsurunun ön plana çıktığı bir hizmet
sektörüdür. Bu bakımdan sigortacılık faaliyetlerinin güven ve açıklık içinde sürdürülebilmesi
ve kamunun doğru biçimde bilgilendirilmesi gerekmektedir.
Dolayısıyla, sigortacılık sektöründe denetim büyük önem arz etmektedir. Bu noktada, 5684
sayılı Sigortacılık Kanunu ile getirilmiş olan sigorta ve reasürans şirketlerinin faaliyetlerinin,
varlıklarının, iştiraklerinin, alacaklarının, özkaynaklarının, borçlarının, mali bünye ve idari
yapılarını etkileyen tüm unsurlarının tespit ve tahliline yönelik yeni düzenlemeler daha etkin
bir denetimi sağlayacaktır. Diğer taraftan, sigortacılıktaki denetim diğer anonim şirketlerden
farklı olarak sadece normatif denetimi içermediğinden getirilen hükümlerle çok daha geniş,
esasa inen ve idareye takdir hakkı tanıyan bir denetim sistemi öngörülmüştür.
Yukarıda bahsedilen hususların yanısıra, sigortacılık yapısı itibarıyla hizmet sunumunu
gerektiren bir faaliyet konusu olduğundan, sigorta ve reasürans aracıları, sigorta endüstrisinde
oldukça önemli bir rol oynamaktadır. İlgilileri arayıp bularak müşteri kitlesi yaratmak esasına
dayanan modern piyasa düzeninde sigorta ve reasürans aracılarının taşıdığı değer artmıştır.
Dolayısıyla, sigorta aracılarının kullandığı yetkilerin daha açık bir biçimde tanımlanması,
çerçevesinin çizilmesi ve ilkelerinin ortaya konulması, adil bir sigortacılık piyasasının
oluşmasında önemli katkı sağlayacak bir husustur.
56
1.2. 5684 Sayılı Sigortacılık Kanunu Hükümlerine Genel Bakış
1.2.1. Kanunun Yapısı
Kanun, bir çerçeve kanun niteliğindedir. Öncelikle ana ilkeler belirlenmiş olup ayrıntılar
ikincil mevzuata bırakılmıştır. Bu şekilde, yasal düzenlemelerin sektörün dinamik yapısına
gecikmeden ayak uydurmasına imkan sağlanmıştır. Böylelikle, AB mevzuatındaki olası
değişikliklerin mevzuata yansıtılabilmesinin de daha kolay olması öngörülmektedir. Ayrıca,
Türk hukuk sisteminin yapısı gereği, temel kanun niteliğindeki Türk Ticaret Kanunu, Borçlar
Kanunu, İcra-İflas Kanunu gibi kanunlarda yapılan düzenlemeler Kanuna aktarılmamıştır.
1.2.2. Kanunun Kapsamı
5684 sayılı Kanun ile;
− Sigorta Şirketleri
− Reasürans Şirketleri
− Aracılar (Brokerler ve Acenteler)
− Sigorta eksperleri
− Aktüerler
− Sigortacılık faaliyeti gösteren diğer organizasyonlar (havuz v.b.)
− Sigortacılıkla ilgili meslek kuruluşları
kuruluş, faaliyet ve faaliyetlerinin sonlandırılması bakımından düzenlenmektedir.
Diğer taraftan, sosyal güvenlik kurumları, Türkiye İhracat Kredi Bankası Anonim Şirketi ve
özel kanunlarına göre sigortacılık faaliyetinde bulunan diğer kuruluşlar (denetimle ilgili
hükümleri hariç olmak üzere), 5684 sayılı Kanun kapsamında değildir.
1.2.3. Kanun İle Getirilen Yenilikler
1.2.3.1. Sigorta ve Reasürans Şirketlerinin Kuruluşuna İlişkin Yenilikler
• Şirket kuruluşunda ön izin kaldırılmıştır.
• Asgari sermaye 5 milyon YTL olarak öngörülmüş olup bu tutara ilave olarak faaliyette
bulunulacak branş bazında sermaye bulundurma şartı getirilmiştir.
• Şirketlerin hayat ve hayat dışı sigorta gruplarından yalnızca birinde faaliyet
gösterebileceği hüküm altına alınmıştır.
• Sigorta şirketleri ile reasürans şirketlerinin kuruluş amacı ile en az ilk üç yıldaki
faaliyetlerine ilişkin tahminlerini ve yükümlülüklerini sürekli olarak yerine
getirebileceğini ayrıntılı bir şekilde ortaya koyan “İş Planı” hazırlanması ilkesi
benimsenmiştir.
• Ruhsat talebinin Müsteşarlıkça reddi açık kurallara bağlanmıştır.
• Kurucu, yönetici ve denetçiler için “güvenilir kişi olma şartı” getirilmiştir.
1.2.3.2. Sigorta ve Reasürans Şirketlerinin Faaliyetine İlişkin Yenilikler
• Sermaye Yeterliliği Uygulaması ve “minimum garanti fonu” düzenlemesi yapılmıştır.
57
• Teknik karşılıklar yeniden düzenlenmiş ve ilave teknik karşılıklar getirilmiştir.
• Şirketler için iç denetim sistemi kurulması zorunlu tutulmuştur.
• Mali bünye zafiyeti sayılan haller eski Kanuna göre daha da somutlaştırılmıştır.
• Mali bünye zafiyeti durumundaki müdahale sistemi daha etkin kılınmıştır.
• Teminat sistemi yeniden düzenlenmiştir.
• Tarifeler ilke olarak serbest bırakılmıştır.
1.2.3.3. Diğer Konulara İlişkin Yenilikler
• Sigortalı ile sigorta şirketi arasındaki ihtilafların hızlı çözümü için “Tahkim” müessesesi
öngörülmüştür.
• Acente ve eksperler için Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) bünyesinde mesleki
örgütlenme getirilmiştir.
• Sigortacılıkla ilgili özellik taşıyan konular için gerekli sınavların tarafsız bir şekilde
yapılması, yurt içi veya yurt dışı ya da uluslararası anlaşmalar çerçevesindeki eğitim
taleplerinin karşılanması ve ve benzeri amaçlarla Sigortacılık Eğitim Merkezi (SEGEM)
kurulmuştur.
• Sigorta alanında sendikasyon türü yapılanmalara imkan verilmiştir.
• Sorumluluk sigortaları dışındaki sigortaların da Bakanlar Kurulu’nca zorunlu hale
getirilebilmesi mümkün kılınmıştır.
• İdari ceza/adli ceza ayrımına gidilmiş, ekonomik suça ekonomik ceza ilkesi benimsenmiş
ve yapılan düzenlemelerde yeni Türk Ceza Kanunu ile Kabahatler Kanunu dikkate
alınmıştır.
• Eksperlik ve acentelik sistemleri yeniden düzenlenmiştir.
• 1160 sayılı Mükerrer Sigorta Hakkında Kanun yürürlükten kaldırılmıştır.
• Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği’nin yapılanması ve üyeliğe ilişkin
uygulama esaslarında değişiklik yapılmıştır.
• Hayat dışı sigorta şirketleri için de aktüer çalıştırma zorunluluğu getirilmiştir.
1.2.3.4. Özellik Arz Eden Bazı Hususlar
1.2.3.4.1. Tahkim Sistemi
Bilindiği üzere, sigorta ettirenler veya sigorta sözleşmesinden menfaat sağlayan kişiler ile
riski üstlenen taraf arasındaki uyuşmazlıklar adli yargı yoluyla çözümlenmektedir. Ancak
sigortacılık alanında ihtisas mahkemelerinin olmaması, yargı sürecinin uzun sürmesi ve
masraflı olması, sigortalıların mağduriyetine neden olmakta ve zararın telafisi uzun zaman
aldığından sigortanın var olma amacına aykırılık teşkil etmektedir.
Bu durum, sigortacılık sektörüne olan güveni sarsan bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır.
Kanunun getirdiği tahkim sistemi ile sigorta ettiren veya sigorta sözleşmesinde menfaat
sağlayan kişiler ile riski üstlenen taraf arasında sigorta sözleşmesinden doğan uyuşmazlıkların
çözümü amaçlanmaktadır.
Bu bağlamda, uluslararası uygulamalarda var olan “Ombudsman Sistemi”nin işleyişi esas
alınmış, ülkemizdeki hukuk sistemi ile paralellik sağlanmasını teminen Hukuk Usulü
Muhakemeleri Kanunu’nda yer alan tahkim sisteminin temel esas ve usulleri çerçevesinde
sistem şekillendirilmiştir. Öncelikle, uluslararası uygulamalar ile riski üstlenen taraf açısından
kararların belirli bir miktara kadar bağlayıcı olması hususu dikkate alınarak, Tahkim
58
Komisyonu, Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği (TSRŞB) çatısı altında
teşkilatlandırılmıştır.
Tahkim sisteminin işleyişe kavuşması ve uygulama alanı bulması, sigortalıların sistemin
tarafsızlığına olan güveninin sağlanması ile mümkün olabilecektir. Bu amaçla, sigorta
hakemliği müessesesi tasarlanmış ve belirli niteliklere sahip kişilerin, Komisyona başvurarak
listeye kaydolmaları temin edilmiştir.
Uyuşmazlığın çözümüne ilişkin Komisyona yapılacak başvuruda, belirli usul ve esaslar
çerçevesinde, Komisyonca listeden bir hakem atanacak ve uyuşmazlık tamamen tarafsız olan
hakem tarafından çözülecektir. Tahkim Komisyonu’nun işlevinin gerçek anlamda
uyuşmazlıkların çözümü olmasından hareketle, Tahkim Komisyonu’na başvuru için öncelikle
ilgili sigorta şirketine ya da riski üstlenen tarafa başvurulması ve kişinin talebinin kısmen ya
da tamamen olumsuz sonuçlandığının belgelenmiş olması şartı aranmaktadır.
Sistemin gereksiz kullanımından kaçınılması amacıyla, başvuruda bulunacak sigorta ettirenler
veya sigorta sözleşmesinden menfaat sağlayan kişilerden cüzi bir ücret alınması
tasarlanmıştır.
Riski üstlenen tarafla uyuşmazlığa düşen kişinin Tahkim Komisyonuna başvurusu, öncelikle
raportörler tarafından incelenecek, uyuşmazlık konusu eksik bilgilendirme, evrakların
eksikliği, v.b. gibi konulardan kaynaklanıyorsa raportörlerin riski üstlenen tarafla iletişimi ile
sonuçlandırılacaktır. Ancak raportörler tarafından sonuçlandırılamayan başvurular Sigorta
Hakemine iletilecektir. Uyuşmazlıkların çözümü için hakemlerin karar verme süresi dört ay
ile sınırlandırılmıştır. Riski üstlenen taraflar açısından sisteme katılım tamamen gönüllülük
esasına dayanmaktadır. Uluslararası uygulamalar ve mahkemelerin iş yükü dikkate alınarak,
hakemin verdiği kararın belirli bir miktara kadar her iki taraf için de kesin olması, bu miktarın
üstü için Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu çerçevesinde temyiz yoluna başvurulabilmesi
ilkesi benimsenmiştir.
1.2.3.4.2. Acente ve Eksperlere İlişkin Yeni Örgütlenmeler
Acenteler ve eksperler, sigortacılık sektörünün vazgeçilmez aktörleridir. Sektördeki önemleri
nedeniyle, bu mesleklerin kurumsallaşması, etik değerlerinin belirlenmesi, ruhsatlandırma ve
kayıt prosedürlerine ilişkin gerekli işlemlerin yürütülmesi son derece önemlidir.
Kanun ile bu ihtiyaçlar göz önünde bulundurularak acente ve eksperler için TOBB
bünyesinde bir örgütlenme öngörülmüştür. Ancak, bu örgütlenmede, hem acenteler hem de
eksperlerin kendi karar alma mekanizmalarının korunması için gerekli düzenlemeler
yapılmıştır. Kanun sonrasında, sigorta acenteliği ve eksperliği yapabilmek için gerekli olan
Levhaya kayıt işlemleri ile kayıttan silme işlemlerini yürütmek, sigorta acenteliği ve
eksperliği hakkında sigortacılık faaliyeti ile ilgili konularda disiplin cezası vermek, meslek
kurallarını oluşturmak ve meslek mensupları arasında haksız rekabeti önlemek amacıyla
TOBB nezdinde Sigorta Acenteleri Sektör Meclisi, Sigorta Acenteleri İcra Komitesi ile
Sigorta Eksperleri İcra Komitesi oluşturulmuştur.
59
1.2.3.4.3. Güvence Hesabı
Sigortalıların daha etkin bir şekilde korunabilmesini teminen Garanti Hesabının kapsamı
genişletilerek TSRŞB bünyesinde Güvence Hesabı adı altında yeniden oluşturulmuştur.
Garanti Hesabından farklı olarak, Güvence Hesabı ile 5684 sayılı Sigortacılık Kanununa,
mülga 7397 sayılı Sigorta Murakabe Kanunu’na, Karayolları Trafik Kanunu ile Karayolu
Taşıma Kanunu’na göre zorunlu kılınan sigortalarla ilişkili tazminatların belli şartların
oluşması halinde karşılanabilmesi amaçlanmıştır. Bu şekilde, sigortaların zorunlu hale
getirilmiş olması nedeniyle duyulan güvenin zedelenmemesi için, herhangi bir zarar
görülmesi durumunda ortaya çıkan zararın belirli kurallar dahilinde karşılanabilmesi
amaçlanmıştır.
Öte yandan, uluslararası zorunlu trafik sigortası niteliğindeki Yeşil Kart Sigortası
uygulamaları için faaliyet gösteren Türkiye Motorlu Taşıt Bürosunca yapılacak ödemeler de
anılan Hesaptan karşılanabilecektir.
1.2.3.4.4. Kanunun AB Düzenlemeleri ile Uyumu
Kanun hazırlanırken ilke olarak AB’ye uyum gözetilmiştir. Bu uyum, şirket kuruluşu için ön
izin prosedürünün kaldırılması, minimum garanti fonu uygulaması gibi bazı hükümler
açısından Kanuna doğrudan yansıtılmış; tarife serbestisi getirilmesi, yurt dışında
yaptırılabilecek sigortaların kapsamının genişletilmesi gibi bazı hükümlerde ise gerektiğinde
uyumu sağlayabilmeye yönelik idareye yetki tanınmıştır. Ayrıca, bir çerçeve kanun
niteliğinde hazırlandığından, uygulamaya ilişkin ikincil düzenlemelere bırakılan bir çok
hususun temelini de AB Direktifleri oluşturmaktadır.
1.3. Kanunun Getirdikleri
1.3.1. Genel
Sigorta acentelerinin ülkemiz sigortacılık sektöründe üstlendiği önemli rol göz önünde
bulundurularak sigorta acenteliği yapılabilmesi için gerekli şartlar belirlenmiş ve sigorta
acenteliğinin gerçek veya tüzel kişiler eliyle yapılabileceği hüküm altına alınmıştır. Sigorta
acenteliğinin ifa edilebilmesi için, TOBB nezdindeki Levhaya kayıtlı olma şartı getirilmiştir.
Sektörün en önemli aktörlerinden biri olan acentelerin belirli nitelikleri taşımaları gerekmektedir.
Bu nedenle, Levhaya kayıt için, acentelere Hazine Müsteşarlığından bu nitelikleri taşıdıklarını
gösteren bir belge alma zorunluluğu getirilmiştir.
Ancak, bankalar ile özel kanunla kurulmuş ve kendisine sigorta acenteliği yapma yetkisi
tanınan kurumlar, niteliklerinden dolayı, bu hükümlerden muaf tutulmuştur.
Yabancı acentelerin Türkiye’deki faaliyetleri ile Türkiye’de faaliyet gösteren acentelerin
yabancı sigorta şirketleri adına Türkiye’deki aracılığına ilişkin düzenleme yapma yetkisi
Bakanlar Kuruluna verilmiştir. Bu yetki devri ile amaçlanan, Avrupa Birliğine uyum
sürecinde gerekli değişikliklerin yapılmasının sağlanmasıdır.
Sigorta hizmetleri ile ilgili olarak, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 4/A maddesinin
üçüncü fıkrasına istisna getirilmiştir. Sigortacılık sektörü açısından anılan istisna
değerlendirildiğinde, sigorta şirketlerinin hizmet sağlayıcı olarak; acentelerin ise salt aracılık
faaliyeti dolayısıyla sundukları ayıplı hizmetten sorumlu tutulması ilkesi benimsenmiştir.
60
Uygulamada görülen tazminat ödemelerinde gecikmenin tamamen ortadan kalkması,
primlerin zamanında tahsil edilerek şirket tarafından en kısa sürede verimli alanlara
yatırılması ile mümkün olacaktır. Acenteler tarafından toplanan primlerin başka faaliyet
alanlarında kullanılmasının önüne geçebilmek amacıyla kendilerine sözleşme yapma ve prim
tahsil etme yetkileri verilen sigorta acentelerinin, kural olarak, başka ticari faaliyette
bulunamayacakları esası benimsenmiştir.
Diğer taraftan, bu şekildeki bir uygulama ile acentelikte kurumsallaşma artacak ve
profesyonel sigortacılığı benimseyen acenteler sektörde yerlerini alacaklardır. Böylece,
sigorta ettiren de teminat altına alınmasını istediği riziko konusunda hizmet alabileceği etkin
bir sigorta aracısı bulabilecektir.
1.3.2. Acentelere İlişkin Hükümler
1.3.2.1 Acente Tanımı
5684 sayılı Sigortacılık Kanunun 2 nci maddesinin (b) bendine göre aracı; sigorta acentesi ve
brokeri ifade etmektedir. Aynı maddenin (l) bendinde ise “Sigorta acentesi” tanımı
yapılmıştır. Buna göre acente tanımı aşağıda yer aldığı şekildedir:
l) Sigorta acentesi: Ticarî mümessil, ticarî vekil, satış memuru veya müstahdem gibi tâbi bir
sıfatı olmaksızın bir sözleşmeye dayanarak muayyen bir yer veya bölge içinde daimî bir
surette sigorta şirketlerinin nam ve hesabına sigorta sözleşmelerine aracılık etmeyi veya
bunları sigorta şirketleri adına yapmayı meslek edinen, sözleşmenin akdinden önce hazırlık
çalışmalarını yürüten ve sözleşmenin uygulanması ile tazminatın ödenmesinde yardımcı olan
kişidir.
1.3.2.2 Faaliyet Alanı Sınırlı/ Sınırsız Acente
Mevzuatta esas itibarıyla iki tür acentelik mevcuttur. Bunlar;
− yalnızca zorunlu sigortalar veya hayat sigortaları faaliyeti yürüten acenteler,
− zorunlu sigortalar veya hayat sigortaları ile sınırlı olmaksızın faaliyet gösteren
acentelerdir.
yalnızca zorunlu sigortalar veya hayat sigortaları faaliyeti yürüten acenteler için başka işle
iştigal etme yasağı yoktur. Bununla birlikte, bu acentelerin zorunlu sigortalar veya hayat
sigortaları dışında sigorta işlemleri yapması mümkün değildir.
Ayrıca;
− Bankalar,
− özel kanunla kurulmuş ve kendisine sigorta acenteliği yapma yetkisi tanınan kurumlar,
da bu yasak kapsamı dışında bırakılmıştır.
Diğer taraftan, zorunlu sigortalar veya hayat sigortaları ile sınırlı olmaksızın faaliyet gösteren
acenteler, bireysel emeklilik işlemleriyle ilgili acentelik faaliyeti haricinde başka bir ticari
faaliyette bulunamaz.
61
Sigorta acenteliği gerçek veya tüzel kişilerce yapılır. Sigorta acenteliği yapmak isteyenlerin
TOBB tarafından tutulan Levhaya kayıtlı olması gerekir.
1.3.2.3 Sigorta Acenteleri Yönetmeliği
5684 sayılı Kanun sigorta acenteliği yapacakların niteliklerine ilişkin usul ve esasların
yönetmelik ile belirleneceğini öngörmüştür. Nitekim bu konu ile ilgili olarak hazırlanan
Sigorta Acenteleri Yönetmeliği 14/04/2008 tarihli ve 26847 sayılı Mükerrer Resmi Gazetede
yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
1.3.2.4 Levha kaydı
Sigorta acentesinin Levha kaydı aşağıdaki durumlardan birinin tespiti halinde silinir:
• Sigorta acenteliği yapması için gerekli nitelikleri kaybetmişse,
• Hakkında meslekten çıkarma kararı verilmişse,
• Levhaya yazılmasını müteakip altı ay içinde faaliyete geçmezse,
• Sigorta acenteliğinden ayrılmışsa,
• Ticaret veya ticaret ve sanayi odasındaki kaydı silinmişse,
• Tespit edilen kayıt ücretini süresi içinde yatırmamışsa veya aidatını üç yıl üst üste hiç
ödememişse.
Levhadan silinme kararı verilmeden önce, sigorta acentesinin yazılı savunmasının istenmesi
gerekir. Levhadan silinme kararının verilebilmesi için sigorta acentesinin savunmasının
dinlenmesi veya savunması dinlenmek üzere kendisine yapılan çağrıya uymamış olması
gerekir. Levhadan silinme kararının gerekçeli olarak verilmesi gerekmektedir.. Levhadan
silinmeyi gerektiren hallerinin sona erdiğini ispat eden sigorta acentesi, Levhaya yeniden
yazılma hakkını kazanır. Ancak, hakkında meslekten çıkarma kararı verilmiş olan kişinin bir
daha Levhaya yazılması mümkün değildir.
Levhaya yeniden yazılan sigorta acentesinden kayıt ücreti alınmamaktadır. Levhaya yeniden
yazılma talebinde bulunanlar, Levhaya yazılma şartlarının varlığının devam ettiğini ispatla
zorunlu tutulabilir. Levhaya yeniden yazılma talebinin reddine ilişkin kararın da gerekçeli
olarak verilmesi şarttır.
Levhadan silinen veya Levhaya yeniden yazılma talebi reddolunan kişi, bu kararlara karşı 15
iş günü içinde TOBB Yönetim Kuruluna yazılı itirazda bulunabilir. Yapılacak itiraz
karşısında TOBB Yönetim Kurulu en geç 15 iş günü içinde görüşünü bildirmek zorundadır.
Bu karar kesindir.
1.3.2.5 Acentelere ilişkin diğer özel hükümler
5684 sayılı Kanun aracılar hakkında bazı sınırlamalar getirmiştir. Şöyle ki, sigorta
şirketlerinin, sigorta sözleşmeleri için brokerlik yapanların ve sigorta eksperlerinin yönetim ve
denetiminde bulunan kişiler ile bunlar adına imza atmaya yetkili olanlar;
62
− sigorta acentelerinin yönetim ve denetim kurullarında görev alamaz,
− imzaya yetkili olarak çalışamaz,
− bu şirketlere ortak olamaz ,
− bunlardan ücret karşılığı herhangi bir iş kabul edemez.
Yukarıda belirtilen sınırlandırmalar, söz konusu kimselerin eş ve velayeti altındaki çocukları
için de geçerlidir. Ancak, bu durumda sınırlandırma yalnızca söz konusu kişilerin faaliyette
bulunduğu şirketin sigorta acenteliği içindir. (Madde 23/12)
Kanuna göre yetkili olanlar dışında hiçbir gerçek veya tüzel kişi, sigorta acenteliği
faaliyetinde bulunamayacağı gibi ticaret unvanlarında veya herhangi bir belgede, sigorta
acenteliği iş ve işlemleriyle uğraştığı izlenimini yaratacak kelime ve işaretler kullanamaz.
(Madde 23/13)
Sigorta acenteliği yapmaktan yasaklananlar, sigorta acenteliğiyle ilgili faaliyetlerde
çalıştırılamayacakları gibi, bu kişilerle her ne şekilde olursa olsun sigorta acenteliği
mesleğinin icrası için işbirliği yapılamaz. (Madde 23/14)
Sigorta acentesi, acentelik sözleşmesinin sona ermesi halinde, sigorta ettirenlerle yaptığı veya
kısa bir süre içinde yapacağı işlerle ilgili sözleşme ilişkisi devam etmiş olsaydı elde edeceği
komisyona hak kazanır.
Sözleşme ilişkisinin sona ermesinden sonra sigorta şirketi sigorta acentesinin portföyü
sayesinde önemli menfaatler elde ediyor ve hakkaniyet gerektiriyorsa, sigorta acentesi, sigorta
şirketinden tazminat talep edebilir. Ancak, sigorta acentesinin haklı bir nedene dayanmaksızın
sözleşmeyi feshetmesi ya da kendi kusuruyla sözleşmenin feshine neden olması halinde
tazminat hakkı düşer.
Sigorta acenteleri ile bunların yanlarında çalışanlar, işleri dolayısıyla öğrendikleri bilgi ve
sırları ilgililerin izni olmaksızın açıklayamaz. Ancak, suç teşkil eden hallerin yetkili mercilere
duyurulması zorunludur.
1.3.2.6 Cezai Hükümler
Sigortacılık Kanununda getirilen düzenlemelere aykırı hareket etmenin yaptırımları
düzenlenmiş olup, bu düzenlemeler “Cezai Hükümler” başlığı altında yer almaktadır.
Kanunda yazılı suçlardan dolayı kovuşturma yapılması Hazine Müsteşarlığı tarafından
Cumhuriyet Başsavcılığına yazılı başvuruda bulunulmasına bağlıdır. Bu başvuru ile
Müsteşarlık aynı zamanda katılan (müdahil) sıfatını kazanmaktadır.
Bununla birlikte, acentelerin Kanunda suç sayılan fiilleri hakkında yapılacak kovuşturmalar
hakkında bu madde hükümleri uygulanmamaktadır.
5684 sayılı Sigortacılık Kanununda yer alan sigorta acentelerine ilişkin adli cezalar aşağıda
sıralanmıştır:
− Kanunun 23 üncü maddesinin onuncu fıkrasına aykırı olarak ticarî faaliyette
bulunanlar (detaylı bilgi için “1.3.2.2 Yetkili/Sınırlı Yetkili Acente” başlıklı bölüme bakınız.)
hakkında yüz günden az olmamak üzere adlî para cezası
63
− Kanunun 23 üncü maddesinin 12 nci fıkrasına aykırı davrananlar (detaylı bilgi için
“1.3.2.5 Acentelere ilişkin diğer özel hükümler” başlıklı bölüme bakınız.) hakkında üç yüz
günden az olmamak üzere adlî para cezası
− Kanunun 23 üncü maddesinin 13 üncü fıkrasına aykırı olarak sigorta acenteliği
yetkilerini veya unvanlarını başka kişilere kullandıranlar ve söz konusu yetki ve unvanları
kullananlar beş yüz günden az olmamak üzere adlî para cezası ile sigorta acenteliği yaptığı
izlenimini uyandıranlar hakkında yüz günden az olmamak üzere adlî para cezası
− Kanunun 23 üncü maddesinin 14 üncü fıkrasına aykırı hareket edenler ile bu fıkra
gereğince sigorta acenteliğiyle ilgili faaliyetlerde çalışmaması gerektiği halde çalışanlar
hakkında iki yüz günden az olmamak üzere adlî para cezası
64
BÖLÜM 2: Acentelere İlişkin Yönetmelikler, İlgili Genelge ve Sektör Duyuruları
2.1. Sigorta Acenteleri Yönetmeliği
5684 sayılı Sigortacılık Kanunu’nun 23 üncü maddesinin ikinci fıkrası sigorta acenteliği
yapacakların niteliklerine ilişkin usul ve esasların yönetmelik ile belirleneceğini öngörmüştür.
Bu çerçevede, Sigortacılık Kanunu’na dayanılarak çıkarılan Acenteler Yönetmeliği
14.04.2008 tarih ve 26847 sayılı Resmi Gazete’nin Mükerrer sayısında yayınlanmıştır.
2.1.1. Amaç
Yönetmeliğin amacı, sigorta acenteliği yapacak gerçek ve tüzel kişilerin niteliklerine ve
faaliyetlerine dair usul ve esasları düzenlemektir. Yönetmelikte, acentelerin niteliklerine,
kuruluşlarına, faaliyetlerine, tesis edecekleri teminatlara, tutacakları defter, belge ve kayıt
düzeni ile yapamayacakları işlere ilişkin usul ve esaslar yer almaktadır.
2.1.2. Sigorta Acenteleri İçin Getirilen Düzenlemeler
Yönetmelik ile, sektörde bir standart sağlanması, sigortalıların en iyi şekilde bilgilendirilmesi
ve güvenilirliğin artırılması amaçlanmıştır. Bu çerçevede Yönetmelik ile getirilen başlıca
uygulamalar aşağıdaki gibidir:
- Tüzel kişi acentelere, sağlıklı bir firma yapısında olmalarını sağlamak amacı ile,
asgari sermaye şartı getirilmiştir.
- Acentelerin sigortalılarına verebilecekleri zararlara karşı zorunlu sorumluluk
sigortası yaptırma şartı getirilmiştir.
- Sigortalıları korumak amacıyla, Avrupa Birliğinin Aracılar Yönergesi çerçevesinde,
sigortalılarca acentelere yapılan prim ödemelerinin sigorta şirketlerine yapılmış sayılması;
ancak, sigorta şirketlerince acentelere yapılan hasar ödemelerinin sigortalılarca alınmadıkça
ödenmiş sayılmaması hükmü getirilmiştir.
- Sigortalılara daha kaliteli hizmet verilebilmesini sağlamak amacı ile, acente
yöneticilerine ve gerçek kişi acentelere eğitim ve mesleki deneyim şartı getirilmiştir.
- Acentelerde, sigortacılık işlemleriyle yetkili kılınacak tüm kadrolu personel “Teknik
Personel” adı altında düzenlenmiş ve bunlara da asgari eğitim ve mesleki deneyim şartı
getirilmiştir.
- Teknik personel için de, ayrıca Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğinde bir kayıt
tutulması ve bunlara kimlik kartı verilmesi uygulaması getirilmiştir.
- Acenteler ve ortaklarında 5684 sayılı Kanunda aranılan şartları sağladıklarını
denetlemek açısından, bunların verilerinin kayıt altına alınması uygulaması başlatılmıştır.
- Acentelere uygunluk belgesi verilmesi ve bunların Türkiye Odalar ve Borsalar
Birliği nezdinde Levhaya kayıt şartını sağlamak üzere, bu işlemlerin takibi için TOBB ve
Acenteler İcra Komitesinin görev ve yetkileri belirlenmiştir.
65
- Tüm Acente kayıtlarının, bilişim sistemi ile ülke çapında girilebilmesini sağlayacak
alt yapı hazırlanmıştır.
- Uygunluk belgesinden ve Levhaya kayıttan müstesna tutulan bankalar ve diğer
kurumlarda çalışacak personel için de şartlar getirilmiştir.
- Acentelerin, ilan reklam ve duyurularına ilişkin hususlar düzenlenmiştir.
2.1.3. Acentelik Yapmak İsteyenlere İlişkin Nitelikler
Sigorta acenteliği yapacakların, Müsteşarlıktan bu nitelikleri taşıdıklarını gösteren bir belge
alarak Levhaya kayıt olmak için Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’ne başvurmaları
gerekmektedir. Sigorta Acenteleri Yönetmeliğinin “Tanımlar ve Kısaltmalar” başlıklı 3 üncü
maddesinde yer alan (ç) bendi ile Türk Sigorta Hukuku literatürüne ilk kez giren “Levha”;
Sigorta acenteleri için Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği tarafından düzenlenecek faal olarak
çalışanlara ilişkin kayıtları gösterir Levha olarak tarif edilmiştir.
Müsteşarlık belge alınmasına ilişkin işlemlerin incelemeye ve onaya hazır hale getirilmesi için
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’ne görev vermiştir. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği bu
işlemlerin gerçekleştirilmesi için uygun gördüğü ilgili sivil toplum ve meslek kuruluşları ile
işbirliği yapmaya yetkilidir. Bankalar ile özel kanunla kurulmuş ve kendisine sigorta
acenteliği yapma yetkisi tanınan kurumlar hakkında levhaya kayıt zorunluluğu ile
Müsteşarlıktan belge almaya ilişkin hükümler uygulanmamaktadır.
Müsteşarlıkça yapılacak değerlendirmede durumu uygun görülenler Levhaya kaydedilmek
üzere TOBB’a bildirilecek, bu bildirim, bildirime konu acenteler bakımından uygunluk
belgesi niteliğinde olacaktır. Uygunluk belgesi alan ve TOBB internet sitesinde liste halinde
duyurulan acenteler, Levhaya kayıt olmak için en geç altı ay içinde TOBB’a başvuruda
bulunmak zorundadır. Gerekli tüm bilgi ve belgeleri tamamlanarak Levhaya kaydedilen
acenteler TOBB internet sitesinde duyurulacaktır.
Acenteler, Yönetmelikte aranılan niteliklerinde ortaya çıkabilecek değişiklikleri elektronik
ortamda TOBB’a veya uygunluk belgesi başvurusunda bulunduğu odaya; sigorta şirketleri ise,
acentelere verecekleri yetkilere ilişkin değişiklikleri, değişikliği takiben en geç üç iş günü
içinde, Levhaya işlenmek üzere TOBB’a bildirmek zorundadır.
TOBB nezdinde tutulan Levhaya ilişkin bilgiler ve bilgilere dışarıdan erişim tanınacak yetkili
kullanıcılar ve erişebilecekleri kayıtların içeriği ile erişim şekli TOBB’un görüşü alınarak
Müsteşarlıkça belirlenmektedir. Elektronik ortamda TOBB’a veya odalara bildirim
yapılmasına ilişkin usuller TOBB tarafından belirlenir. Acentelere Müsteşarlık talimatları ile
İcra Komitesince gerekli görülen karar ve duyuruların iletilmesi için TOBB tarafından gerekli
tedbirler alınır.
Acentelik Yetkileri, Sigorta Poliçeleri, Hesap Mutabakatı ve Bilgi Kayıtları ve Acentelik
yetkilerinin tescil ve ilanı ile ilgili olarak yapılan düzenlemede acentelere verilecek acentelik
yetkisi ile sözleşme yapma ve/veya prim tahsil etme yetkilerine ve bu yetkinin verilmeyeceği
acentelerin hangi yetkili acentelere bağlı bulunacaklarına dair hususların kapsam ve sınırı
sigorta şirketlerince, usulü dairesinde tescil ve ilanını müteakip 15 iş günü içinde Levhaya
işlenmek üzere TOBB’a bildirileceği şeklindedir.
66
Sigortacılık Kanununun 23. maddesinin onbirinci fıkrası Bakanlar Kurulunun, yabancı sigorta
acentelerinin Türkiye’deki faaliyetleri ile Türkiye’de faaliyet gösteren sigorta acentelerinin
yabancı sigorta şirketleri adına Türkiye’deki aracılık hizmetlerine ilişkin düzenleme yapmaya
yetkili kılınmıştır.
2.1.3.1. Gerçek Kişi Acenteler Açısından
Acentelerin Kuruluş ve Faaliyet Esasları ve Gerçek ve Tüzel kişi acentelerde aranılan
nitelikler Acenteler Yönetmeliği’nin ikinci bölüm ve 4. maddesinde düzenlenmiştir. Buna
göre maddenin birinci fıkrasında acentelik faaliyetinde bulunacak gerçek kişilerde aşağıdaki
nitelikler belirtilmiş olup bu nitelikler:
• Türkiye’de yerleşik olması,
• Medeni hakları kullanma ehliyetine sahip olması,
• Kanunun 3 üncü maddesinin ikinci fıkrasının (a) bendinin dört numaralı alt bendinde
belirtilen suçlardan hüküm giymemiş veya ceza almamış olması,
• İflas etmemiş ve konkordato ilan etmemiş olması,
• Teknik personel vasıflarını taşıması,
• Asgari malvarlığı şartını yerine getirmiş olması,
• Fiziksel, teknik ve idari altyapı ile insan kaynakları bakımından yeterli olması,
olarak sıralanmıştır.
5684 sayılı Sigortacılık Kanunu’nun 3 üncü maddesinin ikinci fıkrasının (a) bendinin dört
numaralı alt bendi ise Acentelik yapamayacaklara ilişkin nitelikler yer almaktadır. Kanunda
bu haller ayrıntılı olarak sayılmıştır:
􀀹 Taksirli suçlar hariç olmak üzere affa uğramış olsalar dahi süreli hapis veya
sigortacılık mevzuatına aykırı hareketlerinden dolayı hapis veya birden fazla adlî para
cezasına mahkûm edilmemiş olmak,
􀀹 Yahut cezası ne olursa olsun basit ve nitelikli zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık,
dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, görevi kötüye kullanma
gibi yüz kızartıcı suçlar ile kaçakçılık suçları, resmî ihale ve alım satımlara fesat
karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklamamış olmak,
􀀹 Devlet sırlarını açığa vurma veya vergi kaçakçılığı suçlarından dolayı hüküm
giymemiş olmak.
2.1.3.2. Tüzel Kişi Acenteler Açısından
Diğer yandan Acenteler Yönetmeliği’nin 4. maddesinin ikinci fıkrası acentelik faaliyetinde
bulunacak tüzel kişilerde ise:
• Merkezlerinin Türkiye’de bulunması,
• İflas etmemiş ve konkordato ilan etmemiş olması,
• Asgari sermaye şartının yerine getirilmiş olması,
• Fiziksel, teknik ve idari altyapı ile insan kaynakları bakımından yeterli olması.
niteliklerini aramaktadır.
67
Maddenin üçüncü fıkrası acentelik faaliyetinde bulunacak tüzel kişilerin yetkililerinde, gerçek
kişi ortaklarında ve tüzel kişi ortaklarının yetkililerinde:
a) Kanunun 3 üncü maddesinin ikinci fıkrasının (a) bendinin dört numaralı alt bendinde
belirtilen suçlardan hüküm giymemiş veya ceza almamış olması,
b) İflas etmemiş ve konkordato ilan etmemiş olması,
niteliklerini aramaktadır.
Maddenin dördüncü fıkrası; acentelik faaliyetinde bulunacak tüzel kişilerin tüzel kişi
ortaklarında iflas etmemiş ve konkordato ilan etmemiş olması niteliklerini aramıştır.
Acenteler Yönetmeliği’nin dördüncü maddesinin beşinci fıkrası uyarınca acentelik
faaliyetinde bulunacak tüzel kişi yetkililerinden şirketi sigorta işlemleri bakımından temsil ve
ilzama yetkili olanların birinci fıkranın (e) ve (f) bentlerinde sayılanlar hariç diğer nitelikleri
taşıması gerekmektedir.
Maddede bahsedilen ve istisna sayılan (e) ve (f) bentleri ise asgari malvarlığı şartını yerine
getirme ve fiziksel, teknik ve idari altyapı ile insan kaynakları bakımından yeterli olma
şartlarıdır Sözleşme yapma veya prim tahsil etme yetkilerine sahip gerçek kişi acenteler ile
tüzel kişiliği haiz acentenin müdürünün veya bu unvanı taşımasa bile fiilen bu görevi yerine
getiren kişilerin birinci fıkranın (d), (e) ve (f) bentlerinde sayılanlar hariç diğer nitelikleri
taşıması, ayrıca en az dört yıllık yükseköğretim kurumlarından veya en az iki yıllık aktüerya,
pazarlama, risk yönetimi ve sigortacılık ile ilgili yüksek okullardan mezun olması ve iki yıllık
mesleki deneyimi kazanmış olması gerekmektedir. İstisnalar arasında sayılan (d) bendi (e) ve
(f) bentlerinin yanı sıra Teknik Personel vasıflarını taşıma ile ilgilidir.
2.1.4. Teknik Personel
Acenteler Yönetmeliği ile getirilen “Teknik Personel” kavramı sigorta ürünlerinin, acenteler
tarafından pazarlanması, bilgilendirme ve satış işlemlerinin yalnızca acentelerin teknik
personeli tarafından yapılabileceğini ifade etmektedir.
Yönetmelikte tanımlanan eğitimi süresi içerisinde almamış olan teknik personelin faaliyeti bu
eğitimi tamamlanıncaya kadar durdurulabilecektir. Teknik personelin kimlikleri uygunluk
belgesi başvurusunda bulunduğu oda tarafından verilir. Odalar, bu hizmet için TOBB
tarafından belirlenecek bir ücret alabilir. Kimliklerin şekli ve içeriği, verilmesi ve geri
alınmasına ilişkin usul ve esaslar İcra Komitesince belirlenir ve Müsteşarlığın onayı ile
uygulamaya konulur. Kimliği olmayanlar ile kimliği olup ibraz edemeyenler sigorta
sözleşmelerine aracılık yapamazlar.
Sigorta poliçelerinin düzenlenmesi ve primlerinin tahsili konusu da Acenteler
Yönetmeliği’nde yer almıştır. Sigorta poliçelerinde yetkili acentenin unvanı ve Levha
numarası ile işlemi yapan teknik personelin adı, soyadı, kayıt numarası ve imzasının açık
olarak yer alması zorunludur. Acentelerin prim tahsilatı yapabilmesi için Acenteler
Yönetmeliği uyarınca özel bir ‘Yetkilendirme’ aranmaktadır. Yönetmelikte bu hüküm
“Sigorta şirketlerince yetkilendirilmemiş acenteler prim tahsilatı yapamaz” şeklinde
belirtilmiştir. Sigortalı tarafından yetkili acenteye yapılan ödeme sigorta şirketine yapılmış
sayılır. Sigorta şirketlerince acenteye yapılan ödeme hak sahibi tarafından tahsil edilmedikçe
yapılmış sayılmaz. Sigorta poliçelerinin düzenlenmesine ve primlerin tahsil edilmesine ilişkin
68
usul ve esaslar sigorta şirketi ile acente arasında akdedilen acentelik sözleşmesinde açıkça
belirtilmelidir.
Teknik personel olmak için aşağıdaki şartlar aranır:
• 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (d), (e) ve (f) bentlerinde sayılanlar hariç diğer
niteliklerin taşınması,
• En az lise veya dengi okul mezunu olması,
• Sigortacılıkla ilgili kurum veya kuruluşların meslekle ilgili bölümlerinde en az 2 yıl
mesleki deneyim kazanılmış olması.
Ancak, en az 2 yıllık aktüerya, pazarlama, risk yönetimi ve sigortacılık ile ilgili yüksek
okullardan veya 4 yıllık yükseköğretim kurumlarından mezun olanlarda bu şart
aranmayacaktır.
Acenteler teknik personeline ilişkin bilgileri, kaydedilmek ve bu personelin kayıt numarası ve
kimliklerini almak üzere elektronik ortamda TOBB’a veya uygunluk belgesi başvurusunda
bulunduğu odaya bildireceklerdir.
Gerçek kişi acenteler ve tüzel kişi acente yöneticileri ile müdürünün veya bu unvanı taşımasa
bile fiilen bu görevi yerine getirenlerin teknik personel unvanını taşıması gerekir.
Teknik personelin poliçe satışı sırasında sigortalıya hangi acenteye bağlı olarak çalıştıklarını
açıkça belirtmeleri, yapacakları tanıtımlarda ve bilgilendirme notlarında bağlı oldukları
acentenin unvanını yazmaları gerekmektedir.
Teknik personelin yaptığı işlemlerden dolayı üçüncü kişilere verecekleri zararlardan bağlı
bulundukları acenteler sorumludur. Hayat sigortalarında görev yapacak teknik personel
hakkında ilgili mevzuat hükümleri uygulanacaktır.
Lise ve dengi okul mezunu olup, teknik personel olmak için diğer gerekli nitelikleri taşıyan,
ancak deneyim şartı bulunmayanlar yardımcı teknik personel unvanı ile işe başlatılabilirler.
Yardımcı teknik personele en az 6 ay çalışması ve esasları Müsteşarlıkça belirlenecek temel
sigortacılık bilgileri sınavını kazanması kaydı ile sigorta işlemleri yapma yetkisi verilebilir.
Yardımcı teknik personel 2 yıllık çalışma süresini doldurduğu takdirde teknik personel
unvanını kazanır ve acenteler bu personeli sürelerinin dolmasını takiben en geç 20 gün içinde
kaydedilmek, kayıt numarası ve kimlik almak üzere elektronik ortamda TOBB’a veya
uygunluk belgesi başvurusunda bulunduğu odaya bildirir.
Aynı zamanda teknik personel olarak sigorta acentelerinde faaliyette bulunacak olanların
tarihi ve programı Müsteşarlıkça 3 ay önceden duyurulacak ve en az 3 yılda bir 5 iş gününü
geçmemek üzere verilecek eğitime tabi tutulmaları gerektiği hususu da Acenteler
Yönetmeliğinin yeni düzenlemesinde yer almaktadır. Eğitimler Sigortacılık Eğitim Merkezi
tarafından yapılacaktır. Elektronik ortamda eğitim verilmesi de mümkündür. Müsteşarlık
gerek görülen hallerde bu eğitimlerin yapılması amacıyla yurt içindeki veya yurt dışındaki
kurum, kuruluş, meslek örgütleri veya üniversitelerden yararlanabilir.
Bankalar hariç Kanunun 23 üncü maddesinin onuncu fıkrasında belirtilen bankalar, özel
kanunla kurulmuş ve kendilerine sigorta acenteliği yapma yetkisi tanınan kurumlar hakkında
Yönetmelik özel bir düzenleme getirmiştir. Bu kurumlarda, sigorta acenteliği yapılan bölümü
69
ve sigorta işlemlerinden sorumlu bir teknik personeli belirlemek, ayrıca yeter sayıda teknik
personel çalıştırmak zorunludur. Bankalar, Genel Merkezlerinde sigortacılık işlemlerinden
sorumlu bir personeli TOBB’a bildirecekler ve ayrıca sigorta acenteliği yapan tüm
şubelerinde teknik personel niteliklerini haiz en az bir personeli belirleyeceklerdir.
2.1.5. Mesleki Sorumluluk Sigortası Gereği
Acenteler Yönetmeliği ile ilk kez “Mesleki Sorumluluk Sigortası”na ilişkin düzenleme
yapılmış olup, buna göre acenteler, mesleki faaliyetlerinden dolayı sigortalılarına
verebilecekleri zararlara karşı mesleki sorumluluk sigortası yaptırmak zorundadır. Mesleki
sorumluluk sigortasının, beher tazminat talebi için teminatı en az 10.000 TL ve bir yıl
boyunca tüm tazminat talepleri için teminatı en az 100.000 TL olmak üzere yaptırılması
gerekmektedir. Acenteler, sigorta şirketleri ile yaptıkları acentelik sözleşmesini takiben en geç
bir ay içerisinde mesleki sorumluluk sigortasını yaptırarak, bu hususta elektronik ortamda
TOBB’a veya uygunluk belgesi başvurusunda bulunduğu odaya bildirimde bulunur. Mesleki
sorumluluk sigortası olmaksızın acentelik faaliyetinde bulunulamaz. Mesleki sorumluluk
sigortasının asgari miktarı her yıl Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan Tüketici
Fiyatları Endeksi yıllık artış oranını aşmamak kaydıyla Müsteşarlıkça arttırılabilir.
2.1.6. Asgari Sermaye Gereği
Acenteler Yönetmeliği’nde “Asgari Sermaye”ye ilişkin hükümler yer almaktadır. Buna göre,
tüzel kişi acenteler için asgari sermaye miktarı şirket türüne göre Sanayi ve Ticaret
Bakanlığınca belirlenen tutardan az olmamak kaydıyla 25.000 TL’dir. Gerçek kişilerin beyan
edecekleri mal varlıkları bu miktarın altında olamaz. Bu tutar acentelerce aracılık edilen yıllık
prim tutarının % 4’ünden aşağı olamaz.
Aracılık edilen yıllık prim tutarı, yıl sonları itibarıyla hesaplanır. Acenteler aracılık ettikleri
yıllık prim tutarlarını en geç takip eden yılın Şubat ayı sonuna kadar elektronik ortamda
TOBB’a veya uygunluk belgesi başvurusunda bulunduğu odaya bildirirler. İlave sermaye
ihtiyacının ortaya çıkması halinde, eksik kalan sermaye en geç yıl sonuna kadar tamamlanır.
Sermaye açığını kapatmayan acenteler, bu açığı kapatana kadar acentelik faaliyetinde
bulunamazlar.
2.1.7. Diğer Düzenlemeler
Diğer yandan “Teminat” ve “Acente komisyonları’’ konusunda yapılan yeni düzenlemeye
göre sigorta şirketlerinin faaliyetleri nedeniyle acentelerinden isteyebilecekleri teminatın
miktarı ve koşulları taraflar arasında serbestçe belirlenir. Sigorta branşları itibarıyla
uygulanacak komisyonlar, ise sigorta şirketleri ve acenteleri arasında serbestçe belirlenir.
Ancak, komisyonlara ilişkin olarak ilgili mevzuatında özel hükümler bulunan sigortalarda
kendi hükümleri geçerlidir. Sigorta şirketleri ile acenteler arasında yapılacak acentelik
sözleşmelerinde komisyonun genel çerçevesi belirlenir. Sözleşmede belirlenmemiş bulunan
komisyon ve ek komisyonlar ile ilgili esaslar ise sigorta şirketlerince acentelere duyurulur.
Yönetmeliğin “Hesap mutabakatı’’ ile ilgili düzenlemesi uyarınca acentelerin hesap ve kayıt
düzeninin, şirketler ile ilgili hesaplarda üçer aylık dönemler itibarıyla mutabakat sağlayacak
70
şekilde oluşturulması gerekir. Acenteler ve sigorta şirketleri kendi aralarındaki ilgili
hesaplarda, üçer aylık dönemler itibarıyla hesap mutabakatlarını sağlamak zorundadırlar.
“Unvan, ilan, reklam, afiş ve pano’’ konusunda yapılan düzenleme gereği acenteler,
unvanlarında sigorta ifadesi ile birlikte acentelik veya aracılık ifadelerinden birini kullanmak
zorundadır. Acenteler, sigorta şirketlerine ve sözleşme yaptırmak isteyenlere yanıltıcı bilgi ve
belge veremezler. Acenteler, unvanlarını acentelik fonksiyonlarını gizleyecek şekilde ve
unvanlarında sigorta şirketi olarak faaliyet gösterdikleri anlamını taşıyacak ifadeler
kullanamazlar. Acenteler, Levha kayıt numarasını içeren bir plakayı işyerlerinin giriş
bölümünde ve gözle görünür şekilde asmak zorundadır. Bu plakanın şekli Müsteşarlığın
uygun görüşü ile İcra Komitesince belirlenir. Acentelerin faaliyet gösterecekleri başka bir
adresteki şubeleri acente ile aynı unvanı taşımak zorundadır. Acenteler şubelerine ilişkin
bilgileri şube tesisinden itibaren en geç 15 iş günü içinde Levha bilgilerine ilave ettirirler.
Şubelerin antet, afiş, reklam ve tabelalarında acente unvanına yer vermeleri zorunludur.
2.2. Sigorta Acenteleri Sektör Meclisi İle Sigorta Acenteleri İcra Komitesinin Kuruluş ve
Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik
Sigortacılık Kanununda düzenlenen TOBB Sigorta Acenteleri İcra Komitesi ile ilgili olarak
Sigorta Acenteleri Sektör Meclisi İle Sigorta Acenteleri İcra Komitesinin Kuruluş ve Çalışma
Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik 10/09/2008 tarihli Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
Anılan Yönetmeliğin özellikle 5-14 üncü maddelerinin getirdiği düzenlemeler Acenteler
açısından önem taşımaktadır.
İcra Komitesi tarafından, yerleşim birimleri bazında; en küçük birim olarak taşrada köy,
şehirlerde ise mahalle muhtarlıkları seviyesinde yetkili ve yetkisiz acentelerle ilgili listeler
oluşturulabilir. Yeterli sayıda yetkili acentenin bulunduğu yerleşim birimlerinde İcra
Komitesi’nin önerisi üzerine, Müsteşarlıkça yetkisiz acentelerin faaliyetleri kısıtlanabilir veya
kaldırılabilir.
TOBB nezdinde, oda üyesi sigorta acentelerinden oluşan kırk kişilik Sektör Meclisi
oluşturulmuş olup, Sektör Meclisinin görev süresi dört yıldır ve yılda bir defa toplanır. Sektör
Meclisi, TOBB Genel Sekreterinin gözetiminde gerçekleştirilen ilk toplantıda kendi üyeleri
arasından bir başkan ve bir başkan yardımcısı seçer. Sektör Meclisi Başkan ve Başkan
Yardımcısı üye tam sayısının çoğunluğuyla seçilir. Çoğunluk sağlanamadığı takdirde, seçim
için yeni bir toplantı günü belirlenir. Sektör Meclisi, yaptığı çalışmaları rapor hâlinde İcra
Komitesine sunar. Sektör Meclisi’nin, İcra Komitesi seçimi dışındaki diğer görevleri istişari
niteliktedir. Sektör Meclisinin görevleri arasında a) Politika ve stratejiler oluşturulmasına
yönelik önerilerde bulunmak, b) Mesleğe ilişkin sorunları tespit etmek ve çözüm önerileri
geliştirmek, c) Sigorta Acenteleri İcra Komitesini seçmek sayılır.
Sektör Meclisi üyesi olabilmek için sigorta acentesinin; a) Levhaya kayıtlı bulunması, b) En
az on yıl bilfiil sigorta acenteliği yapması, c) Mesleğinde itibar sahibi olması gerekir. Sektör
meclisi üyelerinde aranacak itibar, vergi borcu bulunmaması ve sosyal güvenlik prim borcu
olmaması hususları dikkate alınarak değerlendirilir.
Dokuz üyeden oluşan İcra Komitesinin görev süresi ise dört yıldır. Dokuz üyenin yedisi
Sektör Meclisince üyeleri arasından seçilirken, iki üye TOBB tarafından atanır. Atanan
üyelerden biri TOBB Yönetim Kurulu üyesi, diğeri ise TOBB Genel Sekreteri veya
görevlendireceği yardımcısıdır. İcra Komitesinin seçim usulüne ilişkin esaslar, Müsteşarlık ve
71
TOBB tarafından belirlenir. Yeni seçilen İcra Komitesinin yapılacak ilk toplantısına kadar,
eski İcra Komitesi görevine devam eder. İcra Komitesi Yönetmelikte belirtilen görevleri
yerine getirir. İcra Komitesi, en az iki ayda bir defa toplanır. Toplantının gündemi, günü, yeri
ve saati İcra Komitesi Başkanının görüşü alınarak TOBB Genel Sekreteri tarafından
belirlenir. İcra Komitesi üyelerinden birinin teklifi ve en az bir üyenin bu teklife katılması ile
gündeme ek gündem maddesi ilave edilebilir. Birliğe maddi yükümlülükler getiren hususlara
ilişkin karar alınabilmesi ancak İcra Komitesi atanmış üyelerinin olumlu görüşüne bağlıdır.
İcra Komitesi toplantılarına ilişkin karar tutanakları Sigortacılık Müdürlüğünce tutulur. İcra
Komitesi Toplantıları Ankara’da TOBB Merkezinde veya gerekli hallerde TOBB Genel
Sekreterinin onayı ile farklı bir yerde yapılır.
Diğer taraftan, 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu’nun 27 nci maddesinin birinci fıkrasında,
“Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği nezdinde Sigorta Acenteleri Sektör Meclisi oluşturulur.
Kırk kişiden oluşan Meclis üyeleri, mesleğinde itibar ve tecrübe sahibi ticaret odası veya
ticaret ve sanayi odası mensubu sigorta acenteleri arasından, Türkiye Odalar ve Borsalar
Birliğince ve Müsteşarlıkça ortaklaşa belirlenen usûl ve esaslara göre seçilir..” hükmü yer
almaktadır.
Bu kapsamda, Hazine Müsteşarlığı ile TOBB tarafından ortaklaşa belirlenmiş olan “Sigorta
Acenteleri Sektör Meclisi ile Sigorta Acenteleri İcra Komitesi Seçimlerine Dair Usûl ve
Esaslar” 06.04.2009 tarihinde TOBB internet sitesinde duyurulmuştur.
2.3. Acentelik Sözleşmesinin Feshi
Acentelik sözleşmesinin feshi halinde veya teknik personelin iş akdinin sona ermesi veyahut
yetki kaldırılması durumlarında, acenteler keyfiyeti en geç 3 iş günü içinde uygunluk belgesi
başvurusunda bulundukları odaya bildirirler ve verilen kimlikleri ilgili odaya iade ederler.
İade edilmeyen kimliklerden acenteler sorumludur. Acentelerin sözleşme yapma veya prim
tahsil etme yetkilerinin kaldırılması hususu sigorta şirketlerince usulü dairesinde tescil ve ilan
olunması gerekmektedir. Sigorta şirketlerince, acentelik yetkilerinin kaldırılması, acentelik
sözleşmelerinin sona ermesi veya acenteler hakkında dava açılması, soruşturma ve
kovuşturma başlatılması halleri gerekçeleriyle birlikte, en geç 3 iş günü içinde sigorta
şirketleri tarafından, Levhaya işlenmek üzere, TOBB’a ve ilgili acenteye bildirilmesi şarttır.
Mahkeme kararıyla kesinleşmiş prim borcu nedeniyle acentelik yetkileri kaldırılanlara, bu
borçları ödenmedikçe, sigorta şirketlerince prim tahsil etme yetkisi verilemez. Müsteşarlıkça
yapılan inceleme veya denetim sonucunda, Kanunun 32nci maddesi hükümlerine uygun
hareket etmediği tespit edilen acentelerin, acentelik faaliyetleri Müsteşarlıkça 6 aya kadar
geçici olarak durdurulabilir. Geçici durdurmayı takip eden 2 yıl içinde aykırılığın tekrarı
halinde acentenin faaliyetleri Müsteşarlıkça tamamen durdurulur ve kaydı Levhadan silinir.
Bir daha acentelik yapamayacaklarına karar verilenler TOBB’da ayrı bir liste halinde tutulur.
Yine maddede sıralanan tüm hususlar ilgili acentenin Levha kayıtlarına işlenir.
2.4. İlgili Genelge ve Sektör Duyuruları
Sigorta Acenteleri Yönetmeliğinin Uygulanmasına İlişkin olarak Hazine Müsteşarlığı
tarafından sırasıyla aşağıda yer alan Genelgeler yayınlanmıştır.
􀀹 (2008/10) Sayılı 25.04.2008 Tarihli Genelge
􀀹 (2008/15) Sayılı 08.05.2008 Tarihli Genelge
72
􀀹 (2008/18) Sayılı 10.06.2008 Tarihli Genelge
􀀹 (2008/29) Sayılı 16.06.2008 Tarihli Sektör Duyurusu
􀀹 (2008/38) Sayılı 29.08.2008 Tarihli Sektör Duyurusu
2.4.1. Genelge (2008/10)
Sigorta Acenteleri Yönetmeliğinin Uygulanmasına İlişkindir.
(http://www.segem.org.tr/200810.pdf)
2.4.2. Genelge (2008-15)
Sigorta Acenteleri Yönetmeliği Çerçevesinde, Acentelerin Uygunluk Belgesi ve Levhaya
Kayıt Müracaatlarında, Acenteler, TOBB ve Odalarca İzlenecek Yola İlişkindir.
(http://www.segem.org.tr/200815.pdf)
2.4.3. Genelge (2008-18)
Sigorta Acenteleri Yönetmeliği Çerçevesinde, Acentelerin Uygunluk Belgesi ve Levhaya
Kayıt Müracaatlarında, Acenteler, TOBB ve Odalarca İzlenecek Yola İlişkindir.
(http://www.segem.org.tr/G200818.pdf)
2.4.4. Sektör Duyurusu (2008/29)
2008/29 sayılı Sektör duyurusu 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu’na göre TOBB nezdindeki
sigorta acenteleri ile ilgili Levha’ya kayıtlı olmayanların acentelik faaliyetlerine devamının
mümkün bulunmadığına ilişkindir.
Duyuru metni: http://www.segem.org.tr/duyuruDetay.asp?DuyuruID=19
2.4.5. Sektör Duyurusu (2008/38)
2008/38 sayılı Sektör duyurusu yayınlanan genelgelerde açıklanmış olmakla beraber Hazine
Müsteşarlığına gelmeye devam eden sorulardan dolayı yapılan ilave açıklamalara ilişkindir.
Duyuru metni: http://www.segem.org.tr/SD2008_38.pdf
73
BÖLÜM 3: Acentelerin Hak ve Yükümlülükleri
Sigorta şirketinin acentelere verdikleri yetkilere karşılık olarak acentelerin yerine getirmek
zorunda oldukları çeşitli yükümlülükleri bulunmaktadır. Sigorta acentelerinin
yükümlülüklerinin başında yasal düzenlemelere ve sigortacının verdiği yönergelere uygun
davranmak, adına çalıştıkları sigorta şirketi, acente veya sigortalıların hak ve çıkarlarını
korumak ve bunları tehlikeye düşürecek hareketlerden kaçınmak, sigortacılığın gereklerine
uymak ve görevlerini iyi niyet ve dürüstlükle yürütme yükümlülüğü gelmektedir.
3.1. Sigortalı Karşısındaki Hak ve Yükümlülükleri
Acenteler dürüstlük ilkeleri çerçevesinde; sözleşmenin müzakeresi, kurulması ve devamı
sırasında sigorta ettirene, sigortayla ilgili teknik konularda yardımcı olmak, yapılacak veya
yapılmış sigortacılık işleminin özellikleri ve sözleşmeye konu sigorta teminatı ile sigortanın
işleyişi hakkında gerekli her türlü bilgiyi sözlü ve yazılı olarak sağlamak ve sigorta ettireni
yanıltıcı her türlü hâl ve davranıştan kaçınmak zorundadır.
Acenteler, mesleki faaliyetlerinden dolayı sigortalılarına verebilecekleri zararlara karşı
mesleki sorumluluk sigortası yaptırmak zorundadır. Sigortacılar ile belli bir sigorta ilişkisine
girmek isteyen kişilerin, gerek sözleşmenin müzakeresi gerekse kurulması sırasında
sözleşmenin konusu, teminatları ve diğer özellikleri hakkında oluşabilecek bilgi
eksikliklerinin giderilmesi ile sözleşmenin devamı sırasında ortaya çıkabilecek ve
sözleşmenin işleyişi ile ilgili olarak sigorta ettireni, sigortalı veya lehdarı etkileyebilecek
nitelikteki değişiklik ve gelişmelerden ilgililerin haberdar edilebilmesini teminen
bilgilendirme yapmak zorundadır.
Bilgilendirme yükümlülüğü sözleşme kurulmadan önce sözleşmeye taraf olmak isteyen ve
talep edilmesi halinde sigortadan faydalanacak diğer kişilere sigortacı tarafından verilen ve
sigortanın kapsamı, işleyişi ve tazminat ödeme kurallarına ilişkin özet bilgileri içeren
‘Bilgilendirme Formu’nun tanzimi suretiyle yerine getirilir.
Sigortacının bilgilendirme yükümlülüğü, sigortacı/acente tarafından sigorta ettirene ve sigorta
sözleşmesine taraf olmak isteyen kişilere karşı sözlü ve yazılı şekilde yerine getirilir.
Sigorta acenteleri ile bunların yanlarında çalışanlar, işleri dolayısıyla öğrendikleri bilgi ve
sırları ilgililerin izni olmaksızın açıklayamazlar. Ancak, suç teşkil eden hallerin yetkili
mercilere duyurulması zorunludur.
Sigorta acenteleri, sigortalı/sigorta ettiren ve/veya ilgili hak sahipleri tarafından kendilerine
aracılık ettikleri sigorta sözleşmeleri ile ilgili olarak yapılan tebliğ ve ihbarları kabul etmek
zorundadır.Sigorta acenteleri ticari ve mesleki sırların saklı tutmak zorundadırlar. Sigortacı ve
sigortacı adına hareket edenler sigorta ettirene ve sigortalıya ait olarak öğreneceği ticari veya
mesleki sırların saklı tutulmamasından doğacak zararlardan sorumludurlar. Sigorta Acenteleri
sigorta sözleşmesinden doğan anlaşmazlıklar nedeniyle açılan davalarda yapılan tebligatları
almak zorundadırlar.
3.2. Sigorta Şirketi Karşısındaki Hak ve Yükümlülükleri
Sigorta acenteleri acentelik sözleşmesinin sona ermesi halinde, sigorta ettirenlerle yaptığı
veya kısa bir süre içinde yapacağı işlerle ilgili sözleşme ilişkisi devam etmiş olsaydı elde
74
edeceği komisyona hak kazanacaklarından sigorta branşları itibarıyla uygulanacak
komisyonlar konusunda mutabakat sağlamak zorundadır.
Acenteler hesap ve kayıt düzenlerini, şirketler ile ilgili hesaplarda üçer aylık dönemler
itibarıyla mutabakat sağlayacak şekilde oluşturmak zorundadır. Acente kendisine yapılan
hasar ihbarlarını gecikmeksizin sigorta şirketi merkezine ulaştırmakla yükümlüdür. Bu
yükümlülük yerine getirilmediği takdirde doğabilecek maddi kayıplar sigorta şirketi kanalıyla
acente sorumlusuna rücu edilerek tazmin edilir.
Acenteler, sigorta sözleşmesine konu olan sigortalı kıymet ile ilgili rizikonun gerçekleşmesi
ve sigortacı tarafından yetkili kılınması halinde sigorta edilmiş şeyleri muhafaza altına almak
ve zararı azaltmak amacıyla makul ve uygun şekillerde, hasara uğrayan bina ve yerlere
girmek zorundadır. Ayrıca, sigortacı ile akdedilen sigorta sözleşmesinde kararlaştırıldığı
şekilde sigorta ettiren/sigortalıdan tahsil edilen sigorta primlerini süresi içinde sigortacıya
intikal ettirmek zorundadır.
Acentelere ilişkin diğer yükümlülükler için “Acentelere İlişkin Yönetmelikler, İlgili Genelge
ve Sektör Duyuruları” başlıklı ikinci bölüme bakınız.
75
BÖLÜM 4: Sigorta Acentelerinin Sigortacılık Sistemindeki Yeri
4.1. Genel
Sigorta acenteleri, sigortacılık faaliyetlerinin pek çok aşamasında doğrudan rol üstlenmeleri
ve sigorta şirketleriyle olan ilişkileri dolayısıyla sigortacılık sektöründe önemli aktörlerdir.
Sigorta acentesinin hukuki ve ekonomik konumu hem sigorta ettiren hem de sigortacı
açısından hayati önemi haizdir. Çoğu zaman sigortacı ile sigorta ettiren arasındaki ilişki
acente yoluyla gerçekleştirilir.
Ülkemiz sigortacılık sektöründe acenteler vasıtasıyla kurulan bu ilişki oldukça yaygındır.
Çünkü, sigorta acenteleri, uzun yıllardır sigorta şirketlerinin doğrudan satış kanalı işlevini
üstlenmiştir. Nitekim, şirketlerin prim üretimlerinin büyük kısmı acenteler kanalıyla gerçekleştirilmektedir.
Sigorta şirketi ve sigorta acentelerinin, Türk Ticaret Kanunu yanında hukuki olarak ayrıca düzenlenmesi
son derece önemli bir husustur. Bu sayede, sigorta şirketi ile acente arasındaki
ilişki çok daha belirgin bir şekilde tanımlanabilecek ve halihazırda uygulamada yaşanan bir
çok sorun ortadan kaldırılmış olacaktır.
Acente faaliyetleri sigortalıyı doğrudan ilgilendirerek satın alınan hizmetin kalitesini
belirlediğinden sigortalının yaşam kalitesine önemli ölçüde etkide bulunmaktadır. Acente,
adeta sigorta şirketinin halka açılan penceresi gibi çalışmaktadır. Sigorta ettirenle özellikle
sözleşmelerin yapılması aşamasında doğrudan temasa geçen ve sigorta ettireni yapacağı
sigorta sözleşmesi hakkında yönlendiren acentedir. Ancak, acentenin rolü bu noktada sadece
sözleşmenin yapılması ile sınırlı değildir. Rizikonun gerçekleşmesi aşamasında da gerek en
yakın danışman olarak, gerekse de şirketle temasa geçen aktör olarak önemli görevler ifa
etmektedir.
Yukarıda yapılan açıklamalar çerçevesinde, sigorta acentesinin kanunla düzenlenmesi,
sözleşme taraflarının haklarının korunmasında son derece önemlidir. Sigorta acentesinin
kullandığı yetkilerin tanımlanması, çerçevesinin çizilmesi ve ilkelerinin ortaya konulması,
adil bir sigortacılık piyasasının oluşmasında önemli katkı sağlayacak bir husustur.
Acenteler müşteri ile doğrudan doğruya iletişim halinde olan aracılardır. Öyle ki, gerek satış
sürecinde gerekse satış öncesi bilgilendirme veya satış sonrası hizmetlerde sigorta şirketinin
temsilcisi sıfatıyla faaliyet gösteren acenteler, ilgili sigorta şirketinin temsilcisi sıfatını
taşımaktadır. Rekabet düzeyi giderek artan sigortacılık sektöründe müşterilerin önemi her
geçen gün artmaktadır. Bu çerçevede, müşterilere daha hızlı ve doğru bilgiler ile ulaşma
teknikleri önem kazanmaktadır. Acentelerin doğru satış tekniklerini kullanarak müşterilere
yaklaşmaları önemli olduğu gibi, daha önceki acente-şirket-müşteri ilişkilerinden yola çıkarak
yaşanmış örnek olaylardan edinilen bilgilerin ve deneyimlerin kullanılması da önem
taşımaktadır.
Ancak, sigorta sektörünün içinde her zaman acenteler yer aldığı halde modern pazarlama
teknikleri ile tanışılması daha yeni dönemlere tekabül etmektedir. Bunun sonucu olarak her
bir sigorta şirketi gelişen zaman içinde pazarlama tekniklerini ve pazarlama anlayışlarını
özelleştirerek acentelik hizmetlerinden daha fazla yararlanır hale gelmiştir. Türk sigorta
sektöründe acenteler yolu ile pazarlama şirketlerin önemli bir satış yöntemi olmuş ve
76
acenteler aracılığı ile pazarlama toplam pazarlama faaliyeti içinde (örneğin doğrudan satış,
brokerler ya da bireysel aracılar ile satışın yanı sıra) portföyde daha büyük bir pay almaya
başlamıştır.
4.2. Sigortacılık Sisteminde Acentelerin Rolü/İşlevi
4.2.1. Sigorta Pazarlaması ve Acenteler
Sigorta pazarlaması en genel şekliyle sigortacılık faaliyetleri açısından tatmin edilmemiş
müşteri arzu ve ihtiyaçlarının belirlenmesi olarak ifade edilebilir.
Genel olarak, müşteri ve sigortalıların arzu ve ihtiyaçları farklılık arz ettiğinden bu taleplerin
sigortacılar tarafından risk politikaları çerçevesinde ölçülerek değerlendirilmesi ve sigortacılık
tekniğine göre belli esaslar dikkate alınarak gözden geçirilerek elemeye tabi tutulması
doğaldır. Bu yapılırken sigorta şirketi tarafından hangi taleplere teminat sağlanabileceği
hususunda karar verilir. “Sigorta Pazarlaması” terimi sigorta şirketlerince hedef piyasaların
seçimi, seçilen hedef piyasalara hangi sigorta hizmetlerinin sunulacağının belirlenmesi ve
bütün bunlara ilişkin pazarlama programlarının geliştirilmesini ifade etmektedir.
Sigortacılık hizmetlerinin pazarlaması diğer mal ve hizmetlerin üretim, satış ve
pazarlamasından farklı özellikler arz etmektedir. Sigortacılık hizmetlerinin satış ve
pazarlaması ülkemizde sigortacılığın geniş kitlelere yayılması, sigorta bilincinin tabana
indirilmesi ve halkın bilinçlendirilmesi bakımından önem taşımaktadır. Sigortacılık
faaliyetleri en yaygın olarak acenteler aracılığı ile pazarlandığından acentelerin pazarladıkları
hizmeti iyi tanımaları ve tanıtmaları gerekmektedir. Satış ve pazarlama fonksiyonu içerisinde
acentenin önemi de böylece ortaya çıkmaktadır.
Sigorta acentelerinin sigortacılık sisteminde önemli rolleri ve işlevleri bulunmaktadır.
Aracıların sigorta şirketleri ile bu iş için kurulmuş organizasyonların pazarlama faaliyetlerini
yürüttükleri varsayıldığında, her türlü sigorta poliçesini satın almak isteyenler ile değişik
ürünlere olan talepler ve gereksinimler konusunda bilgi ve birikimleri ile adeta bu konuda
piyasaların nabzını tuttuklarını söylemek yanlış olmayacaktır.
4.2.2. Acenteler ve Sigorta Satış Teknikleri
Satış, yapılan bir teklifin kabulünü sağlamak amacıyla karşı tarafı etkileme sanatıdır. Başka
bir biçimde ifade edilecek olursa satış, insanların satın alma kararını vermesine yardımcı
olmaktır. Müşteriden olumlu cevap alabilmek için ürün bilgilerini tam olarak aktarmak,
gerçekçi ve samimi olarak müşteriyi dinlemek, dürüst davranmak ve olumlu bir tavır
sergilemek gerekir. Bunun için satış işlemlerini gerçekleştirecek kişiler belli başlı özelliklere
sahip olmalıdır. Sigorta pazarlamasında acenteler tarafından izlenecek temel ilkeler arasında
aşağıda yer alanlar önemlidir. Bunlar aynı zamanda sigorta pazarlamasını diğer pazarlama
tekniklerinden ayıran unsurlardır:
− Sigortacılık pazarlamasında ne olursa olsun kâr zihniyeti yoktur,
− Müşteri ihtiyaçlarının iyi belirlenmesi önemlidir,
− Acenteler bir yandan sigortacının temsilcisi iken aynı zamanda müşteri danışmanıdır.
Sigortanın faydaları /külfetler dürüstlük kuralları çerçevesinde aktarılır.
− Acenteler yeterli bilgi ve teknolojik alt yapı ile donatılmış olmalıdır.
− Müşteri memnuniyeti sigorta şirketi ve acente açısından en büyük kazançtır.
77
4.2.3. Acentelerin Bilgi Kaynağı Olarak İşlevi
Sigorta şirketleri gerek mevcut ürünleri ile ilgili gerekse doğrudan doğruya bu ürünleri satın
almak isteyen hakiki ihtiyaç sahiplerinin talep ve gereksinimleri doğrultusunda acentelerin
aktardıkları bilgiler ile deneyimlere dayanarak yenilikçi çalışmalar yapmaktadırlar.
4.2.4. Nihai Tüketicilerin Bilgilendirilmesi
Sigorta ihtiyacının belirlenmesine aracı olan acenteler bu kapsamda bizzat müşterinin istediği
yere ve onun yakınına, ya da sigortalı kıymetin olduğu yere giderek ihtiyaçların analiz
edilmesi, doğru teminatlar sunulması, hasar öncesinde ve riziko gerçekleştiği takdirde
uyulması gereken hususlar konusunda sigortalı/sigorta ettirenleri bilgilendirmektedirler. Bu
sayede sigortanın toplumsal alanda doğru bilgiler aktarılmak suretiyle yaygınlaşmasına
aracılık etmektedirler.
4.2.5. Hizmet Pazarlaması Konusunda Deneyimlerin Artması
Acenteler aynı zamanda kazanç amacıyla ticari bir faaliyet üstlendiklerinden mevcut
piyasalara satış ve pazarlama konusunda edindikleri yeni taktik ve çağdaş pazarlama
anlayışlarını sunmaktadırlar. Acentelerin ilgili pazarlardan edindikleri deneyimler ışığında
sigorta ürünlerinin çeşitliliği, teminatların farklılaşması ve gerçek ihtiyaçların daha yakından
belirlenip tanınması mümkün olmaktadır. Bu sayede sektör ivme kazanmakta, talep
yaratılmakta ve piyasalar genişleyerek derinleşmektedir
4.2.6. Kalıcı Bir Rekabet Ortamının Oluşmasına Katkı
Acentelerin pazarlama faaliyetleri sayesinde sigorta satın almak isteyenlerin sayısı artmakta,
tüketici davranışları üzerinde sigortacılar daha hızlı bilgi sahibi olabilmekte ve değişen piyasa
koşulları ile ilgili etkin kararlar alabilmektedirler. Sigortacıların ulaşmak istediği amaç
doğrultusunda, sahip oldukları ekonomik değerlerle finansal büyüklüğe erişmeleri yine bu
paylaşım ve dağıtım ağı sayesinde gerçekleşmektedir.
4.2.7. Sigortacıların Mevcut Risklerinin Dağıtılması
Acenteler, faaliyette bulundukları yerler itibarıyla sigortacıların her coğrafyada temsilcisi
olduklarından önemli bir misyon üstlenmektedirler. Sigorta şirketleri acenteler sayesinde ve
yine acentelerin aracılık ettikleri sigorta sözleşmelerinin çeşitliliği oranında var olan risklerini
yaygınlaştırmaktadırlar. Bu sayede gerçekleşen riskler sigortacılar yönünden kümül teşkil
etmemekte, sağlıklı portföylere ulaşılmaktadır.
4.2.8. Tasarrufun Sağlanması ve Bütçe Kontrolüne Katkı
Sigorta şirketleri yönünden araştırma - geliştirme faaliyeti, sektörün gelişen ve değişen
ihtiyaçları karşısında doğru zamanlama ve doğru ürünler ile piyasada var olma büyük önem
taşımaktadır. Sigorta piyasası hakkında en doğru bilgilere acentelerden elde edilen bilgiler ile
ulaşılmaktadır. Bu bilgilerin doğru şekilde derlenmesine aracı olanlar acentelerdir. Şirketler
tüm bu bilgilerin toplanması ve gözden geçirilmesi konusunda katlanacakları maliyetlerden
acenteleri sayesinde tasarruf etmektedir.
78
4.2.9. Sigortalı/Sigorta Ettirenlerle Doğrudan İlişki Kurulması
Acenteler pazarlama faaliyetlerini yürütürlerken doğrudan doğruya sigortalı veya sigorta
ettirenlerle ilişki kurmaktadır. Sigorta şirketlerinin temsilcisi konumunda olan aracılar
sigortacıların direkt temsilcileridir.
79
BÖLÜM 5: Hasar
5.1. Risk Kabul Süreci
Güvence altına alınan riskin değerlendirilmesi, primin hesaplanması ve poliçenin
düzenlenmesi için gerekli olan bilgileri uygulamada teklifname içerir. Poliçenin gereksinimler
doğrultusunda düzenlenebilmesi ve hasar meydana geldiğinde sorunların yaşanmaması için
teklifnamenin özenle doldurulması gerekir. Anılan belge sigorta ettiren kişi ile sigorta edilen
nesne arasındaki çıkar (menfaat) ilişkisini ve sigorta güvencesi altına alınan riskin
özelliklerini gösteren belgedir. Bu niteliğinden ötürü teklifnamenin doldurulmuş olması yasal
bir zorunluluk olarak kabul edilmektedir. Teklifname doldurulurken acente, sigorta ettirene
yardımcı olmalı, teklifnamede yer alan sorular hakkında açıklama yapmalı ve bu soruları nasıl
yanıtlayacağı konusunda bilgi vermelidir.
Sözleşme yapan acentelerin, sözleşmeyi yaparlarken dikkat edecekleri bir başka önemli konu
sözleşmenin ne zaman kurulmuş olduğudur. Bir sigorta sözleşmesinin kurulmuş olabilmesi
için mutlaka sigorta ettiren ile sigortacının (veya onu temsilen acentenin) karşılıklı olarak
sözleşmenin temel unsurları üzerinde anlaşmaları ve bu anlaşma konusunda istemlerini dile
getirmeleri (yani irade beyanında bulunmaları) gerekmektedir. Bu sağlanmadan sigorta
sözleşmesi kurulmuş sayılamaz.
Acente, sigorta sözleşmesi yaparken, şirketin yazılı veya sözlü olarak vereceği her türlü
yönergeye, önceden belirlenmiş risk seçim kurallarına uygun davranmak ve belirtilen limitleri
aşmamak zorundadır.
Acenteler sigorta edeceği taşınır veya taşınmaz malları, emtiayı, taşıma araçlarını, vb
sigortalanabilir değerleri bulundukları yerlerde inceleyerek, sigortalamaya elverişli olup
olmadıklarını titiz bir biçimde saptamalıdır. Acenteye yüklenen bu görevin birçok önemli
yararı vardır. İlki risklerin belirlenmesine temel oluşturur ve sigortalının güvence altında
olmadığı bir riskin gerçekleşmesiyle zarara uğramasına engel olur. Diğeri sigorta ettirenin
gerçeğe uygun olmayan isteklerini önler. Bir başka yararı ise riziko teftişi yapılmadığı için
gerçekçi bir biçimde güvence altına alınmayan riskin gerçekleşmesiyle hasarın ortaya çıkması
durumunda saptanan nitelik ve nicelik farklarının sorumluluğu acenteye ait olacağından onun
böyle bir sorumluluk altında kalmasına engel olur.
5.2. Hasar Süreci
Hasar, sigorta genel şartlarında yer alan rizikonun gerçekleşmesi (menfaatin zarara uğraması)
halinde, sigortacının tazminat ödeme yükümlülüğünün doğması durumu olarak
tanımlanabilir..Hasar aynı zamanda sigorta sözleşmesi ile teminat altına alınmış bir rizikonun
gerçekleşmesi durumunda meydana gelen kayıp ve zararın ortak adıdır.
Sigortalı ve/veya sigorta ettirenin, rizikonun gerçekleştiğini haber alır almaz sigortacıya
taraflar arasında geçerli olan sigorta sözleşmesinde belirtildiği şekilde ve süre içinde derhal
bildirimde bulunması (hasar ihbarı) yapması ve bilahare gerekli tüm bilgi ve belgeleri sigorta
şirketine ibraz etmesi gerekmektedir. Sigorta şirketlerinin ilgili internet adreslerinde her bir
hasar branşı için hangi belgelerin gerekli olduğuna ve sigortacıya ibraz edilmesi gerektiğine
ilişkin açıklamalar yer almakta, aynı zamana poliçeler ile birlikte verilen Bilgilendirme
Formlarında bu konuya ilişkin açıklamalar bulunmaktadır.
80
Sigorta şirketleri hasar gören ve sigorta kapsamı altında değerlendirilecek olan hasarların
maliyeti hakkında rapor düzenleyen kişi ve kuruluş olarak tanımlayabileceğimiz sigorta
eksperlerini görevlendirmek yoluyla hasar tespitinde bulunur. Eksperin görevi, sigorta şirketi
tarafından incelenmesi istenilen kayıp ve hasarın miktarını, nedenlerini ve niteliklerini
belirlemek, mutabakatlı kıymet ve ön ekspertiz raporlarını hazırlamak ve gözetim faaliyetinde
bulunmaktır. Bu görev kesinlikle tarafsız olarak yapılmaktadır. Eksper tayini ve ekspertiz
ücreti ile ilgili olarak Kanunun 22 nci maddesinin hükümleri çerçevesinde hareket edilir.
Taraflardan birinin tayin ettiği ekspere itiraz eden diğer tarafın ayrıca eksper tayin etmesi
mümkündür. Eksperler, düzenledikleri raporun birer nüshasını, ekspertiz işleminin
tamamlandığı tarihten itibaren en geç yedi işgünü içinde imzalı olarak kendisini tayin eden
tarafa verir.
Sigortalı hasarın gerçekleştiğini öğrendikten sonra ilgili sigorta genel şartlarında belirtilen
süre içinde, şahsen yapabileceği gibi, telefon, telgraf, faks ve mektup aracılığı ile sigortacının
genel müdürlük, bölge müdürlükleri veya bölge temsilciliklerinden herhangi birine ve/veya
poliçenin tanzimine aracılık eden acentesine ulaşarak hasar bildiriminde bulunabilir. Hasar
bildirimi sonrasında sigortacı tarafından eksper görevlendirilecekse, sigorta eksperi riziko
adresine ve/veya sigortaya konu kıymetin bulunduğu yere giderek ihbar olunan riziko ile ilgili
olarak sigortalı ile temas kurarak inceleme ve tespitlerde bulunur. Hasar süreci aslında
sigortalıya verilen nihai hizmettir. Meydana gelmesi muhtemel hasarın nedenlerini araştırarak,
bu nedenleri ortadan kaldırmak üzere sigortalıya tavsiyelerde bulunmak, bilgi ve donanım
sağlamak ve sigorta poliçesine, tedbir öngören bazı şartlar ilave etmek gibi sigortacı
tarafından alınan tedbirlerin tümü, hasarı önleme faaliyetleridir.
Başarılı bir hasar yönetimi sigortacılıkta en önemli başarı faktörlerinden birisidir. Başarılı bir
hasar yönetiminin daha etkin ve hızlı hizmet vermek gibi müşteri memnuniyetini arttırıcı
temel fonksiyonunun yanı sıra, underwriting, fiyatlama, hasar maliyetlerini iyileştirme, sahte
hasarları önleme gibi alanlarda da olumlu yansımaları vardır. Gelişen teknolojinin de
sağladığı geniş olanaklar, sigorta şirketlerine hasar yönetimine yönelik çalışmalarda destek
olur.
Sigorta ettiren, rizikonun gerçekleşmesi halinde sigortalı değilmişçesine gerekli kurtarma ve
koruma önlemlerini almalı ve bu amaçla sigortacı tarafından verilen talimata elinden geldiği
kadar uymalıdır. Sigortacı veya yetkili kıldığı kimselerin, makul amaçlarla ve uygun
şekillerde hasara uğrayan bina ve yerlere girmesine, bunları teslim almasına, el koymasına,
muhafaza altına almasına ve zararı azaltmaya yönelik girişimlerde bulunmasına yine sigorta
ettiren izin vermek zorundadır. Sigortalı zorunlu haller dışında, hasar konusu yer veya
şeylerde bir değişiklik yapmamak, sigortacının isteği üzerine, rizikonun gerçekleşmesi
nedenlerini ayrıntılı şekilde belirlemeye, zarar miktarıyla delilleri saptamaya, rücu hakkının
kullanılmasına yararlı olacak ve sağlanması mümkün gerekli bilgi ve belgeleri gecikmeksizin
sigortacıya vermek, zararın tahmini miktarını belirtir yazılı bir bildirimi makul ve uygun bir
süre içinde hazırlamak, tazminat yükümlülüğü ve miktarı ile rücu haklarının saptanması için
sigortacının veya yetkili kıldığı temsilcilerinin sigortalı yer veya şeylerde ve bunlarla ilgili
belgeler üzerinde yapacakları araştırma ve incelemelere izin vermek, sigortalı yer veya şeyler
üzerine başkaca sigorta sözleşmeleri varsa bunları sigortacıya bildirmek zorundadır.
Sigorta ettiren sigorta sözleşmesi ile temin olunan rizikoların gerçekleşmesinde zararı
önlemeye, azaltmaya ve hafifletmeye yarayacak önlemleri almakla yükümlüdür. Alınan
önlemlerden doğan masraflar, bu önlemler faydasız kalmış olsa bile, sigortacı tarafından
81
ödenir (eksik sigorta varsa, sigortacı bu masrafları sigorta bedeliyle sigorta değeri arasındaki
orana göre öder).
Hasardan sonra sigortacı bazı hallerde sigorta edilmiş şeylerin kendisine teslimini isteyebilir.
Sigortacı bu şekilde hareket etmekle herhangi bir yükümlülük üstlenmiş olmaz ve bu poliçe
şart ve hükümlerinden herhangi birine dayanmak yolundaki hakkından bir şey kaybetmez.
Sigorta edilmiş şeyler, hasarlı olsun olmasın, ne kısmen ne tamamen, onayı olmadıkça
sigortacıya bırakılamayacağı gibi, bu madde hükümlerine göre sigortacının, sigorta edilmiş
bina veya yerlere girmiş, sigortalı şeyleri teslim almış, bunlara el koymuş veya bunları
muhafaza altına almış olması, sigorta ettirenin hasarlı şeyleri bırakma hakkındaki isteğini
kabul ettiğine delil teşkil etmez.
Sigortacı hasar miktarına ilişkin belgelerin kendisine verilmesinden itibaren taraflar arasında
geçerli olan poliçe genel ve özel şartlarında kararlaştırıldığı şekilde gerekli incelemelerini
tamamlayıp hasar ve tazminat miktarını tespit edip sigortalıya bildirmek ve yine belirtilen
süre içinde sigortalının tazminatını ödemek zorundadır. Sigorta tazminatının hesabında
sigortalı şeylerin rizikonun gerçekleşmesi anındaki tazmin kıymetleri esas tutulur.
5.3. Hasar Sürecinde Acentenin Rolü
Sigortacılık alanında müşterilere doğru hizmet sunulmasına aracı olan acenteler hasar
durumunda çabuk ve aksaksız hizmet verilmesi konusunda da rol oynar. Poliçelerin
sigortalıya en yakın hizmet noktasında üretildiği varsayıldığında, gerçekleşen riziko ile
birlikte sigortalıya en çabuk ve en kolay surette ulaşacak olan yine acentedir. Bu noktada
sigortalılara verilmesi gereken ilk moral destek acente tarafından ulaştırılır.
Acenteler hasar olasılıkları ve karşılaşılabilecek muhtemel toplam hasar boyutunun ne
olabileceğinin değerlendirilmesi konusunda sigortacıya yardımcı olur. Acenteler ile yapılan
değerlendirme sonucunda, mevcut portföy dağılımına göre risk haritası ve bu haritaya uygun
analizleri sigortacılar ortaya çıkarır. Değişen şartlar karşısında belirlenen stratejilerle gelecek
hakkında öngörülerde bulunulur. Acentelere doğrudan yapılan hasar ihbarları ve işlemleri
kolaylaştırılmakta, ödeme süreci kısalmaktadır.
Sigorta sözleşmelerinde aracılık yapma konusunda sigorta aracılarına/acentelerine düşen bir
diğer görev ise sözleşmenin uygulanması ile tazminatın ödenmesinde yardım sağlamaktır.
Nitekim, 5684 sayılı Sigortacılık Kanununda yer alan acente tanımında da söz konusu görev
yer almaktadır.
Acentelerin sözleşmenin uygulanmasıyla ilgili görevleri sigorta sözleşmelerinin
kurulmasından sonra sigortalı/sigorta ettiren ile sigortacı arasında karşılıklı bilgilendirme ve
bilgi verme yükümlülüklerini yerine getirmek ya da muhtelif sorunların ortaya çıkması
halinde bunların ihtilaf haline gelmesini önleyecek şekilde sigortacılık uygulamaları
konusunda akit taraflarına yardımcı olmaktır.
Acenteye “tazminatın ödenmesi” konusunda yüklenen misyon ise poliçe teminatına giren bir
rizikonun gerçekleşmesi halinde taraflar arasında irtibatın sağlanmasına aracılık etmektir.
Örneğin, düzenlenen prim makbuzlarının hasar ile ilgili bilgi ve belgelerin zarar görenden
temin edilerek sigortacıya iletilmesi, sigortacının talep ettiği diğer hususlar konusunda
sigortalıya ulaşılmasının sağlanması ya da sigorta ettirenin poliçe teminatına girmeyen veya
kısmen giren bir ahvalde tazminatın tam ya da belli bir oranda elde edilmesi için ex–gratia
82
(lütuf) ödemesi yapılması konusunda sigorta şirketi ile bağlantı kurulması bu görevler
arasında sayılabilir.