TIBBÎ ATIKLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ
TIBBÎ ATIKLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ
Bu Yönetmelik, 20 Mayıs 1993 tarih ve 21586 sayılı Resmî Gazete’de yayınlanmıştır.
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Hukuki Dayanak, Tanımlar
Amaç
Madde 1 - Bu Yönetmeliğin amacı sağlık kuruluşlarından kaynaklanan tıbbi atıkların halk sağlığına ve çevreye zarar vermeden ayrı olarak toplanması, geçici depolanması, geri kazanılması, taşınması ve nihai bertaraflarının sağlanmasına yönelik idari, teknik ve hukuki prensip, politika ve programların belirlenerek uygulanmasının sağlanmasıdır.
Kapsam
Madde 2 - Bu Yönetmelik;
Sağlık kuruluşlarından kaynaklanan atıkların ayrı olarak toplanması, geçici depolanması, geri kazanılması, nihai bertaraf alanına taşınarak yakılması veya düzenli depolanması süreçlerinde uyulacak teknik ve idari esaslar ile bu esaslara göre yapılacak işlerin kimler tarafından ve nasıl yapılacağı ile ilgili kuralları kapsar.
Bu Yönetmelik; <
a) Hastanelerden,
b) Tıp, diş hekimliği ve veteriner hekimlik eğitimi veren ve araştırma yapan kuruluşlardan,
c) Kan ve kan ürünleri ile ilgili çalışma yapan tüm merkez ve istasyonlardan,
d) Tıbbi tahlil laboratuvarlarından,
e) Deney hayvanlarının kullanıldığı laboratuvarlardan,
f) Sağlık ocaklarından, atık çıkaran muayenehaneler ve polikliniklerden, dişhekimi kliniklerinden ve revirlerden,
g) Küçük ameliyat ve benzeri müdahalelerin yapıldığı tıp ve veteriner muayenehanelerinden,
h) Bulaşıcı hastalığı olanların tedavi oldukları veya dializ, aspiratör gibi aletlerin kullanıldığı kliniklerden,
ı) Benzeri tıbbi atıklarının oluşabileceği seyyar sağlık birimlerinden,
i) Eczane ve ilaç depolarından,
j) Benzer diğer kuruluşlardan,
kaynaklanan atıklara uygulanır.
Hukuki Dayanak
Madde 3 - Bu Yönetmelik 9.8.1983 tarih ve 2872 sayılı Çevre Kanunu gereğince hazırlanmıştır.
Tanımlar
Madde 4 - Bu Yönetmelikte geçen;
Bakanlık : Çevre Bakanlığı'nı,
Kanun : 9.8.1983 tarih ve 2872 sayılı Çevre Kanunu'nu,
Ünite : 2 nci madde'de belirtilen tıbbi atıkları üreten kurum, kuruluş ve diğer birimleri,
Tıbbi Atık: Ünitelerden kaynaklanan patolojik ve patolojik olmayan, enfekte, kimyasal ve farmasotik atıklar ile kesici-delici malzemeler ve sıkıştırılmış kapları,
Evsel Nitelikli Atıklar: Ünitelerden atılan, ancak, enfekte olmamış mutfak atığı, bahçe atığı, büro atığı, ambalaj malzemeleri, şişe ve benzeri maddeleren oluşan atıkları,
Enfekte Atık: Hastalık etkenleri bulaşmış veya bulaşması muhtemel her türlü; insan doku ve organları, idrar kapları, kan veya plasenta bulaşmış atıkları, bakteri kültürleri, intaniye ve acil servis atıkları, yemek atıkları, bakteri ve virus tutucu hava filtreleri, dışkı ve bunlara bulaşmış eşyalar, araştırma amacı ile kullanılan deney hayvanlarının leşleri ile karantinadaki hastaların atıklarını,
Patojen Atık: Hastalık yapıcı etken taşıyan atıkları,
Patolojik Atık: Patojen olan veya olma riski taşıyan organlar, vücut parçaları, hayvan cesetleri, kan ve vücut sıvılarını,
Geçici Depolama: Atıkların bertaraf alanına taşınma ve bertaraflarından önce, ünite içinde inşa ettirilen birim veya konteynerlerde depolanması,
Düzenli Depolama: Tıbbi atıkların su, toprak ve hava ortamına zarar vermeyecek şekilde jeolojik, hidrojeolojik, statik, hijyenik ve estetik açıdan ve çevreyi kirletmeyecek ve insan sağlığına zarar vermeyecek şekilde, ilgili mevzuatlarca öngörülen her türlü önlemin alındığı sahalarda depolanmasını,
Bertaraf Etme: Ünitelerden kaynaklanan tıbbi atıkların ayrı ayrı toplanması, geçici depolanması, taşınması, çevreye ve insan sağlığına zarar vermeyecek şekilde nihai olarak yakılması, düzenli depolanması ile ilgili tüm işlemleri,
Özel Nitelikli Torba veya Kap: Sızdırmaya dayanıklı, nem geçirmez, normal çalışma sırasında yırtılma ve patlamayı önleyecek kadar dirençli, üzerinde Uluslararası Klinik Atıklar amblemini taşıyan, atığın özelliğine göre değişik renkli, güvenli kapatılabilir, plastik, 50 lt. hacminde biriktirme kabını,
Uluslararası Klinik Atıklar Amblemi: Tıbbi atıkların toplandığı özel nitelikli torba veya kap ile bunların taşınmasında kullanılan araçların üzerinde bulundurulması gereken ve EK-7'de verilen amblemi,
Tıbbi Atıklar Sorumlusu: Tıbbi atıkları üreten ünite yetkilisi veya görevlendireceği kişiyi,
Taşıma: Atıkların üretildiği yerlerden veya geçici depo yerlerinden nihai bertaraf tesislerine nakledilmesi işlemini,
Taşıyıcı: Taşıma işlemini yapan kişi ve kuruluşları,
Konteyner: Cr-Ni paslanmaz çelik veya benzeri metalden yapılmış, en az 6 m3 hacminde kapakları kilitlenir geçici depolama birimini,
Takip Formu: EK-8'de verilen formu,
Bertaraf Alanı Sorumlusu: Belediyelerde veya yetkilerini devrettiği kişi veya kuruluşlarda, tıbbi atık taşıma araçlarının kabulü ve atıkların düzenli depolanmasının sağlanmasından sorumlu olan kişi veya kuruluşu,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Tıbbi Atıkların Yönetimi
Tıbbi Atık Üretenlerin Uyacakları Esaslar
Madde 5 - Tıbbi atıkların sorumluları, oluşan atıkların gerek üretildikleri yerdeki gerekse dışındaki kişilerin sağlığına ve çevreye verebilecekleri zararları en aza indirmek için sınıflandırma, toplama, geçici depolama, ünite içinde taşıma, işleme ve nihai bertarafı aşamalarında;
a) Tıbbi atıkların yönetimiyle ilgili personelin eğitiminden ve oluşan atıkların sınıflandırılarak toplanması, ünite içinde taşınması ve geçici depolanması işlerinin özel bir ekip tarafından yaptırılmasının sağlanmasından,
b) Atıkları kaynağında en aza indirecek sistemin kurulmasından,
c) Evsel nitelikli atıklardan ayrı olarak sınıflandırılmaları, toplanmaları, taşınmaları ve işlenmelerinden,
d) Bu atıkların çevre ve insan sağlığına zarar vermeyecek şekilde geçici depolanmalarından,
e) Emniyetli bir şekilde nihai bertaraf alanına taşınmalarının sağlandığının belgelenmesinden,
f) Tıbbi atıkların insan sağlığı ve çevreye zarar vermeden bertaraf edildiğinin belgelenmesi ve bu bilgilerin her yıl Aralık ayı sonuna kadar Bakanlığa gönderilmesinden,
g) Bu Yönetmeliğin kendilerine verdiği yükümlülükler çerçevesinde uygulanmasına yönelik olarak; ünite amirliğince yukarıda belirtilen hususlar ile kaza durumlarında alınacak önlemler ve yapılacak işler hakkında detaylı bilgileri içeren bir talimatın bu Yönetmeliğin yürürlüğe girmesini takip eden 6 ay içinde hazırlanarak ünitenin ilgili birimlerinde uygulanmak üzere duyurulmasından ve talep edildiğinde Bakanlığa gönderilmesinden,
sorumludurlar.
Tıbbi Atıkların Nihai Bertaraflarında Uyulacak Esaslar
Madde 6 - Belediye ve mücavir alan sınırları içinde kalan ve büyükşehir belediyesi olan yerlerde büyükşehir belediyeleri, diğer yerlerde belediyeler ile yetkilerini devrettiği kişi ve kuruluşlar; belediye ve mücavir alan sınırları dışında kalan yerlerde ise mahallin en büyük mülki idare amiri bu atıkların bertarafı sırasında insanların ruh ve beden sağlığına, hayvan sağlığına, toprak, doğal bitki örtüsü ve yeşil alanlara, yeraltı ve yüzeysel su alanları ile su rezerv sahalarına, toplumun düzeni ve emniyetine zarar vermeyecek, hava ve gürültü yönünden çevre kirlenmesini önleyecek şekilde mevcut mevzuat doğrultusunda gerekli tedbirleri almakla yükümlüdürler.
Sorumluluk
Madde 7 - Atıkların üretilmesinden nihai bertaraflarına kadar geçen sürede atık üreticileri, toplayıcılar, atıkların el değiştirdiği tüm taşıyıcılar, nihai bertaraf ediciler müteselsilen sorumludurlar.
Atık Bertarafında Mali Yükümlülük
Madde 8 - (R.G. 24.6.1998/23382) Tıbbi atık üreticileri ürettikleri atıkların bertarafı için gereken harcamaları, bertaraf eden kurum ve kuruluşa ödemekle yükümlüdürler. Bu harcamalara esas olacak tıbbi atık bertaraf ücreti, her yıl tıbbi atık üreticileri ve bertaraf edecek kurum ve kuruluşların görüşleri de alınarak İl Mahalli Çevre Kurulu tarafından tespit ve ilan edilir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Atıkların Ünite İçinde Ayrılması ve Taşınması
Evsel Nitelikli Atıklar
Madde 9 - Evsel nitelikli atıklar;
a) Tıbbi atıklardan ayrı olarak mavi plastik torbalarda toplanırlar,
b) Tıbbi atıklardan ayrı olarak geçici depolanırlar,
c) 14.3.1991 tarih ve 20814 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Katı Atıkların Kontrolü yönetmeliği doğrultusunda taşınır ve bertaraf edilirler.
Geri kazanılabilen maddeler arasında bulunan serum ve ilaç şişeleri gibi cam malzemeler dezenfekte edilerek siyah plastik torbalarda toplanır ve tekrar kullanılmalarının önlenmesi için kırılarak hurda cam olarak değerlendirilir.
Tıbbi Atıklar
Madde 10 - Tıbbi atıklar bu iş için eğitilmiş personel tarafından diğer atıklardan ayrı olarak toplanır.
Patojen atıklar sterilize edildikten sonra diğer enfekte atıklarla beraber 14 üncü maddede özellikleri belirtilen özel kırmızı plastik torbalara konularak toplanır ve hiçbir şekilde sıkıştırılmaz.
Patojen ve enfekte atıklar ünite içinde toplandıktan sonra cinslerine göre aşağıda verilen metodlar doğrultusunda sterilize edilerek geçici depoda muhafaza edilir.
a) Kesici ve delici özelliği olan atıklar tekrar kullanılmamaları için basit bir mekanik aletle bükülüp veya kırıldıktan sonra ayrı olarak toplanırlar. Bu atıklar 14 üncü maddede özelliği belirtilen kırmızı plastik torbaya ve gerekirse delinmeyecek başka bir ambalaja konur. Plastik torbaların hacmi emniyetle taşınabilecek ağırlıkta olmalı, ağzı sıkıca kapatılmalı gerekirse içiçe iki torba olarak kullanılmalıdır. Bu torbalar ve diğer ambalaj malzemeleri hiçbir şekilde geri kazanılamaz ve tekrar kullanılamaz.
b) Buharlı otoklavda ancak dayanıklı torbalar içindeki mikrobiyoloji laboratuvarı atıkları, atık insan kanı ve atık vücut sıvıları ile kesici ve delici aletler sterilizasyon işlemine tabi tutulur.
Radyoaktif Atıklar
Madde 11 - Radyoaktif atıklar hakkında bu Yönetmelik hükümleri uygulanmaz. Bu atıkların bertarafı 9.7.1982 tarih ve 2690 sayılı Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanunu'na ilişkin tüzük hükümleri çerçevesinde yapılır ve bundan Bakanlığa haber verilir.
Tehlikeli Olmayan Kimyasal Maddelerin Atıkları
Madde 12 - EK-1'de belirtilen tehlikeli olmayan kimyasal maddelerin atıklarının bertaraf edilmeden önce geri kazanılması esastır. Ancak geri kazanılamayan katı atıklar mavi plastik torbalara doldurulup, evsel nitelikli atıklarla birlikte toplanırlar. Geri kazanılamayan sıvı atıklar ise 4.9.1988 tarih ve 19919 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği çerçevesinde bertaraf edilirler.
Tehlikeli Kimyasal Maddelerin Atıkları
Madde 13 - EK-2'de kriterleri belirtilen kimyasal maddelerin atıklarından EK-3'te verilen geri kazanılabilecek olanlar ve kullanım süresi dolmuş ilaçlar ayrıldıktan sonra geri kalanlar, EK-4'de verilen liste gözönüne alınarak birbirleriyle olumsuz bir reaksiyon vermemelerine dikkat edilerek ayrı ayrı toplanır.
Bu atıkların geri kazanılmadığı durumlarda, bertarafları ilgili mevzuat hükümleri doğrultusunda yapılır. Atıkların nihai bertaraflarının yanma ile olacağı hallerde atıkların arasın-da civa veya civa içeren bileşikler ile basınçlı kaplar bulunmamalıdır. Civa ayrılarak toplanır ve değerlendirilir. Liste halinde EK-4'te verilen şoklara karşı hassas olan, su ile reaksiyon veren veya kolaylıkla reaksiyona girebilen maddelerin uzaklaştırılmasına özellikle dikkat edilir ve olumsuz etkilerini önleyecek şekilde bertaraf edilirler.
Taşıma
Madde 14 - Tıbbi atıkların tümü kaynağında ayrı olarak kırılmaya, delinmeye ve taşınmaya dayanıklı 150 mikron kalınlığında kırmızı plastik torbalara konulur. Toplama işleminden sonra her bir torba yine aynı özelliğe sahip kırmızı renkli ve üzerinde görülebilecek büyüklükte ve her iki yüzünde Uluslararası Klinik Atıklar amblemi ile "DİKKAT TIBBİ ATIK" ibaresini taşıyan diğer bir torbaya konulur. Gerekli görüldüğünde üçüncü bir torbaya konarak kesin sızdırmazlık sağlanır.
Tehlikeli sıvı atıklar geri kazanılamadığı durumlarda talaşla yoğunlaştırılarak birinci fıkrada belirtilen torbalara konulur.
Taşıma işlemi sırasında atık bacaları ve yürüyen şeritler kullanılmaz ve atık torbaları elde taşınmazlar. Atık torbaları tekerlekli, paslanmaz çelikten yapılmış ve bu iş için ayrılmış araçlar ile toplanır ve taşınırlar.
Evsel nitelikli atıklar ile tıbbi atıklar aynı anda bir araca yüklenmez. Atık taşıma araçları haftada en az bir kez dezenfekte edilir. Araçların içinde bir torba patladığı takdirde, boşaltıldıktan sonra kuru dezenfekte edilir.
Tıbbi atıkların ünite içinde taşınması ile görevlendirilen personelin özel nitelikli turuncu renkli elbise giymesi ve bunun ilgili ünite tarafından karşılanması zorunludur.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Atıkların Geçici Depolanması
Genel Kural
Madde 15 - 2 nci maddede yer alan ve en az 20 yatak kapasitesine sahip üniteler geçici atık deposu inşa etmekle veya aynı işlevi görecek konteyner bulundurmakla yükümlüdürler.
Geçici atık deposu inşa etmek veya konteyner kullanmak yükümlülüğünde olan ünitelerin sorumluları ihtiyaçları olan konteyner sayısı ile geçici depolara ait plan ve projeleri Bakanlığa bildirmek zorundadır. Bakanlık, gerektiğinde bu konularda ek bilgi isteyebilir.
Atıklar, atık bertaraf sahasına taşınmadan önce 48 saatten fazla olmamak üzere bu depolarda veya konteynerlerde bekletilebilir.
Geçici Atık Depolarının Özellikleri
Madde 16 - Geçici atık deposu iki bölmeli kapalı bir mekan olarak inşa edilir. Birinci bölmede evsel nitelikli atıklar, ikinci bölmede ise tıbbi atıklar depolanır. Deponun tabanı beton üzerine mozayik, duvarları fayans ile döşenir; tavanı beton üzerine ince sıva olup, yağlı boya ile boyanır. Geçici atık deposunda sıcaklığın kontrol edilerek koku oluşmasını önlemek için yalıtım kullanılır veya depo özel şekilde soğutulur ve bakteri tutucu hava filtreleri kullanılır. Geçici atık deposunun hacmi en az iki günlük atığı alabilecek boyutlarda olmalıdır.
Bölme kapıları dışarıya doğru açılır veya sürmeli yapılır. Kapılar daima temiz ve boyanmış durumda olur, kapalı ve kilitli tutulur, üzerine görülebilecek şekilde "Uluslararası Klinik Atıklar" amblemi konur. Her bölmenin kapısı atıkların kolaylıkla boşaltılabileceği boyutlarda ve bölmenin içine hayvan girmesine imkan vermeyecek şekilde inşa edilir.
Geçici atık deposuna atık toplama araçlarının kolaylıkla ulaşabilmeleri için gereken önlemler alınır.
Evsel nitelikli atıkların konulacağı bölmede kanalizasyona bağlanan ızgaralı bir drenaj düzeneği ve bu bölmenin kolaylıkla temizlenebilmesi için basınçlı bir su musluğu bulunur. Atıklar bu bölmenin içinde mavi plastik torbalar ile depolanırlar. Bu bölme en az 15 günde bir yıkanıp, dezenfekte edilir ve özel olarak ilaçlanır.
Tıbbi atıkların konulacağı bölmede bir drenaj düzeneği bulunur. Bu düzenek kanalizasyona bağlanmayıp özel sızdırmasız bir tanka bağlanır. Tıbbi atık içeren bir torbanın patlaması sonucunda oluşan sızıntı sularının temizliği ve dezenfeksiyonu kuru olarak yapılır. Drenajdaki tankta toplanan sıvılar ise talaşla yoğunlaştırılarak kırmızı plastik torbalar içinde diğer tıbbi atıklarla birlikte depolanır. Bölmenin temizlenmesi en az haftada bir veya herhangi bir kazadan hemen sonra yapılır.
Konteynerlerin Kullanılması
Madde 17 - İlgili belediyenin uygun görüşü alınmak koşulu ile geçici atık deposu olarak konteyner de kullanılabilir. Konteynerleri kullanan ünite ile ilgili belediye arasında atıkların toplanması konusunda bir anlaşma yapılması gereklidir. Bu anlaşma istenildiğinde Bakanlığa ibraz edilir. Bu takdirde atıkların iklim koşullarından olumsuz yönde etkilenmesini önlemek için konteynerler uygun yerlere yerleştirilir. Konteynerler en az haftada bir veya herhangi bir kazadan hemen sonra temizlenir.
Konteynerlerin, 24 üncü maddenin (f), (g), (h) ve (ı) bentlerinde belirtilen şartları taşıması zorunludur.
Diğer Sağlık Kuruluşlarının Atıkları ile İlgili Hususlar
Madde 18 - 2 nci maddede belirtilen ve yatak kapasitesi 20'den az veya yataksız olan ünitelerin tıbbi atıkları en yakında bulunan geçici atık depolama yerinde depolanır. Bunun sağlanması için iki ünite yetkilisinin anlaşma yapması gerekir. Böyle bir imkanın olmaması halinde üniteler ürettikleri tıbbi atıklarını belediyenin bu iş için tahsis edilmiş toplama aracına vermekle yükümlüdürler. Bu atıklar çift kırmızı plastik torbaya yerleştirildikten sonra ünite içinde emniyetli bir şekilde muhafaza edilir.
Atık toplama aracı gelmeden önce kesinlikle binanın dışına bırakılmaz ve evsel atıkların toplandığı konteynerlere konulmaz.
Geçici Atık Depolarına Ruhsat Alınması
Madde 19 - 15 inci madde uyarınca geçici atık deposu kurmakla yükümlü olan ünitelere inşaat ruhsatı vermeye;
a) Belediye ve mücavir alan sınırları içinde kalan ve büyükşehir belediyesi olan yerlerde büyükşehir belediye başkanlığı; diğer yerlerde belediye başkanlıkları,
b) belediye ve mücavir alan sınırları dışında kalan yerlerde valilikler,
yetkilidir.
İşletme ruhsatı ise depo yeri tabanı, sızıntı suyu drenaj sistemi ve ek tesislerinin projesinin uygun görülmesi halinde, bu maddenin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen merciler tarafından verilir.
Geçici Atık Depo Yeri İşletilmesi ve Kontrolü
Madde 20 - Tıbbi atık sorumlusu, geçici atık depolarının işletilmesi ve kontrolü için bu konuda gerekli eğitimi vererek bir kişiyi görevlendirir. Bu görevli depo yerine getirilen atıkların kontolünden ve depo yerinin veya konteynerlerin işletilmesinden sorumludur. Tıbbi atıklar sorumlusu Bakanlığın talebi üzerine gerekli bilgileri vermekte yükümlüdür.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Atıkların Bertaraf Alanına Taşınması
Belediyelerin Sorumluluğu
Madde 21 - Tıbbi atıkların geçici atık depolarından veya konteynerlerden alınarak taşınması, nihai depolanması veya yakılması suretiyle bertaraf edilmesi ile bu işi yapacak personelin eğitimi ve bu işlemlerin belgelendirilmesinden büyükşehir belediyeleri, belediyeler veya belediyelerin yetkilerini devrettiği kuruluşlar müteselsilen sorumludur. Gerektiğinde Bakanlık bu konuda belediyelerle işbirliği yapar.
Bu yetkililer yönetmeliğin kendilerine verdiği yükümlülük çerçevesinde uygulanmasına yönelik bir talimatı hazırlayarak yönetmeliğin yürürlüğe girmesini takip eden 6 ay içinde ilgililere duyururlar. Talimatta, bu iş için görevlendirilen özel ekip, toplama rotaları, sorumlular, araç temizleme, kaza durumlarında alınacak önlemler ve yapılacak işler hakkında detaylı bilgiler bulunur. Bu bilgiler Bakanlığa her yıl Aralık ayı sonunda iletilir.
Taşıma Personelinin Özel Giysileri
Madde 22 - Tıbbi atıkları taşımakla görevlendirilen özel eğitimden geçmiş şoför ve temizlik personeli çalışma sırasında eldiven, koruyucu gözlük, maske kullanır; çizme ve özel koruyucu turuncu renkli elbise giyer. Taşıma işleminde kullanılan özel giysi ve ekipmanlar ayrı bir yerde muhafaza edilir. Bunların temizlenmesi belediyece veya belediyenin görevlendireceği kuruluşça yapılır.
Tıbbi Atıkların Taşınmasına İlişkin Kurallar
Madde 23 - Tıbbi atıkların;
a) Emniyetli bir şekilde, etrafa yayılmadan ve sızıntı suları akıtılmadan nihai bertaraf sahasına getirilmesi,
b) Taşınması sırasında transfer istasyonlarının kullanılmaması,
c) Taşıma araçlarının günde en az bir kere temizlenmesi,
d) Konulduğu kırmızı torbaların patlaması veya başka bir nedenle etrafa yayılması durumlarında dezenfekte edilmesi,
e) Toplanması ve taşınması için kullanılan araçların başka işlerde kullanılmaması,
zorunludur.
Atık Taşıma Araçlarının Teknik Özellikleri
Madde 24 - Tıbbi atıkların toplanması ve taşınması için kullanılan araçlarda;
a) Atıkların yüklendiği kısmın tamamen kapalı yapılması,
b) Sıkıştırma mekanizmasının bulunmaması,
c) Şoför mahalli ile atık yükleme kısmı arasında boşluk bulunması,
d) Atık yükleme kısmının kaza halinde zarar görmemesi için sağlam yapılması,
e) Atık yükleme kısmının iç yüzeyinin paslanmaz, kolaylıkla temizlenebilen düzgün yüzeyli olması,
f) Dik köşeler içermemesi ve kesişen yüzeylerin yumuşak dönüşlerle birbirine birleşmesi,
g) Ön ve arkasında görülebilecek boyutlarda "Uluslararası Klinik Atıklar" ambleminin bulunması,
h) Dış yüzeyin turuncu renge boyanması,
ı) Sağ ve sol yüzeylerinde 20 cm. büyüklüğünde siyah harflerle "DİKKAT TIBBİ ATIKLAR" ibaresinin bulunması,
gerekir.
ALTINCI BÖLÜM
Tıbbi Atıkların Yakılması, Yakma Tesislerine
Ruhsat Verilmesi ve Denetlenmesi
Tıbbi Atıkların Yakılması
Madde 25 - Tıbbi atıkların yakılarak bertaraf edilmesi esastır. Yakma sistemleri beledi-yeler veya yetkilerini devrettiği kişi ve kuruluşlar tarafından kurulur ve işletilir. Bu tesisler bakanlığın uygun görüşü alınmak suretiyle ünite bünyesinde de kurulabilir.
Evsel nitelikli atıkların yakılması için kullanılan yakma fırınları tıbbi atıkların yakılması için kullanılmaz.
Yakma Tesislerinin Teknik Özellikleri
Madde 26 - Yakma fırınındaki ilk bölme sıcaklığının 900°C olması ve son yakma bölge-sindeki gazların 1200°C'de en az 1.5 saniye tutulması zorunludur.
Fırınlardan çıkan küllerde yanabilen maddelerden tam yanmamış olanlar toplam kütlenin ağırlıkça % 2'sini aşamaz. Oluşan küller 31 inci maddeye göre depolanır.
Yakma fırınlarında imha edilecek olan atıkların kabul ve depolama birimleri sürekli temiz tutulur ve sık sık dezenfekte edilir. Buraya, görevlilerden başkasının girmesi yasak olduğu gibi hayvanların yaklaşması da önlenir.
Yakma tesisi baca gazı emisyonlarında, normal şartlar altında % 11 oksijen esas alındığında aşağıda verilen değerler sağlanır;
Günlük 1 ton/saat'den fazla kapasiteli tesisler için (mg/m3 )
Günlük 1 ton/saat’den az kapasiteli tesisler için (mg/m3)
Toplam partikül
: 10
100
Ağır metaller ve bileşikleri
(Pb+ Cr+ Mn+ Ni+ As+)
: 1.0
5
Hg,Cd
: 0.1
5
HCl
: 10
100
HF
: 1
1
CO
: 50
100
SO2
: 50
300
NO2
: 100
100
Toplam Organik C
: 10
100
Toplam poliklorlu dibenzo-p-dioksin ve poliklorlu dibenzofuranlar
: 0.1ng/m3
0.1ng/m3
Çevreye zarar verilmemesi ve gereken tedbirlerin alınması kaydıyla ve mahallin en büyük mülki idare amirinin izni alınarak tıbbi atıklar yüksek yakma sıcaklığını haiz tesislerin fırınlarında da yakılabilir.
Yakma Tesislerine Yer Seçimi İzni Verilmesi
Madde 27 - Büyükşehir belediyeleri ve belediyeler, onaylı imar planları esas alınarak yakma tesisi kurmak üzere seçtikleri yer için mevcut mevzuat çerçevesinde Mahalli Çevre Kurulu kararı ve Bakanlığın uygun görüşü ile, mahallin en büyük mülki idare amirinden izin alırlar.
Yakma Tesislerine İnşaat Ruhsatı Verilmesi ve Denetlenmesi
Madde 28 - Yakma tesisine inşaat ruhsatı vermeye;
a) Belediye ve mücavir alan sınırları içinde kalan ve büyükşehir belediyesi olan yerlerde büyükşehir belediye başkanlığı, diğer yerlerde belediyeler,
b) Belediye ve mücavir alan sınırları dışında kalan yerlerde valilikler,
yetkilidir.
Bu idareler yakma tesisine inşaat ruhsatı vermeden önce gerekli tüm bilgi ve belgelerle birlikte nüfusu onbine kadar olan yerlerde Mahalli Çevre Kurulu'nun, nüfusu onbinden yukarı olan yerlerde ise Bakanlığın uygun görüşünü almak zorundadır.
Yakma Tesislerine İşletme Ruhsatı Verilmesi ve Denetlenmesi
Madde 29 - İşletme ruhsatı, tesisin 9.5.1985 tarih ve 3194 sayılı İmar Kanunu'na uygun olarak inşa edildiğinin tesbiti halinde 28 inci madedde belirtilen merciler tarafından verilir.
Bakanlık; tesisleri işletme şekli, hava ve gürültü emisyonu bakımından denetleyebilir, ölçüm yapabilir, örnek alabilir ve 28 inci maddede belirtilen idarelerden bu emisyonlara ait ölçüm sonuçlarını isteyebilir.
Yakma Tesislerinin İşletme Ruhsatının İptali
Madde 30 - Bakanlık, büyükşehir belediyeleri veya belediyeler ile mahallin en büyük mülki idare amiri, yapılan kontrollerde, tesisin işletme ruhsatına ve 26 ncı maddede belirtilen şartlara uygun olarak çalıştırılmadığının tespit edilmesi halinde işletmeciyi yazılı olarak ikaz eder ve yerine getirilmeyen yükümlülüğün türüne göre bir ay ile bir yıl arasında değişen bir süre verir. Bu süre sonunda yükümlülüklerin yerine getirilmemesi halinde tesisin işletme ruhsatı, ruhsatı veren merci tarafından Bakanlığın da görüşü alınarak iptal edilir.
İşletme ruhsatı süresi biten tesislerin, mevcut işletme şartlarında çalıştırılmasının insan ve çevre sağlığı açısından sakıncalı görülmesi ve söz konusu işletme şartlarının düzeltilemeyeceğinin anlaşılması halinde, işletme ruhsatı yenilenmez.
YEDİNCİ BÖLÜM
Tıbbi Atıkların Nihai Depolanması
Nihai Depolama Alanları
Madde 31 - Tıbbi atıkların yakma yöntemi ile imha edilmelerine imkan olmadığı hallerde bu atıklar;
a) Tehlikeli atık depolama alanlarının özel bir bölümünde,
b) Evsel atıkların bertaraf alanlarının bu Yönetmeliğe uygun olarak yapılmış özel bir bölümünde,
c) Sadece tıbbi atıklar için yapılmış özel bir bertaraf alanında, düzenli depolanırlar.
Tıbbi atıkların yakma fırınlarında yakılması sonucu oluşan küller, yakma tesisine atık getiren araçlarla uygun şekilde birinci fıkrada belirtilen depolama alanına taşınır ve üzerleri yeteri kadar toprakla örtülerek sıkıştırılmak suretiyle bertaraf edilirler.
Nihai Depolama Alanı Yer Seçimi Kriterleri
Madde 32 - Nihai depolama tesislerinin;
a) Karstik bölgelerde; içme, kullanma ve sulama suyu temin edilen yeraltı ve yerüstü suları koruma bölgelerinde; taşkın riskinin yüksek olduğu bölgelerde; heyelan, çığ ve erozyon bölgelerinde kurulmasına ve işletilmesine izin verilmez,
b) Yer seçiminde, seçilecek yerin jeolojik, hidrojeolojik, jeoteknik özellikleri, yeraltı su seviyesi ve yeraltı suyu akış yönleri, mevcut ve planlanan meskun bölge ile diğer yapılaşmalar, deprem kuşakları ve tektonik koruma bölgeleri ile diğer zemin hareketleri, hakim rüzgar yönü, trafik durumu dikkate alınır.
c) Bu depo tesislerinin en yakın yerleşim bölgesine uzaklığı 3000 m.den, en yakın havaalanına uzaklığı ise 5000 m.den az olamaz.
Yerleşme Yasağı
Madde 33 - Nihai depolama tesisleri imar planında belirtilerek, yerleşim bölgesi olmaması sağlanır.
Depolama Tesisi Zemini
Madde 34 - Depolama tesisinin oturacağı zemin (temel), doğal olarak sıkışmış olmalı ve bu sıkışmış zeminin kalınlığı 3 metreden ve kompresibilitesi (Dpr) % 95'den büyük olmalıdır.
Depolama tesisi tabanının, maksimum yeraltı su seviyesine uzaklığı 2 m'den az olamaz.
Depolama Tesisi Tabanının Teşkili
Madde 35 - Depolama tesisinin tabanı sızıntı suyunun yeraltı suyuna karışmasını kesinlikle önleyecek şekilde düzenlenir. Bunun için mineral sızdırmazlık tabakası ile plastik geçirimsizlik tabakası birlikte kullanılır.
Taban en az EK - 5'de şematik kesiti verilen değerleri sağlayacak şekilde oluşturulur. Doğal zemin üzerine yerleştirilen mineral sızdırmazlık tabakasının kalınlığı 1,5 metreden az, permeabilitesi 10-9 m/s'den küçük olamaz. Plastik geçirimsizlik tabakasının kalınlığı ise en az 2,5 mm. olmalıdır. Depo tabanına balık sırtı şeklinde bir form verilir ve tabanın boyuna eğimi % 3'den, enine eğimi de % 1'den küçük olamaz.
Dren Sistemi Teşkili
Madde 36 - Depo tabanında yeteri kadar dren borusunun, ana toplayıcıların ve bacaların bulunması zorunludur. Dren borularının içinde bulunduğu dren sisteminin kalınlığı 0.30 metreden küçük, bu tabakanın nihai permeabilite katsayısı (k) 10-3 m/sn'den küçük olamaz.
Toplanan sızıntı suyu 4.9.1988 tarih ve 19919 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği'nde verilen ilgili deşarj limitlerini sağlayacak şekilde arıtılır.
Depolama Tesislerine Dolgu Yapılması
Madde 37 - Depolama tesislerinde depo sıkıştırılarak doldurulur ve boşluk bırakılmaz. Dolgu işlemleri sırasında, sızıntı suyu miktarını azaltmak için günlük olarak atıkların üstü örtülür ve dolgu işlemi gereğinde bir sundurma altında yapılır.
Depolama Tesisi Üst Örtüsünün Teşkili
Madde 38 - Depo tesisine dolgu işlemi tamamlandıktan sonra, dolgu üstü EK- 6'da verilen tabakalardan oluşturularak, depo gövdesine yüzeysel su girmeyecek şekilde sızdırmaz hale getirilir. Bu tabakalar asgari şu özelliklerde olmalıdır;
a) Atık üstündeki ilk örtü tabakası homojen ve kohezyonsuz zeminden teşkil edilir ve tabaka kalınlığı 0,5 m.den az olamaz.
b) Depo gövdesinden gaz çıkışı söz konusu ise gaz dren sistemleri yerleştirilir.
c) Sızdırmazlık temini için kullanılan mineral tabakanın kalınlığı 0,5 m.den az, permeabilite katsayısının (k) değeri 10-9 m/s'den küçük olamaz.
d) Plastik tabakanın kalınlığı en az 2,5 mm. olmalıdır.
e) Depo üst yüzeyinin nihai eğimi % 5'den büyük olmalıdır.
f) Sızdırmaz tabaka üzerine serilen tarım toprağının kalınlığı 1 m.den az olamaz.
Depo Sahasının Yeşillendirilmesi
Madde 39 - Depolama işleminin tamamlanmasından sonra veya şevlerde dolgu sırasında, depo sahasının tekrar kullanılabilir hale getirilmesi için yeşillendirilmesi, ağaçlandırılması, deponun en üstüne ve şevlere tarım toprağı serilmesi zorunludur. Bu toprağın kalınlığı dikilmek istenen bitkinin kök derinliğine göre seçilir. Depo kütlesi üzerine düşen yağmurun kısa sürede sahayı terkedebilmesi için en üst toprak tabakasının eğiminin % 3'den büyük olması gerekir.
Depolama Tesisine İnşaat Ruhsatı Verilmesi ve Denetlenmesi
Madde 40 - Tıbbi atık depolama tesisine inşaat ruhsatı vermeye 28 inci maddedeki merciler, belirtilen usul ve esaslara göre yetkilidir.
Depolama Tesisine İşletme Ruhsatı Verilmesi Ve Denetlenmesi
Madde 41 - 28 inci maddede belirtilen merciler tarafından, depo yeri tabanı, sızıntı suyu drenaj sisteminin ek tesislerinin projesine uygun görülmesi halinde işletme ruhsatı verilir. Ruhsatta depo tesisine kabul edilecek atık tipi belirtilir.
Depolama Tesisinin İşletilmesi ve Kontrolü
Madde 42 - Tıbbi atık depolama tesisi işletmecisi kişi veya kuruluşlar, her depolama tesisi için bir görevli bulundurmak zorundadır. Bu görevliler depo yerine getirilen tıbbi atıkların kontrolünden ve depo yerinin işletilmesinden sorumludurlar. Bakanlık bu kişi veya kuruluşlardan gerektiğinde depolama yerinin işletilmesi ve kontrolüne ilişkin bilgileri isteyebilir.
Sızıntı suyu miktarı ve özellikleri tesisi işletenler tarafından belirli aralıklarla ölçülür ve sonuçlarından Bakanlık haberdar edilir. Ölçüm işlemleri depo yeri kapatıldıktan sonra 10 yıl süreyle devam eder.
SEKİZİNCİ BÖLÜM
Diğer Hükümler
Tıbbi Atıkların İzlenmesi
Madde 43 - Ünitelerinden kaynaklanan atıkların miktar ve özelliklerini belirten ve EK-8'de verilen formdan altı nüshanın ilgili bölümleri her taşıma için tıbbi atık sorumlusu tarafından doldurulur. Bunlardan biri ünitede saklanır, biri ay sonunda topluca belediyeye verilir, geri kalan dört nüsha imza karşılığında taşıyıcıya teslim edilir.
Taşıyıcı nihai atık depolama yerinde tıbbi atık sorumlusu tarafından verilen formlardan kendisi tarafından doldurulması gereken kısımları tamamlar Tıbbi atık nihai bertaraf alanları sorumlusu gelen formlarda verilen bilgilerin doğruluğunu kontrol ettikten sonra, kendisinin doldurması gereken yerleri tamamlar. Bu formların iki nüshası bertaraf alanı sorumlusunda kalır.
Bertaraf alanı sorumlusu kendisinde kalan son iki nüshadan birini üniteye, diğerini de ilgili belediyeye ay sonu itibari ile 5 gün içinde gönderir.
Belediye; tıbbi atık sorumlusu, taşıyıcı ve bertaraf alanı sorumlusunca doldurulan formları karşılaştırarak tüm tıbbi atıkların gerektiği gibi bertaraf edildiğini kontrol eder.
Denetim
Madde 44 - Bu Yönetmelik çerçevesinde yapılacak olan atıkların toplanması, taşınması, işlenmesi, geçici depolanması ve nihai bertaraf işlemlerinin kanun ve yönetmeliğe göre yapılıp yapılmadığını denetleme yetkisi, öncelikle kanunun 12 nci maddesi uyarınca Bakanlığa aittir. Ancak yürürlükteki ilgili düzenlemelerle verilen yetkiler saklıdır.
Yaptırımlar
Madde 45 - Bu Yönetmeliğe göre yapılan denetimler sonucu yönetmelikte yer alan yasaklara aykırı hareket edenler ve belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyenler hakkında kanunun 15 inci ve 16 ncı maddeleri uygulanır. Kanunun 20 nci, 21 inci ve 23 üncü maddelerinde yer alan idari nitelikteki cezalar ise kanunun 24 üncü maddesinde belirtilen yetkili makamlar tarafından verilir.
Geçici Madde 1 - Yönetmeliğin yayımlandığı tarihte faaliyette bulunan ve 2 nci maddede belirtilen üniteler 15 inci ve 16 ncı maddelerde öngörülen geçici atık deposunu 1,5 yıl içinde inşa etmekle yükümlüdürler.
Geçici Madde 2 - Belediyeler gerekli yer seçimini yaparak tıbbi atıkların nihai bertaraf tesislerini Yönetmeliğin yayımlandığı tarihten itibaren 1,5 yıl içinde kurmak zorundadır.
Yürürlük
Madde 46 - Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 47 - Bu Yönetmelik hükümlerini Çevre Bakanı yürütür.
EK-1
Tehlikeli Olmayan Kimyasal Maddelerin Atıkları
Tehlikeli olmayan kimyasal maddelerin atıkları şeker, amino asit, organik ve inorganik tuzların atıklarıdır.
Organik Maddeler
Asetatlar (Ca, Na, NH4, K)
Amino asitler ve tuzları
Sitrik asit ve Na, K, Mg, Ca ve NH4 tuzları
Laktik asit ve Na, K, Mg, Ca ve NH4tuzları
Şekerler
İnorganik Maddeler
Na ve K bikarbonat
Na, K, Mg ve Ca borat
Na ve K bromürleri
Na, K, Mg, Ca karbonatları
Na, K, Mg, Ca klorürleri
Ca florit
Na, K iyodid
B, Mg, Ca, Al, Si, Fe oksitleri
Na, K, Mg, Ca, NH4fosfat
Na, K, Mg, Ca silikat
Na, K, Mg, Ca, NH4 sülfatları
EK-2
Tehlikeli Kimyasal Madde Kriterleri
- Toksit Atıklar
Düşük dozlarda dahi insan için öldürücü, geri dönüşümü olmayan bir hastalığa sebep olan ya da belirgin bir katkısı olan,
- İyileşebilecek hastalıkları olumsuz yöne dönüştüren kimyasalları içeren atıklardır.
Toksisiteyi tanımlayacak değerler:
Rat : Oral - LD 50 <50 mg/kg
İnhalasyon : LC 50 <2 mg/1
Tavşan : Dermal - LD <200 mg/kg
Örnek : Sitotoksik ilaçlar ve civa içeren atıklar.
- Korozif Atıklar
- pH<2.0 olan asitler ve pH>12.5 olan bazlar
- Çeliği yılda 1/4 inçten fazla aşındıran kimyasal maddeler
Örnek: Kuvvetli asit ya da baz içeren atıklar
- Yanıcı - Parlayıcı Atıklar
- Oksitleyici,
- Parlama noktası 50 C°'den az olan,
- Sürtünme ile alev alabilen,
- Nemi absorblayarak alev alabilen,
- Kendiliğinden kimyasal değişimlere uğrayarak alev alabilen, maddelerdir.
Örnek: Etil alkol, eter, aseton, ksilen ve birçok klorlu çözücü içeren atıklardır.
- Reaktif Atıklar
- Kararsız ve su ile hızla reaksiyona girerek parlayıcı karışımlar oluşturan,
- Isıtıldığı zaman bozunan veya çarpmalara karşı hassas,
- Siyanür veya sülfür içeren,
maddelerdir.
Örnek: Sodyum ve pikrik asit içeren atıklardır.
Ekstraksiyon Ürünü Toksik Atıklar
Bu atıklar aşağıdaki maddelerden herhangi birini içerebilirler;
- Arsenik - Kurşun
- Baryum - Civa
- Kadmiyum - Selenyum
- Krom - Gümüş
- Berilyum - Bakır
- Belli başlı pestisitler -Sitotoksik ilaç atıkları
EK-3
Geri Kazanılabilecek Tehlikeli Kimyasal Atıklar
- Kromik asit
- Civa
- Film banyoları
- perkloroetilen
- Yağlar
- Toluen (metil benzen)
- Ksilen
- Aseton
- Bazı alkoller
EK-4
Kolaylıkla Tehlikeli Reaksiyon Verebilen Kimyasal Maddeler
Şoklara Karşı Hassas Olanlar
- Diazo bileşikleri
- Metal tuzları
- Nitroselüloz
- Perklorik asit
- Perklorat tuzları
- Perokside edilebilir kimyasal maddeler
- Pikrik asit
- Pikrat tuzları
- Polinitro aromatik bileşikleri
Su ile Reaksiyon Verenler
- Alkali ve toprak alkali metaller
- Alkil lityum maddeleri
- Brom 3 florür çözeltileri
- Grignard reaktifi
- Al, B, Ca, K, Li ve Na h idritleri
- Al, As, Fe, P, S, Sb, Si, Sn ve Ti metal halojenleri (anhidrit)
- Fosfor pentaoksit
- Sülfür klorür
- Tinoil klorür
- Fosfor oksiklorit
Kolaylıkla Reaksiyona Girenler
- Nitrik asit (% 71'den yüksek)
- Kırmızı ve beyaz fosfor
EK-5
Depo Tabanı Geçirimsizlik (Sızdırmazlık) Sistemi
EK-7Uluslararası Klinik Atıklar Amblemi
EK-8
TIBBİ ATIKLAR İLE İLGİLİ TAKİP FORMU
A. ATIK KAYNAĞI
Atıkların kaynaklandığı ünitenin isim, adres ve telefonu
Tarih
Miktar
Torba Sayı / kg
Atıkların Özellikleri
Depolama sırasında vuku bulan kazalar ve alınan önlemler
( ) Enfekte
( ) Toksik
( ) Delici-Yırtıcı
( ) Şoklara Karşı Hassas
( ) Su ile Reaksiyona Girer
( ) Kolaylıkla Reaksiyona Girer
( ) Radyoaktif
Teslim eden
Teslim alan
B. TAŞIMA
Taşımayı Yapan Kuruluşun İsim, Adres ve Telefonu
Aracın Plakası :
Aracın Marka ve Modeli :
Aracın Atıklarını Taşıdığı Üniteler:
1. 3.
2. 4.
Taşıma sırasında vuku bulan kazalar ve alınan tedbirler
Atıkların teslim edildikleri imha sahası
Teslim alan
(İsim, ünvan)
C. BERTARAF SAHASI
Bertaraf Sahasının Adı ve Yeri :
Gömme ile uzaklaştırıldığı ise gömüldüğü yer :
Yakma ile uzaklaştırıldığı takdirde kül ve diğer kalıntıların uzaklaştırma yeri ve yöntemi
Bertaraf Yöntemi :
( ) Gömme
( ) Yakma
( ) Diğer (açıklayın)
Atığın Miktarı
Sorumlunun
isim ve ünvanı
Torba Sayısı
kg
Uzaklaştırma tarihi
Belgenin belediyeye teslim edildiği tarih : ………………………………….
Belgeyi alan belediye yetkilisinin ismi :……………………………………
Bu Yönetmelik, 20 Mayıs 1993 tarih ve 21586 sayılı Resmî Gazete’de yayınlanmıştır.
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Hukuki Dayanak, Tanımlar
Amaç
Madde 1 - Bu Yönetmeliğin amacı sağlık kuruluşlarından kaynaklanan tıbbi atıkların halk sağlığına ve çevreye zarar vermeden ayrı olarak toplanması, geçici depolanması, geri kazanılması, taşınması ve nihai bertaraflarının sağlanmasına yönelik idari, teknik ve hukuki prensip, politika ve programların belirlenerek uygulanmasının sağlanmasıdır.
Kapsam
Madde 2 - Bu Yönetmelik;
Sağlık kuruluşlarından kaynaklanan atıkların ayrı olarak toplanması, geçici depolanması, geri kazanılması, nihai bertaraf alanına taşınarak yakılması veya düzenli depolanması süreçlerinde uyulacak teknik ve idari esaslar ile bu esaslara göre yapılacak işlerin kimler tarafından ve nasıl yapılacağı ile ilgili kuralları kapsar.
Bu Yönetmelik; <
a) Hastanelerden,
b) Tıp, diş hekimliği ve veteriner hekimlik eğitimi veren ve araştırma yapan kuruluşlardan,
c) Kan ve kan ürünleri ile ilgili çalışma yapan tüm merkez ve istasyonlardan,
d) Tıbbi tahlil laboratuvarlarından,
e) Deney hayvanlarının kullanıldığı laboratuvarlardan,
f) Sağlık ocaklarından, atık çıkaran muayenehaneler ve polikliniklerden, dişhekimi kliniklerinden ve revirlerden,
g) Küçük ameliyat ve benzeri müdahalelerin yapıldığı tıp ve veteriner muayenehanelerinden,
h) Bulaşıcı hastalığı olanların tedavi oldukları veya dializ, aspiratör gibi aletlerin kullanıldığı kliniklerden,
ı) Benzeri tıbbi atıklarının oluşabileceği seyyar sağlık birimlerinden,
i) Eczane ve ilaç depolarından,
j) Benzer diğer kuruluşlardan,
kaynaklanan atıklara uygulanır.
Hukuki Dayanak
Madde 3 - Bu Yönetmelik 9.8.1983 tarih ve 2872 sayılı Çevre Kanunu gereğince hazırlanmıştır.
Tanımlar
Madde 4 - Bu Yönetmelikte geçen;
Bakanlık : Çevre Bakanlığı'nı,
Kanun : 9.8.1983 tarih ve 2872 sayılı Çevre Kanunu'nu,
Ünite : 2 nci madde'de belirtilen tıbbi atıkları üreten kurum, kuruluş ve diğer birimleri,
Tıbbi Atık: Ünitelerden kaynaklanan patolojik ve patolojik olmayan, enfekte, kimyasal ve farmasotik atıklar ile kesici-delici malzemeler ve sıkıştırılmış kapları,
Evsel Nitelikli Atıklar: Ünitelerden atılan, ancak, enfekte olmamış mutfak atığı, bahçe atığı, büro atığı, ambalaj malzemeleri, şişe ve benzeri maddeleren oluşan atıkları,
Enfekte Atık: Hastalık etkenleri bulaşmış veya bulaşması muhtemel her türlü; insan doku ve organları, idrar kapları, kan veya plasenta bulaşmış atıkları, bakteri kültürleri, intaniye ve acil servis atıkları, yemek atıkları, bakteri ve virus tutucu hava filtreleri, dışkı ve bunlara bulaşmış eşyalar, araştırma amacı ile kullanılan deney hayvanlarının leşleri ile karantinadaki hastaların atıklarını,
Patojen Atık: Hastalık yapıcı etken taşıyan atıkları,
Patolojik Atık: Patojen olan veya olma riski taşıyan organlar, vücut parçaları, hayvan cesetleri, kan ve vücut sıvılarını,
Geçici Depolama: Atıkların bertaraf alanına taşınma ve bertaraflarından önce, ünite içinde inşa ettirilen birim veya konteynerlerde depolanması,
Düzenli Depolama: Tıbbi atıkların su, toprak ve hava ortamına zarar vermeyecek şekilde jeolojik, hidrojeolojik, statik, hijyenik ve estetik açıdan ve çevreyi kirletmeyecek ve insan sağlığına zarar vermeyecek şekilde, ilgili mevzuatlarca öngörülen her türlü önlemin alındığı sahalarda depolanmasını,
Bertaraf Etme: Ünitelerden kaynaklanan tıbbi atıkların ayrı ayrı toplanması, geçici depolanması, taşınması, çevreye ve insan sağlığına zarar vermeyecek şekilde nihai olarak yakılması, düzenli depolanması ile ilgili tüm işlemleri,
Özel Nitelikli Torba veya Kap: Sızdırmaya dayanıklı, nem geçirmez, normal çalışma sırasında yırtılma ve patlamayı önleyecek kadar dirençli, üzerinde Uluslararası Klinik Atıklar amblemini taşıyan, atığın özelliğine göre değişik renkli, güvenli kapatılabilir, plastik, 50 lt. hacminde biriktirme kabını,
Uluslararası Klinik Atıklar Amblemi: Tıbbi atıkların toplandığı özel nitelikli torba veya kap ile bunların taşınmasında kullanılan araçların üzerinde bulundurulması gereken ve EK-7'de verilen amblemi,
Tıbbi Atıklar Sorumlusu: Tıbbi atıkları üreten ünite yetkilisi veya görevlendireceği kişiyi,
Taşıma: Atıkların üretildiği yerlerden veya geçici depo yerlerinden nihai bertaraf tesislerine nakledilmesi işlemini,
Taşıyıcı: Taşıma işlemini yapan kişi ve kuruluşları,
Konteyner: Cr-Ni paslanmaz çelik veya benzeri metalden yapılmış, en az 6 m3 hacminde kapakları kilitlenir geçici depolama birimini,
Takip Formu: EK-8'de verilen formu,
Bertaraf Alanı Sorumlusu: Belediyelerde veya yetkilerini devrettiği kişi veya kuruluşlarda, tıbbi atık taşıma araçlarının kabulü ve atıkların düzenli depolanmasının sağlanmasından sorumlu olan kişi veya kuruluşu,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Tıbbi Atıkların Yönetimi
Tıbbi Atık Üretenlerin Uyacakları Esaslar
Madde 5 - Tıbbi atıkların sorumluları, oluşan atıkların gerek üretildikleri yerdeki gerekse dışındaki kişilerin sağlığına ve çevreye verebilecekleri zararları en aza indirmek için sınıflandırma, toplama, geçici depolama, ünite içinde taşıma, işleme ve nihai bertarafı aşamalarında;
a) Tıbbi atıkların yönetimiyle ilgili personelin eğitiminden ve oluşan atıkların sınıflandırılarak toplanması, ünite içinde taşınması ve geçici depolanması işlerinin özel bir ekip tarafından yaptırılmasının sağlanmasından,
b) Atıkları kaynağında en aza indirecek sistemin kurulmasından,
c) Evsel nitelikli atıklardan ayrı olarak sınıflandırılmaları, toplanmaları, taşınmaları ve işlenmelerinden,
d) Bu atıkların çevre ve insan sağlığına zarar vermeyecek şekilde geçici depolanmalarından,
e) Emniyetli bir şekilde nihai bertaraf alanına taşınmalarının sağlandığının belgelenmesinden,
f) Tıbbi atıkların insan sağlığı ve çevreye zarar vermeden bertaraf edildiğinin belgelenmesi ve bu bilgilerin her yıl Aralık ayı sonuna kadar Bakanlığa gönderilmesinden,
g) Bu Yönetmeliğin kendilerine verdiği yükümlülükler çerçevesinde uygulanmasına yönelik olarak; ünite amirliğince yukarıda belirtilen hususlar ile kaza durumlarında alınacak önlemler ve yapılacak işler hakkında detaylı bilgileri içeren bir talimatın bu Yönetmeliğin yürürlüğe girmesini takip eden 6 ay içinde hazırlanarak ünitenin ilgili birimlerinde uygulanmak üzere duyurulmasından ve talep edildiğinde Bakanlığa gönderilmesinden,
sorumludurlar.
Tıbbi Atıkların Nihai Bertaraflarında Uyulacak Esaslar
Madde 6 - Belediye ve mücavir alan sınırları içinde kalan ve büyükşehir belediyesi olan yerlerde büyükşehir belediyeleri, diğer yerlerde belediyeler ile yetkilerini devrettiği kişi ve kuruluşlar; belediye ve mücavir alan sınırları dışında kalan yerlerde ise mahallin en büyük mülki idare amiri bu atıkların bertarafı sırasında insanların ruh ve beden sağlığına, hayvan sağlığına, toprak, doğal bitki örtüsü ve yeşil alanlara, yeraltı ve yüzeysel su alanları ile su rezerv sahalarına, toplumun düzeni ve emniyetine zarar vermeyecek, hava ve gürültü yönünden çevre kirlenmesini önleyecek şekilde mevcut mevzuat doğrultusunda gerekli tedbirleri almakla yükümlüdürler.
Sorumluluk
Madde 7 - Atıkların üretilmesinden nihai bertaraflarına kadar geçen sürede atık üreticileri, toplayıcılar, atıkların el değiştirdiği tüm taşıyıcılar, nihai bertaraf ediciler müteselsilen sorumludurlar.
Atık Bertarafında Mali Yükümlülük
Madde 8 - (R.G. 24.6.1998/23382) Tıbbi atık üreticileri ürettikleri atıkların bertarafı için gereken harcamaları, bertaraf eden kurum ve kuruluşa ödemekle yükümlüdürler. Bu harcamalara esas olacak tıbbi atık bertaraf ücreti, her yıl tıbbi atık üreticileri ve bertaraf edecek kurum ve kuruluşların görüşleri de alınarak İl Mahalli Çevre Kurulu tarafından tespit ve ilan edilir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Atıkların Ünite İçinde Ayrılması ve Taşınması
Evsel Nitelikli Atıklar
Madde 9 - Evsel nitelikli atıklar;
a) Tıbbi atıklardan ayrı olarak mavi plastik torbalarda toplanırlar,
b) Tıbbi atıklardan ayrı olarak geçici depolanırlar,
c) 14.3.1991 tarih ve 20814 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Katı Atıkların Kontrolü yönetmeliği doğrultusunda taşınır ve bertaraf edilirler.
Geri kazanılabilen maddeler arasında bulunan serum ve ilaç şişeleri gibi cam malzemeler dezenfekte edilerek siyah plastik torbalarda toplanır ve tekrar kullanılmalarının önlenmesi için kırılarak hurda cam olarak değerlendirilir.
Tıbbi Atıklar
Madde 10 - Tıbbi atıklar bu iş için eğitilmiş personel tarafından diğer atıklardan ayrı olarak toplanır.
Patojen atıklar sterilize edildikten sonra diğer enfekte atıklarla beraber 14 üncü maddede özellikleri belirtilen özel kırmızı plastik torbalara konularak toplanır ve hiçbir şekilde sıkıştırılmaz.
Patojen ve enfekte atıklar ünite içinde toplandıktan sonra cinslerine göre aşağıda verilen metodlar doğrultusunda sterilize edilerek geçici depoda muhafaza edilir.
a) Kesici ve delici özelliği olan atıklar tekrar kullanılmamaları için basit bir mekanik aletle bükülüp veya kırıldıktan sonra ayrı olarak toplanırlar. Bu atıklar 14 üncü maddede özelliği belirtilen kırmızı plastik torbaya ve gerekirse delinmeyecek başka bir ambalaja konur. Plastik torbaların hacmi emniyetle taşınabilecek ağırlıkta olmalı, ağzı sıkıca kapatılmalı gerekirse içiçe iki torba olarak kullanılmalıdır. Bu torbalar ve diğer ambalaj malzemeleri hiçbir şekilde geri kazanılamaz ve tekrar kullanılamaz.
b) Buharlı otoklavda ancak dayanıklı torbalar içindeki mikrobiyoloji laboratuvarı atıkları, atık insan kanı ve atık vücut sıvıları ile kesici ve delici aletler sterilizasyon işlemine tabi tutulur.
Radyoaktif Atıklar
Madde 11 - Radyoaktif atıklar hakkında bu Yönetmelik hükümleri uygulanmaz. Bu atıkların bertarafı 9.7.1982 tarih ve 2690 sayılı Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanunu'na ilişkin tüzük hükümleri çerçevesinde yapılır ve bundan Bakanlığa haber verilir.
Tehlikeli Olmayan Kimyasal Maddelerin Atıkları
Madde 12 - EK-1'de belirtilen tehlikeli olmayan kimyasal maddelerin atıklarının bertaraf edilmeden önce geri kazanılması esastır. Ancak geri kazanılamayan katı atıklar mavi plastik torbalara doldurulup, evsel nitelikli atıklarla birlikte toplanırlar. Geri kazanılamayan sıvı atıklar ise 4.9.1988 tarih ve 19919 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği çerçevesinde bertaraf edilirler.
Tehlikeli Kimyasal Maddelerin Atıkları
Madde 13 - EK-2'de kriterleri belirtilen kimyasal maddelerin atıklarından EK-3'te verilen geri kazanılabilecek olanlar ve kullanım süresi dolmuş ilaçlar ayrıldıktan sonra geri kalanlar, EK-4'de verilen liste gözönüne alınarak birbirleriyle olumsuz bir reaksiyon vermemelerine dikkat edilerek ayrı ayrı toplanır.
Bu atıkların geri kazanılmadığı durumlarda, bertarafları ilgili mevzuat hükümleri doğrultusunda yapılır. Atıkların nihai bertaraflarının yanma ile olacağı hallerde atıkların arasın-da civa veya civa içeren bileşikler ile basınçlı kaplar bulunmamalıdır. Civa ayrılarak toplanır ve değerlendirilir. Liste halinde EK-4'te verilen şoklara karşı hassas olan, su ile reaksiyon veren veya kolaylıkla reaksiyona girebilen maddelerin uzaklaştırılmasına özellikle dikkat edilir ve olumsuz etkilerini önleyecek şekilde bertaraf edilirler.
Taşıma
Madde 14 - Tıbbi atıkların tümü kaynağında ayrı olarak kırılmaya, delinmeye ve taşınmaya dayanıklı 150 mikron kalınlığında kırmızı plastik torbalara konulur. Toplama işleminden sonra her bir torba yine aynı özelliğe sahip kırmızı renkli ve üzerinde görülebilecek büyüklükte ve her iki yüzünde Uluslararası Klinik Atıklar amblemi ile "DİKKAT TIBBİ ATIK" ibaresini taşıyan diğer bir torbaya konulur. Gerekli görüldüğünde üçüncü bir torbaya konarak kesin sızdırmazlık sağlanır.
Tehlikeli sıvı atıklar geri kazanılamadığı durumlarda talaşla yoğunlaştırılarak birinci fıkrada belirtilen torbalara konulur.
Taşıma işlemi sırasında atık bacaları ve yürüyen şeritler kullanılmaz ve atık torbaları elde taşınmazlar. Atık torbaları tekerlekli, paslanmaz çelikten yapılmış ve bu iş için ayrılmış araçlar ile toplanır ve taşınırlar.
Evsel nitelikli atıklar ile tıbbi atıklar aynı anda bir araca yüklenmez. Atık taşıma araçları haftada en az bir kez dezenfekte edilir. Araçların içinde bir torba patladığı takdirde, boşaltıldıktan sonra kuru dezenfekte edilir.
Tıbbi atıkların ünite içinde taşınması ile görevlendirilen personelin özel nitelikli turuncu renkli elbise giymesi ve bunun ilgili ünite tarafından karşılanması zorunludur.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Atıkların Geçici Depolanması
Genel Kural
Madde 15 - 2 nci maddede yer alan ve en az 20 yatak kapasitesine sahip üniteler geçici atık deposu inşa etmekle veya aynı işlevi görecek konteyner bulundurmakla yükümlüdürler.
Geçici atık deposu inşa etmek veya konteyner kullanmak yükümlülüğünde olan ünitelerin sorumluları ihtiyaçları olan konteyner sayısı ile geçici depolara ait plan ve projeleri Bakanlığa bildirmek zorundadır. Bakanlık, gerektiğinde bu konularda ek bilgi isteyebilir.
Atıklar, atık bertaraf sahasına taşınmadan önce 48 saatten fazla olmamak üzere bu depolarda veya konteynerlerde bekletilebilir.
Geçici Atık Depolarının Özellikleri
Madde 16 - Geçici atık deposu iki bölmeli kapalı bir mekan olarak inşa edilir. Birinci bölmede evsel nitelikli atıklar, ikinci bölmede ise tıbbi atıklar depolanır. Deponun tabanı beton üzerine mozayik, duvarları fayans ile döşenir; tavanı beton üzerine ince sıva olup, yağlı boya ile boyanır. Geçici atık deposunda sıcaklığın kontrol edilerek koku oluşmasını önlemek için yalıtım kullanılır veya depo özel şekilde soğutulur ve bakteri tutucu hava filtreleri kullanılır. Geçici atık deposunun hacmi en az iki günlük atığı alabilecek boyutlarda olmalıdır.
Bölme kapıları dışarıya doğru açılır veya sürmeli yapılır. Kapılar daima temiz ve boyanmış durumda olur, kapalı ve kilitli tutulur, üzerine görülebilecek şekilde "Uluslararası Klinik Atıklar" amblemi konur. Her bölmenin kapısı atıkların kolaylıkla boşaltılabileceği boyutlarda ve bölmenin içine hayvan girmesine imkan vermeyecek şekilde inşa edilir.
Geçici atık deposuna atık toplama araçlarının kolaylıkla ulaşabilmeleri için gereken önlemler alınır.
Evsel nitelikli atıkların konulacağı bölmede kanalizasyona bağlanan ızgaralı bir drenaj düzeneği ve bu bölmenin kolaylıkla temizlenebilmesi için basınçlı bir su musluğu bulunur. Atıklar bu bölmenin içinde mavi plastik torbalar ile depolanırlar. Bu bölme en az 15 günde bir yıkanıp, dezenfekte edilir ve özel olarak ilaçlanır.
Tıbbi atıkların konulacağı bölmede bir drenaj düzeneği bulunur. Bu düzenek kanalizasyona bağlanmayıp özel sızdırmasız bir tanka bağlanır. Tıbbi atık içeren bir torbanın patlaması sonucunda oluşan sızıntı sularının temizliği ve dezenfeksiyonu kuru olarak yapılır. Drenajdaki tankta toplanan sıvılar ise talaşla yoğunlaştırılarak kırmızı plastik torbalar içinde diğer tıbbi atıklarla birlikte depolanır. Bölmenin temizlenmesi en az haftada bir veya herhangi bir kazadan hemen sonra yapılır.
Konteynerlerin Kullanılması
Madde 17 - İlgili belediyenin uygun görüşü alınmak koşulu ile geçici atık deposu olarak konteyner de kullanılabilir. Konteynerleri kullanan ünite ile ilgili belediye arasında atıkların toplanması konusunda bir anlaşma yapılması gereklidir. Bu anlaşma istenildiğinde Bakanlığa ibraz edilir. Bu takdirde atıkların iklim koşullarından olumsuz yönde etkilenmesini önlemek için konteynerler uygun yerlere yerleştirilir. Konteynerler en az haftada bir veya herhangi bir kazadan hemen sonra temizlenir.
Konteynerlerin, 24 üncü maddenin (f), (g), (h) ve (ı) bentlerinde belirtilen şartları taşıması zorunludur.
Diğer Sağlık Kuruluşlarının Atıkları ile İlgili Hususlar
Madde 18 - 2 nci maddede belirtilen ve yatak kapasitesi 20'den az veya yataksız olan ünitelerin tıbbi atıkları en yakında bulunan geçici atık depolama yerinde depolanır. Bunun sağlanması için iki ünite yetkilisinin anlaşma yapması gerekir. Böyle bir imkanın olmaması halinde üniteler ürettikleri tıbbi atıklarını belediyenin bu iş için tahsis edilmiş toplama aracına vermekle yükümlüdürler. Bu atıklar çift kırmızı plastik torbaya yerleştirildikten sonra ünite içinde emniyetli bir şekilde muhafaza edilir.
Atık toplama aracı gelmeden önce kesinlikle binanın dışına bırakılmaz ve evsel atıkların toplandığı konteynerlere konulmaz.
Geçici Atık Depolarına Ruhsat Alınması
Madde 19 - 15 inci madde uyarınca geçici atık deposu kurmakla yükümlü olan ünitelere inşaat ruhsatı vermeye;
a) Belediye ve mücavir alan sınırları içinde kalan ve büyükşehir belediyesi olan yerlerde büyükşehir belediye başkanlığı; diğer yerlerde belediye başkanlıkları,
b) belediye ve mücavir alan sınırları dışında kalan yerlerde valilikler,
yetkilidir.
İşletme ruhsatı ise depo yeri tabanı, sızıntı suyu drenaj sistemi ve ek tesislerinin projesinin uygun görülmesi halinde, bu maddenin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen merciler tarafından verilir.
Geçici Atık Depo Yeri İşletilmesi ve Kontrolü
Madde 20 - Tıbbi atık sorumlusu, geçici atık depolarının işletilmesi ve kontrolü için bu konuda gerekli eğitimi vererek bir kişiyi görevlendirir. Bu görevli depo yerine getirilen atıkların kontolünden ve depo yerinin veya konteynerlerin işletilmesinden sorumludur. Tıbbi atıklar sorumlusu Bakanlığın talebi üzerine gerekli bilgileri vermekte yükümlüdür.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Atıkların Bertaraf Alanına Taşınması
Belediyelerin Sorumluluğu
Madde 21 - Tıbbi atıkların geçici atık depolarından veya konteynerlerden alınarak taşınması, nihai depolanması veya yakılması suretiyle bertaraf edilmesi ile bu işi yapacak personelin eğitimi ve bu işlemlerin belgelendirilmesinden büyükşehir belediyeleri, belediyeler veya belediyelerin yetkilerini devrettiği kuruluşlar müteselsilen sorumludur. Gerektiğinde Bakanlık bu konuda belediyelerle işbirliği yapar.
Bu yetkililer yönetmeliğin kendilerine verdiği yükümlülük çerçevesinde uygulanmasına yönelik bir talimatı hazırlayarak yönetmeliğin yürürlüğe girmesini takip eden 6 ay içinde ilgililere duyururlar. Talimatta, bu iş için görevlendirilen özel ekip, toplama rotaları, sorumlular, araç temizleme, kaza durumlarında alınacak önlemler ve yapılacak işler hakkında detaylı bilgiler bulunur. Bu bilgiler Bakanlığa her yıl Aralık ayı sonunda iletilir.
Taşıma Personelinin Özel Giysileri
Madde 22 - Tıbbi atıkları taşımakla görevlendirilen özel eğitimden geçmiş şoför ve temizlik personeli çalışma sırasında eldiven, koruyucu gözlük, maske kullanır; çizme ve özel koruyucu turuncu renkli elbise giyer. Taşıma işleminde kullanılan özel giysi ve ekipmanlar ayrı bir yerde muhafaza edilir. Bunların temizlenmesi belediyece veya belediyenin görevlendireceği kuruluşça yapılır.
Tıbbi Atıkların Taşınmasına İlişkin Kurallar
Madde 23 - Tıbbi atıkların;
a) Emniyetli bir şekilde, etrafa yayılmadan ve sızıntı suları akıtılmadan nihai bertaraf sahasına getirilmesi,
b) Taşınması sırasında transfer istasyonlarının kullanılmaması,
c) Taşıma araçlarının günde en az bir kere temizlenmesi,
d) Konulduğu kırmızı torbaların patlaması veya başka bir nedenle etrafa yayılması durumlarında dezenfekte edilmesi,
e) Toplanması ve taşınması için kullanılan araçların başka işlerde kullanılmaması,
zorunludur.
Atık Taşıma Araçlarının Teknik Özellikleri
Madde 24 - Tıbbi atıkların toplanması ve taşınması için kullanılan araçlarda;
a) Atıkların yüklendiği kısmın tamamen kapalı yapılması,
b) Sıkıştırma mekanizmasının bulunmaması,
c) Şoför mahalli ile atık yükleme kısmı arasında boşluk bulunması,
d) Atık yükleme kısmının kaza halinde zarar görmemesi için sağlam yapılması,
e) Atık yükleme kısmının iç yüzeyinin paslanmaz, kolaylıkla temizlenebilen düzgün yüzeyli olması,
f) Dik köşeler içermemesi ve kesişen yüzeylerin yumuşak dönüşlerle birbirine birleşmesi,
g) Ön ve arkasında görülebilecek boyutlarda "Uluslararası Klinik Atıklar" ambleminin bulunması,
h) Dış yüzeyin turuncu renge boyanması,
ı) Sağ ve sol yüzeylerinde 20 cm. büyüklüğünde siyah harflerle "DİKKAT TIBBİ ATIKLAR" ibaresinin bulunması,
gerekir.
ALTINCI BÖLÜM
Tıbbi Atıkların Yakılması, Yakma Tesislerine
Ruhsat Verilmesi ve Denetlenmesi
Tıbbi Atıkların Yakılması
Madde 25 - Tıbbi atıkların yakılarak bertaraf edilmesi esastır. Yakma sistemleri beledi-yeler veya yetkilerini devrettiği kişi ve kuruluşlar tarafından kurulur ve işletilir. Bu tesisler bakanlığın uygun görüşü alınmak suretiyle ünite bünyesinde de kurulabilir.
Evsel nitelikli atıkların yakılması için kullanılan yakma fırınları tıbbi atıkların yakılması için kullanılmaz.
Yakma Tesislerinin Teknik Özellikleri
Madde 26 - Yakma fırınındaki ilk bölme sıcaklığının 900°C olması ve son yakma bölge-sindeki gazların 1200°C'de en az 1.5 saniye tutulması zorunludur.
Fırınlardan çıkan küllerde yanabilen maddelerden tam yanmamış olanlar toplam kütlenin ağırlıkça % 2'sini aşamaz. Oluşan küller 31 inci maddeye göre depolanır.
Yakma fırınlarında imha edilecek olan atıkların kabul ve depolama birimleri sürekli temiz tutulur ve sık sık dezenfekte edilir. Buraya, görevlilerden başkasının girmesi yasak olduğu gibi hayvanların yaklaşması da önlenir.
Yakma tesisi baca gazı emisyonlarında, normal şartlar altında % 11 oksijen esas alındığında aşağıda verilen değerler sağlanır;
Günlük 1 ton/saat'den fazla kapasiteli tesisler için (mg/m3 )
Günlük 1 ton/saat’den az kapasiteli tesisler için (mg/m3)
Toplam partikül
: 10
100
Ağır metaller ve bileşikleri
(Pb+ Cr+ Mn+ Ni+ As+)
: 1.0
5
Hg,Cd
: 0.1
5
HCl
: 10
100
HF
: 1
1
CO
: 50
100
SO2
: 50
300
NO2
: 100
100
Toplam Organik C
: 10
100
Toplam poliklorlu dibenzo-p-dioksin ve poliklorlu dibenzofuranlar
: 0.1ng/m3
0.1ng/m3
Çevreye zarar verilmemesi ve gereken tedbirlerin alınması kaydıyla ve mahallin en büyük mülki idare amirinin izni alınarak tıbbi atıklar yüksek yakma sıcaklığını haiz tesislerin fırınlarında da yakılabilir.
Yakma Tesislerine Yer Seçimi İzni Verilmesi
Madde 27 - Büyükşehir belediyeleri ve belediyeler, onaylı imar planları esas alınarak yakma tesisi kurmak üzere seçtikleri yer için mevcut mevzuat çerçevesinde Mahalli Çevre Kurulu kararı ve Bakanlığın uygun görüşü ile, mahallin en büyük mülki idare amirinden izin alırlar.
Yakma Tesislerine İnşaat Ruhsatı Verilmesi ve Denetlenmesi
Madde 28 - Yakma tesisine inşaat ruhsatı vermeye;
a) Belediye ve mücavir alan sınırları içinde kalan ve büyükşehir belediyesi olan yerlerde büyükşehir belediye başkanlığı, diğer yerlerde belediyeler,
b) Belediye ve mücavir alan sınırları dışında kalan yerlerde valilikler,
yetkilidir.
Bu idareler yakma tesisine inşaat ruhsatı vermeden önce gerekli tüm bilgi ve belgelerle birlikte nüfusu onbine kadar olan yerlerde Mahalli Çevre Kurulu'nun, nüfusu onbinden yukarı olan yerlerde ise Bakanlığın uygun görüşünü almak zorundadır.
Yakma Tesislerine İşletme Ruhsatı Verilmesi ve Denetlenmesi
Madde 29 - İşletme ruhsatı, tesisin 9.5.1985 tarih ve 3194 sayılı İmar Kanunu'na uygun olarak inşa edildiğinin tesbiti halinde 28 inci madedde belirtilen merciler tarafından verilir.
Bakanlık; tesisleri işletme şekli, hava ve gürültü emisyonu bakımından denetleyebilir, ölçüm yapabilir, örnek alabilir ve 28 inci maddede belirtilen idarelerden bu emisyonlara ait ölçüm sonuçlarını isteyebilir.
Yakma Tesislerinin İşletme Ruhsatının İptali
Madde 30 - Bakanlık, büyükşehir belediyeleri veya belediyeler ile mahallin en büyük mülki idare amiri, yapılan kontrollerde, tesisin işletme ruhsatına ve 26 ncı maddede belirtilen şartlara uygun olarak çalıştırılmadığının tespit edilmesi halinde işletmeciyi yazılı olarak ikaz eder ve yerine getirilmeyen yükümlülüğün türüne göre bir ay ile bir yıl arasında değişen bir süre verir. Bu süre sonunda yükümlülüklerin yerine getirilmemesi halinde tesisin işletme ruhsatı, ruhsatı veren merci tarafından Bakanlığın da görüşü alınarak iptal edilir.
İşletme ruhsatı süresi biten tesislerin, mevcut işletme şartlarında çalıştırılmasının insan ve çevre sağlığı açısından sakıncalı görülmesi ve söz konusu işletme şartlarının düzeltilemeyeceğinin anlaşılması halinde, işletme ruhsatı yenilenmez.
YEDİNCİ BÖLÜM
Tıbbi Atıkların Nihai Depolanması
Nihai Depolama Alanları
Madde 31 - Tıbbi atıkların yakma yöntemi ile imha edilmelerine imkan olmadığı hallerde bu atıklar;
a) Tehlikeli atık depolama alanlarının özel bir bölümünde,
b) Evsel atıkların bertaraf alanlarının bu Yönetmeliğe uygun olarak yapılmış özel bir bölümünde,
c) Sadece tıbbi atıklar için yapılmış özel bir bertaraf alanında, düzenli depolanırlar.
Tıbbi atıkların yakma fırınlarında yakılması sonucu oluşan küller, yakma tesisine atık getiren araçlarla uygun şekilde birinci fıkrada belirtilen depolama alanına taşınır ve üzerleri yeteri kadar toprakla örtülerek sıkıştırılmak suretiyle bertaraf edilirler.
Nihai Depolama Alanı Yer Seçimi Kriterleri
Madde 32 - Nihai depolama tesislerinin;
a) Karstik bölgelerde; içme, kullanma ve sulama suyu temin edilen yeraltı ve yerüstü suları koruma bölgelerinde; taşkın riskinin yüksek olduğu bölgelerde; heyelan, çığ ve erozyon bölgelerinde kurulmasına ve işletilmesine izin verilmez,
b) Yer seçiminde, seçilecek yerin jeolojik, hidrojeolojik, jeoteknik özellikleri, yeraltı su seviyesi ve yeraltı suyu akış yönleri, mevcut ve planlanan meskun bölge ile diğer yapılaşmalar, deprem kuşakları ve tektonik koruma bölgeleri ile diğer zemin hareketleri, hakim rüzgar yönü, trafik durumu dikkate alınır.
c) Bu depo tesislerinin en yakın yerleşim bölgesine uzaklığı 3000 m.den, en yakın havaalanına uzaklığı ise 5000 m.den az olamaz.
Yerleşme Yasağı
Madde 33 - Nihai depolama tesisleri imar planında belirtilerek, yerleşim bölgesi olmaması sağlanır.
Depolama Tesisi Zemini
Madde 34 - Depolama tesisinin oturacağı zemin (temel), doğal olarak sıkışmış olmalı ve bu sıkışmış zeminin kalınlığı 3 metreden ve kompresibilitesi (Dpr) % 95'den büyük olmalıdır.
Depolama tesisi tabanının, maksimum yeraltı su seviyesine uzaklığı 2 m'den az olamaz.
Depolama Tesisi Tabanının Teşkili
Madde 35 - Depolama tesisinin tabanı sızıntı suyunun yeraltı suyuna karışmasını kesinlikle önleyecek şekilde düzenlenir. Bunun için mineral sızdırmazlık tabakası ile plastik geçirimsizlik tabakası birlikte kullanılır.
Taban en az EK - 5'de şematik kesiti verilen değerleri sağlayacak şekilde oluşturulur. Doğal zemin üzerine yerleştirilen mineral sızdırmazlık tabakasının kalınlığı 1,5 metreden az, permeabilitesi 10-9 m/s'den küçük olamaz. Plastik geçirimsizlik tabakasının kalınlığı ise en az 2,5 mm. olmalıdır. Depo tabanına balık sırtı şeklinde bir form verilir ve tabanın boyuna eğimi % 3'den, enine eğimi de % 1'den küçük olamaz.
Dren Sistemi Teşkili
Madde 36 - Depo tabanında yeteri kadar dren borusunun, ana toplayıcıların ve bacaların bulunması zorunludur. Dren borularının içinde bulunduğu dren sisteminin kalınlığı 0.30 metreden küçük, bu tabakanın nihai permeabilite katsayısı (k) 10-3 m/sn'den küçük olamaz.
Toplanan sızıntı suyu 4.9.1988 tarih ve 19919 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği'nde verilen ilgili deşarj limitlerini sağlayacak şekilde arıtılır.
Depolama Tesislerine Dolgu Yapılması
Madde 37 - Depolama tesislerinde depo sıkıştırılarak doldurulur ve boşluk bırakılmaz. Dolgu işlemleri sırasında, sızıntı suyu miktarını azaltmak için günlük olarak atıkların üstü örtülür ve dolgu işlemi gereğinde bir sundurma altında yapılır.
Depolama Tesisi Üst Örtüsünün Teşkili
Madde 38 - Depo tesisine dolgu işlemi tamamlandıktan sonra, dolgu üstü EK- 6'da verilen tabakalardan oluşturularak, depo gövdesine yüzeysel su girmeyecek şekilde sızdırmaz hale getirilir. Bu tabakalar asgari şu özelliklerde olmalıdır;
a) Atık üstündeki ilk örtü tabakası homojen ve kohezyonsuz zeminden teşkil edilir ve tabaka kalınlığı 0,5 m.den az olamaz.
b) Depo gövdesinden gaz çıkışı söz konusu ise gaz dren sistemleri yerleştirilir.
c) Sızdırmazlık temini için kullanılan mineral tabakanın kalınlığı 0,5 m.den az, permeabilite katsayısının (k) değeri 10-9 m/s'den küçük olamaz.
d) Plastik tabakanın kalınlığı en az 2,5 mm. olmalıdır.
e) Depo üst yüzeyinin nihai eğimi % 5'den büyük olmalıdır.
f) Sızdırmaz tabaka üzerine serilen tarım toprağının kalınlığı 1 m.den az olamaz.
Depo Sahasının Yeşillendirilmesi
Madde 39 - Depolama işleminin tamamlanmasından sonra veya şevlerde dolgu sırasında, depo sahasının tekrar kullanılabilir hale getirilmesi için yeşillendirilmesi, ağaçlandırılması, deponun en üstüne ve şevlere tarım toprağı serilmesi zorunludur. Bu toprağın kalınlığı dikilmek istenen bitkinin kök derinliğine göre seçilir. Depo kütlesi üzerine düşen yağmurun kısa sürede sahayı terkedebilmesi için en üst toprak tabakasının eğiminin % 3'den büyük olması gerekir.
Depolama Tesisine İnşaat Ruhsatı Verilmesi ve Denetlenmesi
Madde 40 - Tıbbi atık depolama tesisine inşaat ruhsatı vermeye 28 inci maddedeki merciler, belirtilen usul ve esaslara göre yetkilidir.
Depolama Tesisine İşletme Ruhsatı Verilmesi Ve Denetlenmesi
Madde 41 - 28 inci maddede belirtilen merciler tarafından, depo yeri tabanı, sızıntı suyu drenaj sisteminin ek tesislerinin projesine uygun görülmesi halinde işletme ruhsatı verilir. Ruhsatta depo tesisine kabul edilecek atık tipi belirtilir.
Depolama Tesisinin İşletilmesi ve Kontrolü
Madde 42 - Tıbbi atık depolama tesisi işletmecisi kişi veya kuruluşlar, her depolama tesisi için bir görevli bulundurmak zorundadır. Bu görevliler depo yerine getirilen tıbbi atıkların kontrolünden ve depo yerinin işletilmesinden sorumludurlar. Bakanlık bu kişi veya kuruluşlardan gerektiğinde depolama yerinin işletilmesi ve kontrolüne ilişkin bilgileri isteyebilir.
Sızıntı suyu miktarı ve özellikleri tesisi işletenler tarafından belirli aralıklarla ölçülür ve sonuçlarından Bakanlık haberdar edilir. Ölçüm işlemleri depo yeri kapatıldıktan sonra 10 yıl süreyle devam eder.
SEKİZİNCİ BÖLÜM
Diğer Hükümler
Tıbbi Atıkların İzlenmesi
Madde 43 - Ünitelerinden kaynaklanan atıkların miktar ve özelliklerini belirten ve EK-8'de verilen formdan altı nüshanın ilgili bölümleri her taşıma için tıbbi atık sorumlusu tarafından doldurulur. Bunlardan biri ünitede saklanır, biri ay sonunda topluca belediyeye verilir, geri kalan dört nüsha imza karşılığında taşıyıcıya teslim edilir.
Taşıyıcı nihai atık depolama yerinde tıbbi atık sorumlusu tarafından verilen formlardan kendisi tarafından doldurulması gereken kısımları tamamlar Tıbbi atık nihai bertaraf alanları sorumlusu gelen formlarda verilen bilgilerin doğruluğunu kontrol ettikten sonra, kendisinin doldurması gereken yerleri tamamlar. Bu formların iki nüshası bertaraf alanı sorumlusunda kalır.
Bertaraf alanı sorumlusu kendisinde kalan son iki nüshadan birini üniteye, diğerini de ilgili belediyeye ay sonu itibari ile 5 gün içinde gönderir.
Belediye; tıbbi atık sorumlusu, taşıyıcı ve bertaraf alanı sorumlusunca doldurulan formları karşılaştırarak tüm tıbbi atıkların gerektiği gibi bertaraf edildiğini kontrol eder.
Denetim
Madde 44 - Bu Yönetmelik çerçevesinde yapılacak olan atıkların toplanması, taşınması, işlenmesi, geçici depolanması ve nihai bertaraf işlemlerinin kanun ve yönetmeliğe göre yapılıp yapılmadığını denetleme yetkisi, öncelikle kanunun 12 nci maddesi uyarınca Bakanlığa aittir. Ancak yürürlükteki ilgili düzenlemelerle verilen yetkiler saklıdır.
Yaptırımlar
Madde 45 - Bu Yönetmeliğe göre yapılan denetimler sonucu yönetmelikte yer alan yasaklara aykırı hareket edenler ve belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyenler hakkında kanunun 15 inci ve 16 ncı maddeleri uygulanır. Kanunun 20 nci, 21 inci ve 23 üncü maddelerinde yer alan idari nitelikteki cezalar ise kanunun 24 üncü maddesinde belirtilen yetkili makamlar tarafından verilir.
Geçici Madde 1 - Yönetmeliğin yayımlandığı tarihte faaliyette bulunan ve 2 nci maddede belirtilen üniteler 15 inci ve 16 ncı maddelerde öngörülen geçici atık deposunu 1,5 yıl içinde inşa etmekle yükümlüdürler.
Geçici Madde 2 - Belediyeler gerekli yer seçimini yaparak tıbbi atıkların nihai bertaraf tesislerini Yönetmeliğin yayımlandığı tarihten itibaren 1,5 yıl içinde kurmak zorundadır.
Yürürlük
Madde 46 - Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 47 - Bu Yönetmelik hükümlerini Çevre Bakanı yürütür.
EK-1
Tehlikeli Olmayan Kimyasal Maddelerin Atıkları
Tehlikeli olmayan kimyasal maddelerin atıkları şeker, amino asit, organik ve inorganik tuzların atıklarıdır.
Organik Maddeler
Asetatlar (Ca, Na, NH4, K)
Amino asitler ve tuzları
Sitrik asit ve Na, K, Mg, Ca ve NH4 tuzları
Laktik asit ve Na, K, Mg, Ca ve NH4tuzları
Şekerler
İnorganik Maddeler
Na ve K bikarbonat
Na, K, Mg ve Ca borat
Na ve K bromürleri
Na, K, Mg, Ca karbonatları
Na, K, Mg, Ca klorürleri
Ca florit
Na, K iyodid
B, Mg, Ca, Al, Si, Fe oksitleri
Na, K, Mg, Ca, NH4fosfat
Na, K, Mg, Ca silikat
Na, K, Mg, Ca, NH4 sülfatları
EK-2
Tehlikeli Kimyasal Madde Kriterleri
- Toksit Atıklar
Düşük dozlarda dahi insan için öldürücü, geri dönüşümü olmayan bir hastalığa sebep olan ya da belirgin bir katkısı olan,
- İyileşebilecek hastalıkları olumsuz yöne dönüştüren kimyasalları içeren atıklardır.
Toksisiteyi tanımlayacak değerler:
Rat : Oral - LD 50 <50 mg/kg
İnhalasyon : LC 50 <2 mg/1
Tavşan : Dermal - LD <200 mg/kg
Örnek : Sitotoksik ilaçlar ve civa içeren atıklar.
- Korozif Atıklar
- pH<2.0 olan asitler ve pH>12.5 olan bazlar
- Çeliği yılda 1/4 inçten fazla aşındıran kimyasal maddeler
Örnek: Kuvvetli asit ya da baz içeren atıklar
- Yanıcı - Parlayıcı Atıklar
- Oksitleyici,
- Parlama noktası 50 C°'den az olan,
- Sürtünme ile alev alabilen,
- Nemi absorblayarak alev alabilen,
- Kendiliğinden kimyasal değişimlere uğrayarak alev alabilen, maddelerdir.
Örnek: Etil alkol, eter, aseton, ksilen ve birçok klorlu çözücü içeren atıklardır.
- Reaktif Atıklar
- Kararsız ve su ile hızla reaksiyona girerek parlayıcı karışımlar oluşturan,
- Isıtıldığı zaman bozunan veya çarpmalara karşı hassas,
- Siyanür veya sülfür içeren,
maddelerdir.
Örnek: Sodyum ve pikrik asit içeren atıklardır.
Ekstraksiyon Ürünü Toksik Atıklar
Bu atıklar aşağıdaki maddelerden herhangi birini içerebilirler;
- Arsenik - Kurşun
- Baryum - Civa
- Kadmiyum - Selenyum
- Krom - Gümüş
- Berilyum - Bakır
- Belli başlı pestisitler -Sitotoksik ilaç atıkları
EK-3
Geri Kazanılabilecek Tehlikeli Kimyasal Atıklar
- Kromik asit
- Civa
- Film banyoları
- perkloroetilen
- Yağlar
- Toluen (metil benzen)
- Ksilen
- Aseton
- Bazı alkoller
EK-4
Kolaylıkla Tehlikeli Reaksiyon Verebilen Kimyasal Maddeler
Şoklara Karşı Hassas Olanlar
- Diazo bileşikleri
- Metal tuzları
- Nitroselüloz
- Perklorik asit
- Perklorat tuzları
- Perokside edilebilir kimyasal maddeler
- Pikrik asit
- Pikrat tuzları
- Polinitro aromatik bileşikleri
Su ile Reaksiyon Verenler
- Alkali ve toprak alkali metaller
- Alkil lityum maddeleri
- Brom 3 florür çözeltileri
- Grignard reaktifi
- Al, B, Ca, K, Li ve Na h idritleri
- Al, As, Fe, P, S, Sb, Si, Sn ve Ti metal halojenleri (anhidrit)
- Fosfor pentaoksit
- Sülfür klorür
- Tinoil klorür
- Fosfor oksiklorit
Kolaylıkla Reaksiyona Girenler
- Nitrik asit (% 71'den yüksek)
- Kırmızı ve beyaz fosfor
EK-5
Depo Tabanı Geçirimsizlik (Sızdırmazlık) Sistemi
EK-7Uluslararası Klinik Atıklar Amblemi
EK-8
TIBBİ ATIKLAR İLE İLGİLİ TAKİP FORMU
A. ATIK KAYNAĞI
Atıkların kaynaklandığı ünitenin isim, adres ve telefonu
Tarih
Miktar
Torba Sayı / kg
Atıkların Özellikleri
Depolama sırasında vuku bulan kazalar ve alınan önlemler
( ) Enfekte
( ) Toksik
( ) Delici-Yırtıcı
( ) Şoklara Karşı Hassas
( ) Su ile Reaksiyona Girer
( ) Kolaylıkla Reaksiyona Girer
( ) Radyoaktif
Teslim eden
Teslim alan
B. TAŞIMA
Taşımayı Yapan Kuruluşun İsim, Adres ve Telefonu
Aracın Plakası :
Aracın Marka ve Modeli :
Aracın Atıklarını Taşıdığı Üniteler:
1. 3.
2. 4.
Taşıma sırasında vuku bulan kazalar ve alınan tedbirler
Atıkların teslim edildikleri imha sahası
Teslim alan
(İsim, ünvan)
C. BERTARAF SAHASI
Bertaraf Sahasının Adı ve Yeri :
Gömme ile uzaklaştırıldığı ise gömüldüğü yer :
Yakma ile uzaklaştırıldığı takdirde kül ve diğer kalıntıların uzaklaştırma yeri ve yöntemi
Bertaraf Yöntemi :
( ) Gömme
( ) Yakma
( ) Diğer (açıklayın)
Atığın Miktarı
Sorumlunun
isim ve ünvanı
Torba Sayısı
kg
Uzaklaştırma tarihi
Belgenin belediyeye teslim edildiği tarih : ………………………………….
Belgeyi alan belediye yetkilisinin ismi :……………………………………
Yorumlar