Çevre Düzeni Planı Nedir?

Çevre Düzeni Planı Nedir?

Sizlere bu konuda yeterli bilgi vermeye çalışacağım. Çevre düzeni planı; dengeli ve sürekli kalkınma amacına uygun olarak ekonomik kararlarla ekolojik kararların bir arada düşünülmesine imkan veren, rasyonel doğal kaynak kullanımını sağlamak üzere kalkınma planları ve varsa bölge planları temel alınarak yapılan ve tarım, turizm, konut, sanayi, ulaşım vb. genel arazi kullanım kararlarını, politika ve stratejilerini belirleyen, bölge veya havza bazında 1/50.000 veya 1/100.000 ölçekte hazırlanan, plan hükümleri ve plan açıklama raporuyla bütün olan üst ölçekli fiziki plandır. İmar Kanununda ki tanımı ise; Çevre düzeni planı; Ülke ve bölge plan kararlarına uygun olarak konut, sanayi, tarım, turizm, ulaşım gibi yerleşme ve arazi kullanılması kararlarını belirleyen plandır.

Çevre düzeni planı;
a) Kalkınma planları ve varsa bölge planlarını temel alarak rasyonel doğal kaynak kullanımını sağlayan,
b) Kirliliğin oluşmadan önce önlenebilmesi, sağlıklı çevrenin oluşturulmasına yönelik hedef, ilke, strateji ve politikaları ve bunu sağlayacak arazi kullanım kararlarını belirleyen,
c) Tarihi, kültürel ve doğal çevrenin korunması ve geliştirilmesine yönelik genel hedefleri, ilkeleri, stratejiyi ve politikaları belirleyen,
ç) Karar ve hükümleriyle alt ölçekli planları yönlendiren,
d) Plan kararları açısından ekosistem bütünlüğü, arazi kullanım sürekliliğini sağlayan,
e) Planlamaya temel oluşturan verilerin farklılığından dolayı farklı mesleklerden uzmanların fiili katılımı ile hazırlanan,
f) Planlama sürecinin her aşamasında bir önceki aşamalara geri dönerek değerlendirilmelerin yapılabildiği geri beslemeli sürece sahip olan,
g) Karşılaştırılabilir, değerlendirilebilir, sorgulanabilir, geliştirilebilir ve güncellenebilir standart veri tabanına sahip olan,
ğ) Sürdürülebilir kalkınma amacına uygun olarak ekolojik ve ekonomik kararların bir arada düşünülmesini sağlamak üzere, korunması gereken alanlara ilişkin politika ve stratejileri belirleyen üst ölçekli plan niteliğini taşır.

Çevre düzeni planlarının hazırlanması sürecinde, planlama alan sınırları kapsamında veriler 1/25.000 ölçekli harita hassasiyetinde asgari;

             a) Türkiye ve bölgesindeki yeri,

             b) Ülke ulaşım ağındaki yeri,

             c) İdari bölünüş ve sınırlar,

             ç) Doğal yapı;

             1) Jeolojik yapı (depremsellik ve fay hatları vb),

             2) Jeomorfolojik yapı (topografya, eğim durumu vb),

             3) Hidrolojik- hidrojeolojik yapı (Göller, barajlar, akarsular, taşkın alanları, yeraltı ve yüzeysel su kaynakları,  havza sınırları),

             4) İklimsel özellikler,

             5) Toprak niteliği ve tarımsal arazi kullanımı,

             6) Ekolojik yapı (ekosistem tipleri, flora ve fauna varlığı),

             d) Koruma statüsü verilmiş alanlar (sit alanları,  uluslararası sözleşmelerle korunan alanlar, sulak alanlar, RAMSAR alanları, özel çevre koruma alanları, milli park, tabiat parkı, tabiat anıtı, tabiatı koruma alanı, mesire yerleri, yaban hayatı geliştirme alanı, yaban hayatı koruma alanı, tür koruma alanı, yüzeysel içme suyu kaynakları koruma alan ve diğerleri)

             e) Orman alanları, mera, yaylak, kışlak alanları,

             f) Kültür ve turizm gelişim ve koruma bölgeleri, turizm merkezleri,

             g) Genel peyzaj öğeleri,

             ğ) Demografik yapı,

             h) Sosyal yapı,

             ı) Ekonomik yapı

             i) Teknik altyapı;

             1) Ulaşım,

             2) Enerji,

             3) Atık geri kazanım ve bertaraf tesisleri,

             4) İçme suyu ve atık su arıtma tesisleri,

             5) Atık su deşarj yerleri,

             6) Tarımsal sulama alanları,

             j) Kamu mülkiyetindeki alanlar,

             k) Ruhsatlı maden sahaları,

             l) Askeri alanlar, askeri yasak bölgeler ve güvenlik bölgeleri,

             m) Mania planları,

             n) Mevcut arazi kullanımı,

             o) Yerleşme alanlarının karakteristik özellikleri ve mekânsal gelişme eğilimleri ve potansiyelleri,

             ö) Planlama alanına yönelik bölgesel ölçekli kamu projeleri ve yatırım kararları,

             p) Onanlı imar planları,

             r) Çevre sorunları

konularına ilişkin ilgili kurum ve kuruluşlardan, uydu görüntülerinden ve/veya hava fotoğraflarından ve arazi çalışmalarından veriler elde edilerek sayısal veri tabanı oluşturulur. Kurum ve kuruluşlar planlama çalışmasında kullanılacak bilgi ve belgeleri sağlamakla sorumludur. Milli güvenlik ve savunma faaliyetlerine konu alanlar için Milli Savunma Bakanlığı ile koordinasyon sağlanır.

Çevre düzeni planı sınırları içinde kalan alanlarda;

             a) Kalkınma planı ve varsa bölge planlarının esas alınması,

             b) Sürdürülebilir kalkınma yaklaşımının gözetilmesi,

             c) Birbirine bitişik planlama alanlarında ekosistem bütünlüğünün ve arazi kullanım kararlarının sürekliliğinin sağlanması,

             ç) İlgili kurum ve kuruluşların, meslek ve sivil toplum kuruluşlarının görüşlerinin alınarak, planlama sürecine katılımının sağlanması,

             d) Doğal, tarihi ve kültürel çevre değerlerinin korunması,

             e) Ekolojik dengeyi bozucu plan kararlarının getirilmemesi,

             f) Alt ölçekli planlara esas olacak koruma ve gelişme politika ve stratejilerinin oluşturulması,

             g) Ekonomik kararlar ile mekânsal kullanım kararlarının çevresel kaynakların sürdürülebilirliğini sağlayacak şekilde düzenlenmesi,

             ğ) Çevre sorunlarına neden olan kaynaklara yönelik önleyici strateji ve politikaların belirlenmesi,

             h) Projeksiyon nüfusunun, doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımı dikkate alınarak belirlenmesi,

             ı) İçme suyu, katı ve sıvı atık miktarlarına ilişkin mevcut ve projeksiyon değerlerinin belirlenmesi,

             i) Arazi kullanım kararlarının ekolojik, jeolojik, hidrolojik riskler göz önüne alınarak belirlenmesi,

             j) Teknolojiden en üst düzeyde faydalanılması esastır.

(1) Çevre düzeni planlarının revizyon, ilave ve değişiklikleri;

             a) Nüfusun yerleşim ihtiyaçlarının karşılanamamasına,

             b) Kamu yatırımlarına,

             c) Çevre düzeni planı üzerinde mekânsal yer seçimi yapılmamış ancak; planın temel strateji ve politikalarını değiştirecek bölgesel ölçekli yatırımların ortaya çıkmasına,

             ç) Yeni verilere bağlı olarak, sonradan ortaya çıkabilecek ve bölgesel etkiye yol açabilecek arazi kullanım taleplerinin oluşmasına,

             d) Değişen verilere bağlı olarak planların güncellenmesine,

             e) Çevre kirliliğinin önlenmesine,

             f) Çevrenin korunmasına,

             g) Mevzuat gereği düzenlemelere,

             ğ) Maddi hataların düzeltilmesine dair yeterli, geçerli ve gerekçeleri belirli teklif ve talepler, yetkili idarece çevre düzeni planının temel hedef, ilke, strateji ve politikaları kapsamında teknik, yasal ve bilimsel çerçevede değerlendirmeye alınarak sonuçlandırılır.

Teklif ve talepler başvuru tarihinden itibaren en fazla altmış gün içinde cevaplanır. Plana ilişkin teklif ve talepler, yetkili idarelerce kabul edileceği gibi reddedilebilir. Kabul edilmeyen teklif ve talepler reddetme gerekçeleri belirtilerek sahibine bildirilir.

Türk boğazlar bölgesinde, can ve mal kaybı ile deniz ve çevre kirliliği yaratacak, kültür ve tabiat varlıklarına zarar verecek doğal afetlere ve deniz kazalarına karşı önlem alınması, boğazlarda güvenli geçişin sağlanması amacıyla kurulacak tesislerin ve inşaatların projelendirilmesi ve yapımında çevre düzeni planı değişikliği, gerekçe aranmaksızın yapılır.

Çevre düzeni planlarının yetkili idarelerce hazırlanması, hazırlattırılması ve incelenmesi aşağıdaki usullere göre yapılır;

a) İdari usuller;

1) Çevre düzeni planı ile revizyon, ilave ve değişiklikleri mevzuatları uyarınca yetkili idarelerce hazırlanır veya hazırlatılır ve onaylanır.

2) Yetkili idare çevre düzeni planı ile revizyon, ilave ve değişikliklerini ihale yöntemiyle hazırlatabileceği gibi protokol ile de ilgili idarelere hazırlatabilir.

3) Kamu kurum ve kuruluşları ile ilgili idarelerin çevre düzeni planları ve 9 uncu maddede belirtilen gerekçelere uygun revizyon, ilave ve değişiklik teklifleri incelenmek üzere yetkili idareye sunulur.

4) Çevre düzeni planlarının hazırlanma sürecine katılımın sağlanmasıyla ilgili yöntem yetkili idarece belirlenir. Yetkili idare planlama aşamasında etkin katılımı sağlamak üzere; yazışma, anket uygulaması, toplantı, internet ortamı veya çalıştay yöntemlerini kullanabilir.

5) Yetkili idarelerce onaylanan çevre düzeni planları, revizyon, ilave ve değişiklikleri Bakanlığa ve ilgili kurumlara gönderilmek üzere yetkili idarelerce yeterli sayıda çoğaltılarak dağıtımı yapılır.

b) Teknik usuller;

1) Analiz ve sentez çalışmalarında; arazi çalışmaları yapılarak bilimsel yöntemlere dayalı yeterli nitelikte ve kapsamda 7 nci maddede tanımlanan verilerden, uydu görüntülerinden veya hava fotoğraflarından faydalanılır.

2) Sentez çalışmasında güçlü ve zayıf yönler ile fırsatlar ve tehditler belirlenir.

3) Elde edilen verilerin kullanıldığı analiz ve sentez çalışmaları sonuçları doğrultusunda planın hedefleri ile birlikte strateji ve politikaları belirlenerek plan karar ve hükümleri oluşturulur. Ayrıca uygulama araçları ve denetim konularına dair ilkeler belirlenir.

4) Çevre düzeni planı; “plan paftasından’’, plan kararlarının açıklandığı “Plan Açıklama Raporundan’’ ve plan kararlarının uygulama hükümlerini tanımlayan “Plan Hükümleri”nden oluşur.

5) Plan paftasında yer alacak kararlara ilişkin olarak Ek-1’de yer alan gösterim esas alınır. Ek-1’de gösterimi yer almayan arazi kullanım biçimleri için ilave gösterim geliştirilir.

Birden fazla ili kapsayan ve Bakanlıkça hazırlanan, hazırlattırılan çevre düzeni planlarına ilişkin çalışmalarda koordinasyon Bakanlığa aittir. Planlama alanı içinde yer alan idarelerin planlama sürecine katılımı, planlama çalışmasındaki görev, katkı ve sorumlulukları ile ilgili esaslar gerektiğinde protokol ile belirlenebilir.

Yetkili idareler, mevzuatları doğrultusunda, planlama bölgelerinde kalan diğer ilgili idareler ile koordinasyonu sağlarlar.

Milli güvenlik ve savunma faaliyetlerine konu alanlar için Milli Savunma Bakanlığı ile koordinasyon kurulur.

Çevre Düzeni Planlarıyla İlgili Ülkemizdeki Yasal Çerçeve

Çevre ve Orman Bakanlığı
Çevre Düzeni Planı
1-     08.05.2003 tarih ve 4856 sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun’un 2’ci ve 10’uncu maddeleri uyarınca Çevre Düzeni Planı yapma, yaptırma ve onaylama yetkisi,
2-     2- 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun 9’uncu maddesi uyarınca
havza veya bölge bazında 1/100.000 veya 1/50.000 ölçekli
Çevre Düzeni Planı yapma, yaptırma ve onaylama yetkisi
(4856 sayılı Kanunla verilen çevre düzeni planını hazırlama, hazırlatma ve onaylama yetkisine ilişkin bir değişiklik getirilmeden, çevre düzeni planının diğer bir özelliği ile birlikte ölçek ve planlama alan (coğrafi alan) sınırı için açıklık getirilmiştir)
Yerel İdareler,
İl Özel İdaresi ve Belediyeler
İl Çevre Düzeni Planı:
04.03.2005 tarih ve 5538/5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu’nun 6’ıncı maddesi uyarınca yapma, yaptırma ve onaylama yetkisi:

1- İl sınırları içinde İl Özel İdareleri ve İl Belediyelerine,
2- Belediye sınırları İl sınırı olan Büyükşehirlerde (İstanbul ve Kocaeli) Büyükşehir Belediyelerine verilmiştir.

                Sonuç olarak;
Çevre ve Orman Bakanlığı:
Havza veya bölge bazındaki (1/50.000 veya 1/100.000 ölçekli) çevre düzeni planlarında

İl Özel İdareleri ile İl Belediyeleri:
İl sınırları dahilinde çevre düzeni planlarında (1/25.000, 1/50.000, 1/100.000 ölçekli )

Büyükşehir Belediyeleri
Belediye sınırları İl sınırı olan Büyükşehirlerde (İstanbul ve Kocaeli) yetkilendirilmiştir