4342 SAYILI MERA KANUNU UYGULAMALARI
4342 SAYILI MERA KANUNU UYGULAMALARI
3402 sayılı Kadastro Kanununun 16/B maddesi "Mera, yaylak, kışlak, otlak, harman ve panayır yerleri gibi, paralı veya parasız olarak kamunun yararlanmasına tahsis edildiği veya kamunun kadimden beri yararlandığı belgelerle veya bilirkişi veya tanık beyanı ile ispat edilen orta malı taşınmaz mallar sınırlandırılır, parsel numarası verilerek yüzölçümleri hesaplanır ve bu gibi taşınmaz mallar özel siciline yazılır." hükmünde iken,
28/Şubat/1998 tarih, 23272 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe konulan 4342 sayılı Mera Kanununun 2 inci maddesi ile, mera, yaylak ve kışlak alanları ile umuma ait çayır ve otlak alanları bu Kanun kapsamına alınmış, Kanunun 6 ncı maddesiyle de bu yerlerin tespit, tahdit ve tahsisinin Tarım ve Köyişleri Bakanlığınca (Bu amaçla kurulacak Mera Komisyonlarınca) yapılacağı belirtilmiştir.
Ayrıca, Mera Kanununun 7/2 maddesi ile de, "... 3402 sayılı Kadastro Kanunu uyarınca programa alınan yerler, çalışmaların başlamasından en az 4 ay önce, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünce, Bakanlığa bildirilir. Bu süre içinde ilgili komisyonlar tarafından mera, yaylak ve kışlakların tespit ve tahdidi yapılarak, durum Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğüne intikal ettirilir.
Komisyonlar, yukarıda belirtilen süre içinde mera tespit ve tahdit işlemlerini yapmadığı takdirde, bu işlemler, 3402 sayılı Kadastro Kanunun hükümlerine göre kadastro komisyonlarınca gerçekleştirilir." hükmü getirilmiştir.
Söz konusu Kanunun Tapu ve Kadastroyu ilgilendiren hükümlerinin uygulanma şekli, TKGM nün 28/Eylül/2004 tarih, 2004/16 (1587) sayılı genelgesi ile açıklanmıştır.
Ayrıca, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü ile Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü (TÜGEM) arasında, Mera Kanununun tapu ve kadastroyu ilgilendiren hükümlerinin uygulanış şeklini belirlemek üzere bir örneği TKGM nün13/Aralık/2002 tarih, B.09.1.TKG013002-073/8846 sayılı genelgesi ekinde yer alan 13/Aralık/2002 tarihli protokol düzenlenmiştir
Buna göre;
* TKGM.’ ünce onanan çalışma programı kadastro müdürlüğüne ulaştığında, öncelikle kadastro müdürlüğü ile mera komisyonu yetkilileri birlikte toplanarak, kadastro müdürlüklerinin kesinleşmiş çalışma programı çerçevesinde tesis kadastro çalışmalarına başlanacak olan köy ve mahallelerdeki mera, yaylak, kışlaklar ile umuma ait çayır ve otlakların sınırlarının belirlenmesi çalışmalarına mera komisyonlarınca hangi tarih sırasına göre başlanacağını gösterir bir plan (Zamanlama Planı) hazırlanır ve bu planda belirtilen tarihlerden itibaren 4 aylık süre geçmedikçe, o mahalle ve köyde kadastro çalışmalarına başlanmaz.
* Kadastro çalışması yapılacak köy veya mahallede bulunan mera, yaylak ve kışlaklar ile umuma ait çayır ve otlakların zamanlama planıyla belirlenen tarihten itibaren 4 aylık süre içinde, Mera Komisyonlarınca tespit ve tahdidi yapılmak suretiyle harita ve belgeleri kesinleştirilmeden kadastro müdürlüklerine intikal ettirilmesi halinde, kadastro ekibince bu belgeler dikkate alınmak suretiyle mera, yaylak ve kışlaklar ile umuma ait çayır ve otlakların ölçü ve tespiti yapılır. Mera Komisyonundan gelen haritalarda belirtilen sınır işaretlerinin zeminde bulunamaması halinde ise, sınır işaretlerinin zeminde gösterilmesi mera komisyonlarından istenir.
Mera Komisyonlarınca 4 aylık süre içerisinde mera, yaylak ve kışlakların tespit ve tahdit işlemlerinin yapılmaması durumunda, 3402 Sayılı Kadastro Kanunu hükümleri uyarınca oluşan kadastro komisyonunca mera, yaylak ve kışlakların sınırlandırması, kadastro ekiplerince de ölçü ve tespiti yapılır.
Kadastro ekibince, bu maddeye göre ölçüsü ve tespiti yapılacak mera, yaylak ve kışlaklar ile, umuma ait çayır ve otlak alanları, harman ve panayır yerleri gibi kamunun ortak kullanımında bulunan taşınmaz malların sınırlandırma ve tespit işlemleri, 3402 sayılı Kanunun 11 inci maddesi uyarınca yapılacak askı ilanı sonucu kesinlik kazanacağından, bu yerlere hudut gerçek ve tüzel kişilere ait taşınmaz malların tespitinde uygulanan kayıt ve belgenin miktarına itibar edilmelidir.
Mera, yaylak ve kışlaklar ile, umuma ait çayır ve otlak alanları, harman ve panayır yerleri gibi kamunun ortak kullanımında bulunan taşınmaz malların 3402 sayılı Kanunun 11 inci maddesi uyarınca yapılacak askı ilanı sonucunda kadastroları kesinleştiğinde, 3402 sayılı Kanunun 16/B maddesi ve TKGM’ nün 13/Nisan/1989 tarih, 4-1-1-7/1496 sayılı genelgesi uyarınca Özel Siciline (Kamu Orta Malları Siciline) kaydı yapılır.
* Mera, yaylak ve kışlaklar ile umuma ait çayır ve otlak alanlarının, zamanlama planıyla belirlenen tarihten itibaren 4 aylık süre içinde Mera Komisyonlarınca tespit ve tahdidi yapılmak ve 4342 sayılı Kanunun 13 üncü maddesine göre de askı ilanına alınmak suretiyle kesinleştirilerek harita ve belgelerinin İdaremize intikal ettirilmesi halinde, öncelikle bu haritalar ile haritaların yapımına ilişkin ölçü değerleri ve belgeleri kontrol edilerek, yürürlükteki teknik esaslara (Tescile Konu Harita ve Planlar Yönetmeliği ile Büyük Ölçekli Haritaların Yapım Yönetmeliği) uygun olmadığı belirlenenler, nedenleri açıklanmak suretiyle Mera Komisyonuna iade edilir.
Harita ve belgeleri, Tescile Konu Harita ve Planlar Yönetmeliği ile Büyük Ölçekli Haritaların Yapım Yönetmeliğine uygun olanlar ile daha sonra uygunluğu sağlanan orta malı taşınmaz malların özel siciline tescili sağlanır.
4342 sayılı Kanunun 13 üncü maddesi uyarınca yapılan ilan sonucu tespit ve tahdidi kesinleşmiş bulunan orta malı taşınmaz mallar, 3402 sayılı Kanuna göre yapılan çalışmalar sırasında yeniden kadastroya tabi tutulmayacağından, kadastro tutanağı düzenlenmeyeceği gibi askı ilanına da alınmayacaktır. Ancak, mükerrerliğe neden olunmaması amacıyla, tespit ve tahdidi kesinleşmiş olan mera, yaylak ve kışlaklar ile umuma ait çayır ve otlaklara ait mera komisyonlarınca düzenlenmiş olan haritaların dış sınırları, 3402 sayılı Kanuna göre yapılacak kadastro çalışmaları sırasında, zemine uygulanmak suretiyle kadastro paftasına işlenmeli ve mücavirindeki taşınmaz malların sınırları da buna göre belirlenmelidir.
Mera, yaylak ve kışlak kışlaklar ile umuma ait çayır ve otlak vasıflı taşınmaz malların sınırları Mera Komisyonunca belirlenip askı ilanı sonucu kesinleştirildiğinden, bu sınırlara mücavir gerçek ve tüzel kişilere ait taşınmaz mallara uygulanan tapu ve vergi kayıtlarının kapsamları belirlenirken, taşınmaz mal bu sınırlara kadar tasarruf ediliyor ve bu sınırda başkaca zilyetlikle iktisabı mümkün olmayan yerlerde yoksa, kaydın miktarına değil zeminde fiilen kullanılan sınırlara itibar edilmelidir.
* 4342 sayılı Kanunun 13 üncü maddesine göre yapılan askı ilanı sonucu tespit ve tahdidi kesinleşmiş olan Mera, yaylak ve kışlaklar ile umuma ait çayır ve otlak alanları, (orman kadastrosu kesinleşmiş Devlet ormanlarında olduğu gibi) sınırı içerisinde kaldığı adanın son parsel numarası verilmek suretiyle Özel Siciline tescil edilmeli ve fen klasörüne de işlenmelidir.
Mera, Yaylak ve Kışlakların Tahsis Amacının Değiştirilmesi;
4342 sayılı Kanunun 5178 sayılı Kanunun 3 üncü maddesiyle değişik 14 üncü maddesi; “Tahsis amacı değiştirilmedikçe mera, yaylak ve kışlaktan bu Kanunda gösterilenden başka şekilde yararlanılamaz. Ancak, bu Kanuna veya daha önceki kanunlara göre mera, yaylak ve kışlak olarak tahsis edilmiş olan veya kadimden beri bu amaçla kullanılan arazilerden;
a) Enerji ve Tabiî Kaynaklar Bakanlığının talebi üzerine, 3213 sayılı Maden Kanunu ve 6326 sayılı Petrol Kanunu hükümlerine göre, arama faaliyetleri sonunda rezervi belirlenen maden ve petrol faaliyeti için zaruri olan,
b) Kültür ve Turizm Bakanlığının talebi üzerine, turizm yatırımları için zaruri olan,
c) Kamu yatırımları için gerekli bulunan,
d) Köy yerleşim yeri ile uygulama imar plânı veya uygulama plânlarına ilave imar plânlarının hazırlanması, toprak muhafazası, gen kaynaklarının korunması, millî park ve muhafaza ormanı kurulması, doğal, tarihi ve kültürel varlıkların korunması, sel kontrolü, akarsular ve kaynakların düzenlenmesi için ihtiyaç duyulan,
f) 442 sayılı Köy Kanununun 13 ve 14 üncü maddeleri kapsamında kullanılmak üzere ihtiyaç duyulan,
g) Ülke güvenliği ve olağanüstü hal durumlarında ihtiyaç duyulan,
h) Doğal afet bölgelerinde yerleşim yeri için ihtiyaç duyulan,
Yerlerin, ilgili müdürlüğün talebi, komisyonun ve defterdarlığın uygun görüşü üzerine, valilikçe tahsis amacı değiştirilebilir ve söz konusu yerlerin tescilleri Hazine adına, vakıf meralarının tescilleri ise vakıf adına yaptırılır.
Birinci fıkranın (a) bendi kapsamında başvuruda bulunan işletmeciler ile (c) bendi kapsamında başvuruda bulunan kamu kurumları faaliyetlerini çevreye ve kalan mera alanlarına zarar vermeyecek şekilde yürütmekle ve kendilerine tahsis edilen yerleri tahsis süresi bitiminde eski vasfına getirmekle yükümlüdürler. Bu yerler tahsis süresi bitiminde özel sicile kaydedilir.
Komisyon gerektiğinde; 3083 sayılı Sulama Alanlarında Arazi Düzenlemesine Dair Tarım Reformu Kanununun uygulanmasını Bakanlıktan talep edebilir ve köy veya belediyelerde toplulaştırma projeleri uygulatabilir.
Durum ve sınıfı çok iyi, iyi ve orta ile arazi kullanım kabiliyet sınıfı bir, iki, üç olan mera, yaylak ve kışlaklarda birinci fıkranın (a), (f) ve (g) bentleri hariç, tahsis amacı değişikliği yapılamaz.
Bu Kanun kapsamında, 3213 sayılı Maden Kanunu ve 6326 sayılı Petrol Kanunu hükümlerine göre arama ve işletme faaliyetlerinin yürütülmesi ile ilgili usul ve esaslar Bakanlıkça çıkartılacak bir yönetmelikle düzenlenir.
Harman yeri, panayır, sıvat ve eyrek yerleri gibi kamu orta mallarının tahsis amacı değişikliğinde bu madde hükümleri uygulanır.” hükmündedir.
Buna göre; mera, yaylak ve kışlaklar ile umuma ait çayır ve otlak alanları, harman yeri, panayır, sıvat ve eyrek yerleri gibi kamu orta mallarının tahsis amacını değiştirme ve tapuya tescil ettirme yetkisi, mera komisyonu ve defterdarlığın uygun görüşünü almak suretiyle valiliklere verilmiş olduğundan, bu yerlerin 4342 sayılı Mera Kanununun 14 üncü maddesi kapsamında tahsis amacının (vasfının) değiştirilmesi ve tapuya tescilinin sağlanmasına yönelik valiliğin vasıf değişikliği yazısı İdaremize intikal ettiğinde, kadastro müdürlüklerince tescil bildirimi düzenlenecek, tapu sicil müdürlüğünce de kamu orta malı taşınmaz malın Özel Sicilindeki kaydına gerekli revizyon verilmek suretiyle tapu kütüğünde Hazine adına, şayet vakfa ait ise vakfı adına tescili yapılacak ve sonucundan, mahalli maliye kuruluşu ile mera komisyonuna bilgi verilecektir.
Tahsis amacı değişikliklerinde, mera komisyonu ve defterdarlığın uygun görüşünü almak valiliğin sorumluluğunda bulunduğundan, kamu orta malı taşınmaz malların vasıflarının değiştirilerek tescili yönünde kamu kurum ve kuruluşlarından gelecek taleplerde, talep yazısı ekinde valiliğin vasıf değişikliğine ilişkin yazısının gönderilmesi yeterli olup, ayrıca, mera komisyonu ve defterdarlığın uygun görüş yazılarının aranmasına gerek bulunmamaktadır.
Vasıf değişikliği, kamu orta malı taşınmaz malın bir kısmına yönelik ise, yani ayırma (ifraz) işlemini de gerektiriyorsa, Mera Kanununun 9 uncu maddesinin son fıkrası ve 13/Aralık/2002 tarih, B.09.1.TKG013002-073/8846 sayılı genelge eki, 13/Aralık/2002 tarihli protokol gereğince ayırma haritası mera komisyonlarınca yapılacak/yaptırılacak, kadastro müdürlüklerince de bu haritanın yürürlükteki teknik esaslara göre kontrolünü müteakip (uygunluğu halinde) tescil bildirimi düzenlenmeli ve tescil işlemi için tapu sicil müdürlüğüne gönderilmelidir.
Tapu sicil müdürlüğünce, vasıf değişikliğine konu kısmın tescil bildirimindeki niteliği ve yüzölçümüyle tapu kütüğüne tescili yapılmalı ve Özel Sicilindeki kaydına da gerekli revizyon verilmelidir.
Mera, Yaylak ve Kışlıkların İmar Planı Kapsamına Alınması
a- 3.5.1985 tarih ve 3194 Sayılı İmar Kanununun 11 inci maddesinin 4 üncü fıkrası "Hazırlanan imar planı sınırları içindeki kadastral yollar, meydanlar ile meralar, imar planının onayı ile bu vasıflarını kendiliğinden kaybederek, onaylanmış imar planı kararı ile getirilen kullanma amacına konu ve tabi olurlar." şeklinde iken, bu fıkra, 4342 sayılı Mera Kanununun 35 inci maddesi ile, "Hazırlanan imar planı sınırları içindeki kadastral yollar ile meydanlar ,imar planının onayı ile bu vasıflarını kendiliğinden kaybederek, onaylanmış imar planı kararı ile getirilen kullanma amacına konu ve tabi olurlar." şeklinde değiştirilerek, meralar madde metninden çıkarılmıştır.
Böylece, valilik ve belediyelerin meraları resen imar planı kapsamına alma yetkileri kaldırılmış, 4342 sayılı Kanunun 14 üncü maddesiyle de, meraların imar planı kapsamına alınmadan önce tahsis amacının (vasfının) değiştirilerek Hazine adına tescillerinin yapılması öngörülmüştür.
Bu nedenle; mera, yaylak ve kışlaklar ile umuma ait çayır ve otlak alanları, harman yeri, panayır, sıvat ve eyrek yerleri gibi kamu orta malı taşınmaz malların imar planı sınırı içerisinde kalması durumunda, imar uygulamasını yapacak kurumca, öncelikle bu yerlerin 4342 sayılı Mera Kanunu kapsamında vasıflarının değiştirilerek, Hazine adına tapuya tescillerinin sağlattırması gerekmektedir.
Ayrıca, 5178 sayılı Kanunun 5 inci maddesiyle, 4342 sayılı Mera Kanuna aşağıdaki geçici 3 üncü madde eklenmiştir.
“Geçici Madde 3- Belediye ve mücavir alan sınırları içerisinde kalan ve 1.1.2003 tarihinden önce kesinleşen imar plânları içerisinde yerleşim yeri olarak işgal edilerek mera olarak kullanımı teknik olarak mümkün olmayan yerlerin tahsis amacı değiştirilerek Hazine adına tescilleri yapılır. Ancak ilgili belediye veya kamu kurum ve kuruluşları adına tescil edilmiş olanların dava konusu olup olmadığına bakılmaksızın ücretsiz olarak tescilleri aynen ibka edilir. Hazine adına tescil edilmesi gerekirken gerçek veya tüzel kişilere tescil edilmiş taşınmazlara ilişkin açılan davalardan, emlak ve rayiç bedellerin toplamının yarısı üzerinden taşınmazların halen maliki olan kişilerce Hazineye bedelinin ödenmesi kaydıyla vazgeçilir. Evvelce açılan davalarda Hazine lehine kesinleşen kararlara konu taşınmazların tapuları aynı esaslara göre önceki maliklerine veya kanuni mirasçılarına devredilir.”
Buna göre, 1/Ocak/2003 tarihinden önce kesinleşen imar planları (Nazım İmar Planı, Uygulama İmar Planı ve Mevzi İmar Planı) içerisinde kalan, ancak yerleşim yeri olarak işgal edilmesi nedeniyle mera vasfıyla kullanımının teknik olarak mümkün olmadığı tespit edilen orta malı taşınmaz malların, valiliğin vasıf değişikliğini ve tescilini içeren yazısı üzerine, kadastro müdürlüğünce tescil bildirimi düzenlenir, tapu sicil müdürlüğünce de Özel Sicilindeki kayıtlarına revizyon gösterilmek suretiyle tapu kütüğünde Hazine adına tescili sağlanır.
b) Köy Yerleşme Planı Kapsamında Kalan Yerler
5178 sayılı Kanunun 6 ncı maddesiyle, 18/03/1924 tarih, 442 sayılı Kanunun ek 12 nci maddesi, “Köy yerleşme planında konut alanı ve köy genel ihtiyaçlarına ayrılan yerler, Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan seyrangâh, yol ve panayır yerleri gibi alanlar ve Hazinenin mülkiyetinde olup kamu hizmetine tahsis edilmemiş taşınmazlardan, 4342 sayılı Mera Kanununun 5 inci maddesi hükümleri uyarınca incelenmesine müteakip mera, yaylak ve kışlak ile otlak ve çayır olarak yararlanılamayacağı anlaşılan yerler köy yerleşme plânının onayı ile bu vasıflarını kendiliğinden kaybeder.
Ancak, bu madde kapsamında Hazinenin mülkiyetinde olup kamu hizmetine tahsis edilmemiş taşınmazların devri Maliye Bakanlığının görüşü alınmak suretiyle yapılır ve valilikçe köy tüzel kişiliği adına tapuya tescil edilir.” şeklinde değiştirilmiştir.
Buna göre, köy yerleşme planında; konut alanı ve köy genel ihtiyaçlarına ayrılan yerler, Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan seyrangah, yol ve panayır yerleri gibi alanlar ve Hazinenin mülkiyetinde olup kamu hizmetine tahsis edilmemiş taşınmaz mallar ile mera, yaylak ve kışlak ile otlak ve çayır olarak yararlanılamayacağı anlaşılan yerler, köy yerleşim planının onayı ile bu vasıflarını kaybettiklerinden, onaylanmak suretiyle kesinleşen köy yerleşim planı içinde kalan bu nitelikteki yerlerin Hazine adına tescilleri yapılır, bilahare de valiliğin talebi halinde tashihen ilgili köy tüzel kişiliği adına tescil edilmelidir.
Maliye Bakanlığının uygun görüşü valilikçe alınacağından, köy tüzel kişiliği adına yapılacak tescil sırasında, ayrıca Maliye Bakanlığının uygun görüş yazısının aranılmasına gerek yoktur. Ancak, tescili müteakip, mahalli maliye kuruluşu ile mera komisyonuna bilgi verilmelidir.
c) Afete Maruz Kalan yerlerde Uygulama
5178 sayılı Kanunun 7 ncı maddesiyle, 15/05/1959 tarih, 7269 sayılı Kanunun ek 9 uncu maddesi, “1 inci maddede öngörülen afetlerle ilgili olarak yeni yerleşim alanları sağlanması amacıyla mera vasfı taşıyan yerlerin tahsis amacı, 4342 sayılı Mera Kanunu hükümlerine göre değiştirilerek, Hazine adına arsa olarak tescil ettirilir. Bu arsalar, tescil tarihi itibarıyla öngörülen amaçla kullanılmak üzere Bayındırlık ve İskan Bakanlığına tahsis edilmiş sayılır.” şeklinde değiştirilmiştir.
Bu nedenle, afete maruz kalan bölgelerde, 7269 sayılı Kanun kapsamında yeni yerleşim bölgesi için belirlenen saha içerisinde kalan, mera, yaylak ve kışlaklar ile umuma ait çayır ve otlak alanları, harman yeri, panayır, sıvat ve eyrek yerleri gibi kamu orta malı taşınmaz malların, 4342 sayılı Mera Kanunu kapsamında tahsis ve vasıf değişikliğini içeren valilik yazısına istinaden “Arsa” vasfıyla Hazine adına tescillerinin yapılması gerekmektedir.
d) Turizmi Teşvik Kanunu Kapsamında Kalan Yerlerde Uygulama
5178 sayılı Kanunun 8 ncı maddesiyle, 12/03/1982 tarih, 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanununun ek 4 üncü maddesinin 2 nci fıkrası, “Kültür ve turizm koruma ve gelişim bölgelerinde yer alan mera, yaylak ve kışlakların tahsis amacı 25/2/1998 tarihli ve 4342 sayılı Mera Kanunu hükümlerine göre değiştirilir.” şeklinde değiştirilmiştir.
Buna göre, kültür ve turizm koruma ve gelişim bölgelerinde yer alan mera, yaylak ve kışlaklar ile umuma ait çayır ve otlak alanları, harman yeri, panayır, sıvat ve eyrek yerlerinin, 4342 sayılı Mera Kanunu kapsamında valiliğin vasıf değişikliğine ilişkin yazısı ile vasfı değiştirilerek Hazine adına tescil edilmesi gerekmektedir.
TKGM. nün 29/Mayıs/1998 tarih 1998/6 (1543) sayılı genelgesi ile 1/Mart/1999 tarih B021TKG0100001-074/97-498 sayılı genelgesinde; 4342 sayılı Mera Kanununun yürürlük tarihinden önce kesinleşmiş imar planı (Nazım İmar planı, Uygulama İmar Planı ve Mevzi İmar Planı) kapsamına alınmış mera, yaylak ve kışlak gibi orta malı taşınmaz mallar hakkında 3194 sayılı İmar Kanununun mülga 11/4 maddesinin uyarınca vasıflarının plandaki kullanım amacı doğrultusunda tescil edileceği belirtilmiş ise de, 5178 sayılı Kanunun 5 inci maddesiyle, 4342 sayılı Mera Kanuna eklenen geçici 3 üncü madde ile, Belediye ve mücavir alan sınırları içerisinde kalan ve 1.1.2003 tarihinden önce kesinleşen imar plânları kapsamında kalan meralar için istisna hüküm getirilmiş olduğundan, söz konusu 29/Mayıs/1998 tarih 1998/6 (1543) sayılı genelge ile 1/Mart/1999 tarih B021TKG0100001-074/97-498 sayılı genelge, 28/Eylül/2004 tarih, 2004/16 (1587) sayılı genelge ile yürürlükten kaldırılmıştır.
Bu nedenle, mera, yaylak ve kışlaklar ile umuma ait çayır ve otlak alanları, harman yeri, panayır, sıvat ve eyrek yerleri gibi kamu orta malı taşınmaz malların vasıf ve tahsis amacı değişikliklerine yönelik kamu kurum ve kuruluşlarından gelecek talepler karşılanırken, mutlaka valiliğin vasıf ve tahsis amacı değişikliğine izin veren yazısı aranmalı aksi takdirde talep reddedilmelidir.
Ancak, 4586 sayılı Petrolün Boru Hatları İle Transit Geçişine Dair Kanunun 8 inci maddesinin (f) fıkrası ile, 4342 sayılı Mera Kanuna istisna getirilmiş olduğundan, Bakû-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı Projesi güzergahında bulunan mera, çayır, yaylak ve kışlak gibi orta malı taşınmaz malların (Bunlar özel siciline kayıtlı olsun veya olmasın) petrol boru hattı kapsamında kalan kısımları için Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığının talebiyle vasıfları değiştirilerek tapu kütüğünde Hazine adına tescilleri yapılacak ve tescil işleminden sonra Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ile Maliye Bakanlığının mahalli kuruluşlarına bilgi verilecektir. (TKGM. 4 Haziran 2002 tarih, 1855 sayılı genelge)
* Kamunun halen yararlanmakta olduğu yol, meydan, köprü ve ark gibi orta malı taşınmaz mallar, teknik yönetmeliğindeki özel işaretleriyle paftasında gösterilir. Bu gibi yerlere ada ve parsel numarası verilmeyeceği gibi, kadastro tutanağı da düzenlenmez.
* DSİ. tarafından kamulaştırma suretiyle açılan sulama kanalları ve tahliye yolları ile, Devlet Demiryolları güzergahı tescile tabi olduklarından sınırlandırılıp kayıt ve belgelerine göre bu kuruluşların adına tespiti yapılır.
İLGİLİ GENELGE;
T.C.
BAYINDIRLIK VE ISKAN BAKANLIGI
TAPU VE KADASTRO GENEL MÜDÜRLÜGÜ
Tasarruf Islemleri Dairesi Baskanligi
Sayi : B.09.1.TKG0100001-073/ 28/Eylül/2004
Konu : Mera Kanunu degisikligi
Genelge No: 1587
2004/16
TAPU VE KADASTRO …. BÖLGE MÜDÜRLÜGÜNE
…….. TAPU SICIL MÜDÜRLÜGÜNE
…….. KADASTRO MÜDÜRLÜGÜNE
ILGI: a) 29/Mayis/1998 tarih, B021TKG0100002-073/1543 (1998/6) sayili genelge.
b) 1/Mart/1999 tarih, B021TKG0100001-074/97-498 sayili genelge.
c) 27/Haziran/2003 tarih, B.09.1.TKG0100001-074/154-2196 sayili genelge.
d) 7/Mayis/2004 tarih, B.09.1.TKG0100001/074/174-19l9 sayili genelge.
e) 14/Ekim/1996 tarih, B021TKG0100000-073/1534 (1996/6) sayili genelge.
f) 13/Nisan/1989 tarih, 4-1-1-7/1496 sayili genelge.
g) 13/Aralik/2002 tarih, B.09.1.TKG013002-073/8846 sayili genelge.
h) 17/Haziran/2002 tarih, B021TKG0100001-074/132-2024 sayili genelge.
25/Subat/1998 tarih, 4342 Sayili Mera Kanununun Idaremizi ilgilendiren hükümleri, ilgi (a ve b) genelge ile, “Harman Yeri” nitelikli tasinmaz mallarin vasfinin ne sekilde degistirilecegi de ilgi (d) genelge ile açikliga kavusturulmustu.
Bu kerre, Resmi Gazetenin 8/Haziran/2004 tarih, 25486 sayili nüshasinda yayimlanarak yürürlüge konulan 5178 sayili Kanunla, Mera Kanunu ile Bazi Kanunlarda degisiklik yapilmis oldugundan, bu degisiklik dikkate alinarak Mera Kanunu uygulamalarinin Idaremizi ilgilendiren yönleri asagidaki sekilde yeniden düzenlenmistir.
1- Mera Komisyonlarinin Teskili
Söz konusu Kanunun 6 nci maddesinde; mera, yaylak ve kislaklarin tespit, tahdit ve tahsisinin Tarim ve Köyisleri Bakanliginca yapilacagi, bu amaçla vali yardimcisinin baskanliginda mera komisyonu kurulacagi, bu komisyona kadastro müdürlügünden de bir teknik elemanin üye olarak istirak edecegi, ayrica, il merkezi ve ilçelerde komisyona bagli olarak “Teknik Ekipler” olusturulacagi ve bu ekiplere kadastro müdürlügünden bir teknik elemanin katilacagi hükmü yer almaktadir.
Bu nedenle, valiliklerin “Mera Komisyonu” ve “Teknik Ekip” olusturmak amaciyla yapacaklari teknik eleman talepleri, kadastro müdürlüklerince karsilanacaktir.
2- Mera, Yaylak ve Kislaklar ile Ilgili Bilgi ve Belgelerin Verilmesi
4342 sayili Kanunun 5 inci maddesinde; mera, yaylak ve kislak olarak tahsis edilecek yerler sayilmis, 8 inci maddesinin son fikrasinda da, bu gibi yerlerle ilgili bilgi ve belgelerin tapu sicil müdürlükleri ve diger kuruluslar tarafindan en kisa sürede Mera Komisyonuna verilecegi belirtilmistir.
Bu itibarla, mera, yaylak ve kislaklarin tespitine yönelik Mera Komisyonlarinca, kadastro ve tapu sicil müdürlüklerinden istenecek bilgi ve belgeler en kisa sürede bu komisyonlara gönderilecektir.
Bu Kanun uygulamalarina iliskin verilecek bilgi ve belgeler ile kontrollük hizmetlerinde, ilgi (g) genelge eki 13/Aralik/2002 tarihli protokol hükümlerine uyulacaktir.
3- Mera, Yaylak ve Kislaklarin Tespiti, Tahdidi ve Tescili
4342 sayili Kanunun 7 nci maddesi, "… 3402 Sayili Kadastro Kanunu uyarinca programa alinan yerler, çalismalarin baslamasindan en az 4 ay önce, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlügünce, Bakanliga bildirilir. Bu süre içinde ilgili komisyonlar tarafindan mera, yaylak ve kislaklarin tespit ve tahdidi yapilarak, durum Tapu ve Kadastro Genel Müdürlügüne intikal ettirilir.
Komisyonlar, yukarida belirlenen süre içinde mera tespit ve tahdit islemlerini yapmadigi takdirde, bu islemler, 3402 Sayili Kadastro Kanunu hükümlerine göre kadastro komisyonlarinca gerçeklestirilir." ,
Kanunun 10 uncu maddesi ise, "Mera, yaylak ve kislak olarak tespit ve tahdit edilen yerlerin haritalarinin birer örnegi, ilgili tapu sicil müdürlügüne gönderilir.
Kadastro gören yerler, 3402 Sayili Kadastro Kanununun 16 nci maddesinin (B) bendine göre düzenlenen özel siciline kaydedilir.
Birden fazla il veya ilçenin sinirlari içinde kalan mera, yaylak ve kislaklar, idari sinirlari içerisinde kaldigi yerin Tapu Sicil Müdürlügündeki özel siciline kaydedilir.
Komisyonlarca, kadastro görmeyen yerlerde tespit, tahdit ve tahsisi yapilan mera, yaylak ve kislaklar Tapu ve Kadastro Genel Müdürlügünce özel siciline kaydedilmek üzere Tapu Sicil Müdürlüklerine bildirilir." hükmündedir.
Buna göre;
• Kadastrosuna Baslanacak Köy veya Mahalle Birimlerinde:
Yasada öngörülen 4 aylik süre; ilgi (g) genelge eki, 13/Aralik/2002 tarihli protokolün 12 nci maddesi uyarinca, kadastro müdürlüklerinin mera komisyonlariyla birlikte düzenledikleri “ zamanlama plani” nda her birim için belirlenen tarihten itibaren baslamaktadir.
Kadastro çalismasi yapilacak köy veya mahallede bulunan mera, yaylak ve kislaklarin, zamanlama planiyla belirlenen tarihten itibaren 4 aylik süre içinde Mera Komisyonlarinca tespit ve tahdidi yapilmak suretiyle harita ve belgeleri kesinlestirilmeden Idaremize intikal ettirilmesi halinde, kadastro ekibince bu belgeler dikkate alinmak suretiyle mera, yaylak ve kislaklarin ölçü ve tespiti yapilacak, gerektiginde, (Komisyondan gelen haritalarda belirtilen sinir isaretlerinin zeminde bulunamamasi halinde) mera komisyonlarindan bu yerlerin sinirlarinin zeminde gösterilmesi istenecektir.
Sayet, Mera Komisyonlarinca 4 aylik süre içerisinde tespit ve tahdit islemleri yapilmamasi durumunda, 3402 Sayili Kadastro Kanunu hükümleri uyarinca olusan kadastro komisyonunca yapilacak belirlemeye göre, mera, yaylak ve kislaklarin kadastro ekiplerince ölçü ve tespiti yapilacaktir.
Söz konusu yerlerin aski ilani sonucunda kadastrolari kesinlestiginde, ilgi (f) genelge uyarinca Kamu Orta Mallari Siciline (Özel Siciline) kaydi yapilacaktir.
Mera Komisyonlarinca, yapilan tespit ve tahdit çalismalari, kadastro çalismalarina baslanilmadan önce tamamlanmis ve 4342 sayili Kanunun 13 üncü maddesine göre aski ilanina alinmak suretiyle kesinlestirilerek, Özel Siciline kaydi yapilmis olan, mera, yaylak ve kislaklar ile umuma ait çayir ve otlak alanlarinin mera komisyonlarinca düzenlenmis olan haritalarindaki dis sinirlari, 3402 sayili Kanuna göre yapilacak kadastro çalismalari sirasinda, zemine uygulanmak suretiyle kadastro paftasina islenecek ve mücavirindeki tasinmaz mallarin sinirlari buna göre belirlenecektir.
4342 sayili Kanunun 13 üncü maddesine göre aski ilanina alinarak kesinlestirilen mera, yaylak ve kislaklar ile umuma ait çayir ve otlak alanlari için kadastro çalismasi yapilmayacagindan kadastro tutanagi düzenlenmeyecek ve aski ilanina da alinmayacaktir. Bu durumdaki yerlere, siniri içerisinde kaldigi adanin son parsel numarasi verilecek ve Özel Sicilindeki kaydi ile fen klasörüne ada ve parsel numarasi islenecektir.
• Kadastrosu Tamamlanmis veya Henüz Kadastroya Açilmamis Köy veya Mahalle Birimlerinde:
Mera komisyonlarinca, mera, yaylak ve kislaklar ile umuma ait çayir ve otlak alani olarak tespit ve tahdidi yapilmis (kadastrosu tamamlanmis yerlerde 4342 sayili Kanunun 5/b-c maddelerine göre) ve 4342 sayili Kanunun 13 üncü maddesine göre aski ilanina alinmak suretiyle kesinlestirilmis yerlere ait harita ve belgeler Idaremize intikal ettirildiginde; öncelikle, bu haritalar ile haritanin yapimina iliskin ölçü degerleri ve belgelerin, yürürlükteki teknik esaslara (Tescile Konu Harita ve Planlar Yönetmeligi ile Büyük Ölçekli Haritalarin Yapim Yönetmeligi) uygun düzenlenip düzenlenmedigi kontrol edilerek uygunlugu belirlendikten (Uygun olmayanlar eksiklikleri tamamlanmak üzere gerekçeli olarak iade edilir.) sonra, bu yerlerin, siniri içinde kaldigi ilçenin tapu sicil müdürlügündeki Özel Siciline kaydi yapilacaktir.
Sayet, mera, yaylak ve kislaklar ile umuma ait çayir ve otlak alanlari birden fazla il veya ilçenin idari sinirlari içinde kalmasina ragmen mera komisyonunca idari sinirlara göre bir ayirma islemi yapilmamis ise, öncelikle Tarim Il Müdürlügüne bu yerin idari sinirina göre bölünüp bölünemeyecegi veya hangi il veya ilçenin Özel Siciline islenmesi gerektigi sorulacak ve alinacak cevapta belirtilen il veya ilçedeki Özel Sicile kaydedilecektir.
Tarim Il Müdürlügünce herhangi bir görüs bildirilmez veya idari sinira göre parçalara ayrilmasina izin verilmezse, Tapu Sicil Tüzügünün 8 inci maddesi hükmüne göre;
Büyük parçasinin siniri içinde kaldigi köy veya mahalle adiyla Özel Siciline kaydi saglanacak ve kaydin düsünceler sütununada hangi köy veya mahallelerle ilgili oldugu yolunda belirtme yapilacaktir.
Birden fazla il veya ilçenin idari sinirinda kalmasi durumunda ise, siniri içinde kaldigi il veya ilçelere ait Özel Sicile kaydi yapilarak aralarinda irtibat kurulacaktir.
Daha önce özel sicilinde mera, yaylak ve kislak olarak kayitli yerlerin; mera komisyonlarinca yapilan tahsis islemi sirasinda, 4342 sayili Kanunun 5/b maddesi kapsaminda Devletin hüküm ve tasarrufu altinda olan veya Hazinenin mülkiyetinde bulunan yerlerden mera,
yaylak ve kislak olarak faydalanilacak yerler ile 5/c maddesi kapsaminda bu amaçla kamulastirilan yerler katilmak suretiyle sinirlarinda genisletilme yapilmis ise, 5/b ve 5/c maddeleri kapsaminda ilave yapilan yerler için kadastro müdürlügünce tescil bildirimi düzenlenmek suretiyle önceki mera parseli ile ihdas ve kamulastirma islemi sonucu olusan kisimlarla tevhit yapilacak ve kayitlarina gereken revizyon verilecektir.
4- Mera, Yaylak ve Kislaklara Iliskin Tahsis Kararlarinin Tescili
4342 sayili Kanunun 13 üncü maddesinde; 30 günlük ilan süresi içerisinde hakkinda dava açilmayan “Mera Komisyonu” kararlarinin kesinlesecegi ve bu kararlarin tapu siciline gönderilerek özel siciline kaydedilecegi, 15 inci maddesinde de tahsis kararlarindaki degisikliklerin Özel Sicile islenecegi hükmü yer almaktadir.
Mera komisyonlarinin kesinlesmis “Tahsis karari” ile “Tahsis karari degisiklikleri” tescil için tapu sicil müdürlüklerine gönderildiginde, talep yevmiye'ye kaydedilmek suretiyle tahsise konu orta mali tasinmaz malin Özel Sicilindeki kaydina islenecektir.
5- Mera, Yaylak ve Kislaklarin Tahsis Amacinin Degistirilmesi
4342 sayili Kanunun 5178 sayili Kanunun 3 üncü maddesiyle degisik 14 üncü maddesi; “Tahsis amaci degistirilmedikçe mera, yaylak ve kislaktan bu Kanunda gösterilenden baska sekilde yararlanilamaz. Ancak, bu Kanuna veya daha önceki kanunlara göre mera, yaylak ve kislak olarak tahsis edilmis olan veya kadimden beri bu amaçla kullanilan arazilerden;
a) Enerji ve Tabiî Kaynaklar Bakanliginin talebi üzerine, 3213 sayili Maden Kanunu ve 6326 sayili Petrol Kanunu hükümlerine göre, arama faaliyetleri sonunda rezervi belirlenen maden ve petrol faaliyeti için zaruri olan,
b) Kültür ve Turizm Bakanliginin talebi üzerine, turizm yatirimlari için zaruri olan,
c) Kamu yatirimlari için gerekli bulunan,
d) Köy yerlesim yeri ile uygulama imar plâni veya uygulama plânlarina ilave imar plânlarinin hazirlanmasi, toprak muhafazasi, gen kaynaklarinin korunmasi, millî park ve muhafaza ormani kurulmasi, dogal, tarihi ve kültürel varliklarin korunmasi, sel kontrolü, akarsular ve kaynaklarin düzenlenmesi için ihtiyaç duyulan,
e) 442 sayili Köy Kanununun 13 ve 14 üncü maddeleri kapsaminda kullanilmak üzere ihtiyaç duyulan,
• Ülke güvenligi ve olaganüstü hal durumlarinda ihtiyaç duyulan,
• Dogal afet bölgelerinde yerlesim yeri için ihtiyaç duyulan,
Yerlerin, ilgili müdürlügün talebi, komisyonun ve defterdarligin uygun görüsü üzerine, valilikçe tahsis amaci degistirilebilir ve söz konusu yerlerin tescilleri Hazine adina, vakif meralarinin tescilleri ise vakif adina yaptirilir.
Birinci fikranin (a) bendi kapsaminda basvuruda bulunan isletmeciler ile (c) bendi kapsaminda basvuruda bulunan kamu kurumlari faaliyetlerini çevreye ve kalan mera
alanlarina zarar vermeyecek sekilde yürütmekle ve kendilerine tahsis edilen yerleri tahsis süresi bitiminde eski vasfina getirmekle yükümlüdürler. Bu yerler tahsis süresi bitiminde özel sicile kaydedilir.
Komisyon gerektiginde; 3083 sayili Sulama Alanlarinda Arazi Düzenlemesine Dair Tarim Reformu Kanununun uygulanmasini Bakanliktan talep edebilir ve köy veya belediyelerde toplulastirma projeleri uygulatabilir.
Durum ve sinifi çok iyi, iyi ve orta ile arazi kullanim kabiliyet sinifi bir, iki, üç olan mera, yaylak ve kislaklarda birinci fikranin (a), (f) ve (g) bentleri hariç, tahsis amaci degisikligi yapilamaz.
Bu Kanun kapsaminda, 3213 sayili Maden Kanunu ve 6326 sayili Petrol Kanunu hükümlerine göre arama ve isletme faaliyetlerinin yürütülmesi ile ilgili usul ve esaslar Bakanlikça çikartilacak bir yönetmelikle düzenlenir.
Harman yeri, panayir, sivat ve eyrek yerleri gibi kamu orta mallarinin tahsis amaci degisikliginde bu madde hükümleri uygulanir.” hükmündedir.
Buna göre; mera, yaylak ve kislaklar ile umuma ait çayir ve otlak alanlari, harman yeri, panayir, sivat ve eyrek yerleri gibi kamu orta mallarinin tahsis amacini degistirme ve tapuya tescil ettirme yetkisi, mera komisyonu ve defterdarligin uygun görüsü alinmak suretiyle valiliklere verilmis oldugundan, bu yerlerin 4342 sayili Mera Kanununun 14 üncü maddesi kapsaminda tahsis amacinin (vasfinin) degistirilmesi ve tapuya tescilinin saglanmasina yönelik valiligin vasif degisikligi yazisi Idaremize intikal ettiginde, kadastro müdürlüklerince tescil bildirimi düzenlenmek ve kamu orta mali tasinmaz malin Özel Sicilindeki kaydina gerekli revizyon verilmek suretiyle tapu kütügünde Hazine adina, sayet vakfa ait ise vakfi adina tescili yapilacak ve sonucundan, mahalli maliye kurulusu ile mera komisyonuna bilgi verilecektir.
Tahsis amaci degisikliklerinde, mera komisyonu ve defterdarligin uygun görüsünü almak valiligin sorumlulugunda bulundugundan, kamu orta mali tasinmaz mallarin vasiflarinin degistirilerek tescili yönünde kamu kurum ve kuruluslarindan gelecek taleplerde, talep yazisi ekinde valiligin vasif degisikligine iliskin yazisinin gönderilmesi yeterli olup, ayrica, mera komisyonu ve defterdarligin uygun görüs yazilari aranmayacaktir.
Vasif degisikligi, kamu orta mali tasinmaz malin bir kismina yönelik ise, yani ayirma (ifraz) islemini de gerektiriyorsa, Mera Kanununun 9 uncu maddesinin son fikrasi ve ilgi (g) genelge eki, 13/Aralik/2002 tarihli protokol geregince ayirma haritasi mera komisyonlarinca yapilacak/ yaptirilacak, kadastro müdürlüklerince de bu haritanin yürürlükteki teknik esaslara göre kontrolünü müteakip (uygunlugu halinde) tescil bildirimi düzenlenerek tescil islemi için tapu sicil müdürlügüne gönderilecektir.
Tapu sicil müdürlügünce, vasif degisikligine konu kismin tescil bildirimindeki niteligi ve yüzölçümüyle tapu kütügüne tescili yapilacak ve Özel Sicilindeki kaydina da revizyon verilecektir.
Kanunun 14 üncü maddesinin birinci fikrasinin (a ve c) bendi kapsaminda tahsisi yapilmis olan yerler, tahsis süresi bitiminde mera komisyonunun talebiyle tapu kütügünden terkin edilerek Özel Sicile kaydi yapilacak ve sonucundan mahalli maliye kurulusuna bilgi verilecektir.
6- Mera, Yaylak ve Kisliklarin Imar Plani Kapsamina Alinmasi
a- 3.5.1985 tarih ve 3194 Sayili Imar Kanununun 11 inci maddesinin 4 üncü fikrasi "Hazirlanan imar plani sinirlari içindeki kadastral yollar, meydanlar ile meralar , imar planinin onayi ile bu vasiflarini kendiliginden kaybederek, onaylanmis imar plani karari ile getirilen
kullanma amacina konu ve tabi olurlar." seklinde iken, bu fikra, 4342 sayili Mera Kanununun 35 inci maddesi ile, " Hazirlanan imar plani sinirlari içindeki kadastral yollar ile meydanlar, imar
planinin onayi ile bu vasiflarini kendiliginden kaybederek, onaylanmis imar plani karari ile getirilen kullanma amacina konu ve tabi olurlar ." seklinde degistirilerek, meralar madde metninden çikarildigindan, valilik ve belediyelerin meralari re'sen imar plani kapsamina alma yetkileri kaldirilmis, Kanunun 14 üncü maddesiyle de meralarin imar plani kapsamina alinmadan önce, tahsis amacinin (vasfinin) degistirilerek Hazine adina tescillerinin yapilmasi öngörülmüstür.
Bu nedenle; mera, yaylak ve kislaklar ile umuma ait çayir ve otlak alanlari, harman yeri, panayir, sivat ve eyrek yerleri gibi kamu orta mali tasinmaz mallarin imar plani siniri içerisinde kalmasi durumunda, imar uygulamasini yapacak kurumca bu yerlerin öncelikle 4342 sayili Mera Kanunu kapsaminda vasiflarinin degistirilerek, Hazine adina tapuya tescillerinin saglattirilmasi gerekmektedir.
b- 5178 sayili Kanunun 5 inci maddesiyle, 4342 sayili Mera Kanuna asagidaki geçici 3 üncü madde eklenmistir.
“ Geçici Madde 3- Belediye ve mücavir alan sinirlari içerisinde kalan ve 1.1.2003 tarihinden önce kesinlesen imar plânlari içerisinde yerlesim yeri olarak isgal edilerek mera olarak kullanimi teknik olarak mümkün olmayan yerlerin tahsis amaci degistirilerek Hazine adina tescilleri yapilir. Ancak ilgili belediye veya kamu kurum ve kuruluslari adina tescil edilmis olanlarin dava konusu olup olmadigina bakilmaksizin ücretsiz olarak tescilleri aynen ibka edilir. Hazine adina tescil edilmesi gerekirken gerçek veya tüzel kisilere tescil edilmis tasinmazlara iliskin açilan davalardan, emlak ve rayiç bedellerin toplaminin yarisi üzerinden tasinmazlarin halen maliki olan kisilerce Hazineye bedelinin ödenmesi kaydiyla vazgeçilir. Evvelce açilan davalarda Hazine lehine kesinlesen kararlara konu tasinmazlarin tapulari ayni esaslara göre önceki maliklerine veya kanuni mirasçilarina devredilir .”
Buna göre, 1/Ocak/2003 tarihinden önce kesinlesen imar planlari (Nazim Imar Plani, Uygulama Imar Plani ve Mevzi Imar Plani) içerisinde kalan, ancak yerlesim yeri olarak isgal edilmesi nedeniyle mera vasfiyla kullaniminin teknik olarak mümkün olmadigi tespit edilen orta mali tasinmaz mallarin, valiligin vasif degisikligini ve tescilini içeren yazisi üzerine, tescil bildirimi düzenlenmek ve Özel Sicilindeki kayitlarina revizyon gösterilmek suretiyle tapu kütügünde Hazine adina tescili yapilacaktir.
1/Ocak/2003 tarihinden önce kesinlesen imar planlarin tescili sirasinda, Hazine adina tescil edilmesi gereken bu yerlerden belediye veya kamu kurum ve kuruluslari adina tescil edilenler varsa, bunlarin dava konusu olup olmadigina bakilmaksizin ücretsiz olarak tescilleri aynen ipka edilir hükmü nedeniyle, 1/Ocak/2003 tarihinden önce kesinlesen imar planlarinin tescili sirasinda, Hazine yerine belediye veya kamu kurum ve kuruluslari adina tescil edilmis tasinmaz mallara yönelik talepler karsilanacaktir. Ancak, Hazinece açilan tapu iptali davasi nedeniyle kaydina ihtiyati tedbir serhi konulmus ise, öncelikle bu serhin, tedbir kararini veren mahkemenin yazisina istinaden terkini saglanacaktir.
Diger taraftan, maddede; Hazine adina tescil edilmesi gerekirken gerçek veya tüzel kisiler adina tescili yapilmis tasinmaz mallarla ilgili olarak, Hazinece açilmis davalardan, halen o tasinmaz malin maliki bulunanlarca emlak ve rayiç bedelleri toplaminin yarisi üzerinden tespit edilecek bedelin Hazineye ödenmesi kosuluyla açilan davalardan vazgeçilecegi hükmü yer aldigindan, bu
durumdaki tasinmaz mallarla ilgili olarak Hazinece açilan davalar nedeniyle kayitlarina ihtiyati tedbir serhi koydurulmus ise, ihtiyati tedbir koyduran mahkemelerin yazisina istinaden terkinleri yapilacaktir. Tespit edilecek bedel, davadan vazgeçilmeden önce Hazineye ödenmis olmasi gerektiginden, bedelin ödenip ödenmedigi hususunda ayrica bir arastirma yapilmasina gerek bulunmamaktadir
Evvelce, gerçek ve tüzel kisiler adina tescilli iken, açilan davalar sonucu Hazine adina tescil edilmis tasinmaz mallarin, bu madde kapsaminda defterdarlik veya malmüdürlügünün talebine istinaden önceki maliklerine veya kanuni mirasçilarina yapilacak devir islemi sirasinda resmi senet düzenlenecektir. Ayrica, ilgi (h) genelge uyarinca islem sirasinda taraflardan tapu harci tahsili yapilmayacak, sadece alicidan Döner Sermaye Ücreti tahsil edilecektir.
c) Köy Yerlesme Plani Kapsaminda Kalan Yerler
5178 sayili Kanunun 6 nci maddesiyle, 18/03/1924 tarih, 442 sayili Kanunun ek 12 nci maddesi, “Köy yerlesme planinda konut alani ve köy genel ihtiyaçlarina ayrilan yerler, Devletin hüküm ve tasarrufu altinda bulunan seyrangâh, yol ve panayir yerleri gibi alanlar ve Hazinenin mülkiyetinde olup kamu hizmetine tahsis edilmemis tasinmazlardan, 4342 sayili Mera Kanununun 5 inci maddesi hükümleri uyarinca incelenmesine müteakip mera, yaylak ve kislak ile otlak ve çayir olarak yararlanilamayacagi anlasilan yerler köy yerlesme plâninin onayi ile bu vasiflarini kendiliginden kaybeder.
Ancak, bu madde kapsaminda Hazinenin mülkiyetinde olup kamu hizmetine tahsis edilmemis tasinmazlarin devri Maliye Bakanliginin görüsü alinmak suretiyle yapilir ve valilikçe köy tüzel kisiligi adina tapuya tescil edilir.” seklinde degistirilmistir.
Buna göre, köy yerlesme planinda; konut alani ve köy genel ihtiyaçlarina ayrilan yerler, Devletin hüküm ve tasarrufu altinda bulunan seyrangah, yol ve panayir yerleri gibi alanlar ve Hazinenin mülkiyetinde olup kamu hizmetine tahsis edilmemis tasinmaz mallar ile mera, yaylak ve kislak ile otlak ve çayir olarak yararlanilamayacagi anlasilan yerler, köy yerlesim planinin onayi ile bu vasiflarini kaybettiklerinden, onaylanmak suretiyle kesinlesen köy yerlesim plani içinde kalan bu nitelikteki yerlerin Hazine adina tescilleri yapilacak, bilahare de valiligin talebi halinde tashihen ilgili köy tüzel kisiligi adina tescil edilecektir.
Maliye Bakanliginin uygun görüsü valilikçe alinacagindan, köy tüzel kisiligi adina yapilacak tescil sirasinda, ayrica Maliye Bakanliginin uygun görüs yazisinin aranilmasina gerek yoktur. Ancak, tescili müteakip, mahalli maliye kurulusu ile mera komisyonuna bilgi verilecektir.
7) Afete Maruz Kalan yerlerde Uygulama
5178 sayili Kanunun 7 nci maddesiyle, 15/05/1959 tarih, 7269 sayili Kanunun ek 9 uncu maddesi, “1 inci maddede öngörülen afetlerle ilgili olarak yeni yerlesim alanlari saglanmasi amaciyla mera vasfi tasiyan yerlerin tahsis amaci, 4342 sayili Mera Kanunu hükümlerine göre degistirilerek, Hazine adina arsa olarak tescil ettirilir. Bu arsalar, tescil tarihi itibariyla öngörülen amaçla kullanilmak üzere Bayindirlik ve Iskan Bakanligina tahsis edilmis sayilir.” seklinde degistirilmistir.
Bu nedenle, afete maruz kalan bölgelerde, 7269 sayili Kanun kapsaminda yeni yerlesim bölgesi için belirlenen saha içerisinde kalan, mera, yaylak ve kislaklar ile umuma ait çayir ve otlak alanlari, harman yeri, panayir, sivat ve eyrek yerleri gibi kamu orta mali tasinmaz mallarin, 4342 sayili Mera Kanunu kapsaminda vasif degisikligini içeren valilik yazisina istinaden “ Arsa” vasfiyla Hazine adina tescillerinin yapilmasi gerekmektedir.
8 ) Turizmi Tesvik Kanunu Kapsaminda Kalan Yerlerde Uygulama
5178 sayili Kanunun 8 nci maddesiyle, 12/03/1982 tarih, 2634 sayili Turizmi Tesvik Kanununun ek 4 üncü maddesinin 2 nci fikrasi, “Kültür ve turizm koruma ve gelisim bölgelerinde yer alan mera, yaylak ve kislaklarin tahsis amaci 25/2/1998 tarihli ve 4342 sayili Mera Kanunu hükümlerine göre degistirilir.” seklinde degistirilmistir.
Buna göre, kültür ve turizm koruma ve gelisim bölgelerinde yer alan mera, yaylak ve kislaklar ile umuma ait çayir ve otlak alanlari, harman yeri, panayir, sivat ve eyrek yerlerinin, 4342 sayili Mera Kanunu kapsaminda valiligin vasif degisikligine iliskin yazisi ile vasfi degistirilerek Hazine adina tescil edilmesi gerekmektedir.
9 - Mera, Yaylak ve Kislaklar Içindeki Tapulu Yerler
Kanunun 16 nci maddesi, “ Komisyonlar, köy ve belediyelere tahsisli veya kadimden beri bu amaçla kullanilan mera, yaylak ve kislaklar üzerinde zilyetlik yoluyla hasim gösterilmeksizin yapilmis bulunan tescillerin iptalini saglamak üzere, durumu Hazineye ihbar etmekle yükümlüdürler. ” hükmündedir.
Bu nedenle, mera komisyonlarinin, mera parselleri içerisinde kalan özel mülkiyet konusu tasinmaz mallarla ilgili bilgi ve belge istemlerine iliskin talepleri, Kanunun 8 inci maddesi uyarinca kadastro ve tapu sicil müdürlüklerince karsilanacak ve bu konuda mera komisyonlarina yardimci olunacaktir.
10- Yürürlükten Kaldirilan Kanun Maddeleri
4342 Sayili Mera Kanununun 36 nci maddesiyle;
a) 17/Ekim/1983 tarih ve 2924 Sayili Orman Köylülerinin Desteklenmesi Hakkinda Kanunun 10 uncu maddesi,
b) 22/Kasim/1984 tarih ve 3083 Sayili Sulama Alanlarinda Arazi Düzenlenmesine Dair Tarim Reformu Kanununun 15 inci maddesi,
c) 26/Subat/1985 tarih ve 3155 Sayili Tarim Reformu Genel Müdürlügünün Kurulus ve Görevleri Hakkinda Kanunun 8 inci maddesinin (d) bendi ve 10 uncu maddesinin (c) bendi,
d) 9/Mayis/1985 tarih ve 3202 Sayili Köy Hizmetleri Genel Müdürlügü Teskilat ve Görevleri Hakkinda Kanunun 9 uncu maddesinin (d) bendi,
e) 7/Ramazan/1274 tarihli Kanunname-i Arazinin 97, 98, 99, 100, 101, 102 ve 105 inci maddeleri,
Yürürlükten kaldirilmistir.
12- Yürürlükten Kaldirilan Genelgeler
a- Ilgi ( a,b ve d ) genelgeler,
b- Ilgi ( c ) genelgenin bu genelgeye aykiri hükmü,
c- Ilgi ( e ) genelgenin, “ B/b ” maddesinin ( 3) üncü fikrasi ile ayni genelgenin " D " maddesi,
Yürürlükten kaldirilmistir.
Bilgi edinilmesini ve bildiris uyarinca uygulama yapilmasini rica ederim.
M.Zeki ADLI
Genel Müdür V.
3402 sayılı Kadastro Kanununun 16/B maddesi "Mera, yaylak, kışlak, otlak, harman ve panayır yerleri gibi, paralı veya parasız olarak kamunun yararlanmasına tahsis edildiği veya kamunun kadimden beri yararlandığı belgelerle veya bilirkişi veya tanık beyanı ile ispat edilen orta malı taşınmaz mallar sınırlandırılır, parsel numarası verilerek yüzölçümleri hesaplanır ve bu gibi taşınmaz mallar özel siciline yazılır." hükmünde iken,
28/Şubat/1998 tarih, 23272 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe konulan 4342 sayılı Mera Kanununun 2 inci maddesi ile, mera, yaylak ve kışlak alanları ile umuma ait çayır ve otlak alanları bu Kanun kapsamına alınmış, Kanunun 6 ncı maddesiyle de bu yerlerin tespit, tahdit ve tahsisinin Tarım ve Köyişleri Bakanlığınca (Bu amaçla kurulacak Mera Komisyonlarınca) yapılacağı belirtilmiştir.
Ayrıca, Mera Kanununun 7/2 maddesi ile de, "... 3402 sayılı Kadastro Kanunu uyarınca programa alınan yerler, çalışmaların başlamasından en az 4 ay önce, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünce, Bakanlığa bildirilir. Bu süre içinde ilgili komisyonlar tarafından mera, yaylak ve kışlakların tespit ve tahdidi yapılarak, durum Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğüne intikal ettirilir.
Komisyonlar, yukarıda belirtilen süre içinde mera tespit ve tahdit işlemlerini yapmadığı takdirde, bu işlemler, 3402 sayılı Kadastro Kanunun hükümlerine göre kadastro komisyonlarınca gerçekleştirilir." hükmü getirilmiştir.
Söz konusu Kanunun Tapu ve Kadastroyu ilgilendiren hükümlerinin uygulanma şekli, TKGM nün 28/Eylül/2004 tarih, 2004/16 (1587) sayılı genelgesi ile açıklanmıştır.
Ayrıca, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü ile Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü (TÜGEM) arasında, Mera Kanununun tapu ve kadastroyu ilgilendiren hükümlerinin uygulanış şeklini belirlemek üzere bir örneği TKGM nün13/Aralık/2002 tarih, B.09.1.TKG013002-073/8846 sayılı genelgesi ekinde yer alan 13/Aralık/2002 tarihli protokol düzenlenmiştir
Buna göre;
* TKGM.’ ünce onanan çalışma programı kadastro müdürlüğüne ulaştığında, öncelikle kadastro müdürlüğü ile mera komisyonu yetkilileri birlikte toplanarak, kadastro müdürlüklerinin kesinleşmiş çalışma programı çerçevesinde tesis kadastro çalışmalarına başlanacak olan köy ve mahallelerdeki mera, yaylak, kışlaklar ile umuma ait çayır ve otlakların sınırlarının belirlenmesi çalışmalarına mera komisyonlarınca hangi tarih sırasına göre başlanacağını gösterir bir plan (Zamanlama Planı) hazırlanır ve bu planda belirtilen tarihlerden itibaren 4 aylık süre geçmedikçe, o mahalle ve köyde kadastro çalışmalarına başlanmaz.
* Kadastro çalışması yapılacak köy veya mahallede bulunan mera, yaylak ve kışlaklar ile umuma ait çayır ve otlakların zamanlama planıyla belirlenen tarihten itibaren 4 aylık süre içinde, Mera Komisyonlarınca tespit ve tahdidi yapılmak suretiyle harita ve belgeleri kesinleştirilmeden kadastro müdürlüklerine intikal ettirilmesi halinde, kadastro ekibince bu belgeler dikkate alınmak suretiyle mera, yaylak ve kışlaklar ile umuma ait çayır ve otlakların ölçü ve tespiti yapılır. Mera Komisyonundan gelen haritalarda belirtilen sınır işaretlerinin zeminde bulunamaması halinde ise, sınır işaretlerinin zeminde gösterilmesi mera komisyonlarından istenir.
Mera Komisyonlarınca 4 aylık süre içerisinde mera, yaylak ve kışlakların tespit ve tahdit işlemlerinin yapılmaması durumunda, 3402 Sayılı Kadastro Kanunu hükümleri uyarınca oluşan kadastro komisyonunca mera, yaylak ve kışlakların sınırlandırması, kadastro ekiplerince de ölçü ve tespiti yapılır.
Kadastro ekibince, bu maddeye göre ölçüsü ve tespiti yapılacak mera, yaylak ve kışlaklar ile, umuma ait çayır ve otlak alanları, harman ve panayır yerleri gibi kamunun ortak kullanımında bulunan taşınmaz malların sınırlandırma ve tespit işlemleri, 3402 sayılı Kanunun 11 inci maddesi uyarınca yapılacak askı ilanı sonucu kesinlik kazanacağından, bu yerlere hudut gerçek ve tüzel kişilere ait taşınmaz malların tespitinde uygulanan kayıt ve belgenin miktarına itibar edilmelidir.
Mera, yaylak ve kışlaklar ile, umuma ait çayır ve otlak alanları, harman ve panayır yerleri gibi kamunun ortak kullanımında bulunan taşınmaz malların 3402 sayılı Kanunun 11 inci maddesi uyarınca yapılacak askı ilanı sonucunda kadastroları kesinleştiğinde, 3402 sayılı Kanunun 16/B maddesi ve TKGM’ nün 13/Nisan/1989 tarih, 4-1-1-7/1496 sayılı genelgesi uyarınca Özel Siciline (Kamu Orta Malları Siciline) kaydı yapılır.
* Mera, yaylak ve kışlaklar ile umuma ait çayır ve otlak alanlarının, zamanlama planıyla belirlenen tarihten itibaren 4 aylık süre içinde Mera Komisyonlarınca tespit ve tahdidi yapılmak ve 4342 sayılı Kanunun 13 üncü maddesine göre de askı ilanına alınmak suretiyle kesinleştirilerek harita ve belgelerinin İdaremize intikal ettirilmesi halinde, öncelikle bu haritalar ile haritaların yapımına ilişkin ölçü değerleri ve belgeleri kontrol edilerek, yürürlükteki teknik esaslara (Tescile Konu Harita ve Planlar Yönetmeliği ile Büyük Ölçekli Haritaların Yapım Yönetmeliği) uygun olmadığı belirlenenler, nedenleri açıklanmak suretiyle Mera Komisyonuna iade edilir.
Harita ve belgeleri, Tescile Konu Harita ve Planlar Yönetmeliği ile Büyük Ölçekli Haritaların Yapım Yönetmeliğine uygun olanlar ile daha sonra uygunluğu sağlanan orta malı taşınmaz malların özel siciline tescili sağlanır.
4342 sayılı Kanunun 13 üncü maddesi uyarınca yapılan ilan sonucu tespit ve tahdidi kesinleşmiş bulunan orta malı taşınmaz mallar, 3402 sayılı Kanuna göre yapılan çalışmalar sırasında yeniden kadastroya tabi tutulmayacağından, kadastro tutanağı düzenlenmeyeceği gibi askı ilanına da alınmayacaktır. Ancak, mükerrerliğe neden olunmaması amacıyla, tespit ve tahdidi kesinleşmiş olan mera, yaylak ve kışlaklar ile umuma ait çayır ve otlaklara ait mera komisyonlarınca düzenlenmiş olan haritaların dış sınırları, 3402 sayılı Kanuna göre yapılacak kadastro çalışmaları sırasında, zemine uygulanmak suretiyle kadastro paftasına işlenmeli ve mücavirindeki taşınmaz malların sınırları da buna göre belirlenmelidir.
Mera, yaylak ve kışlak kışlaklar ile umuma ait çayır ve otlak vasıflı taşınmaz malların sınırları Mera Komisyonunca belirlenip askı ilanı sonucu kesinleştirildiğinden, bu sınırlara mücavir gerçek ve tüzel kişilere ait taşınmaz mallara uygulanan tapu ve vergi kayıtlarının kapsamları belirlenirken, taşınmaz mal bu sınırlara kadar tasarruf ediliyor ve bu sınırda başkaca zilyetlikle iktisabı mümkün olmayan yerlerde yoksa, kaydın miktarına değil zeminde fiilen kullanılan sınırlara itibar edilmelidir.
* 4342 sayılı Kanunun 13 üncü maddesine göre yapılan askı ilanı sonucu tespit ve tahdidi kesinleşmiş olan Mera, yaylak ve kışlaklar ile umuma ait çayır ve otlak alanları, (orman kadastrosu kesinleşmiş Devlet ormanlarında olduğu gibi) sınırı içerisinde kaldığı adanın son parsel numarası verilmek suretiyle Özel Siciline tescil edilmeli ve fen klasörüne de işlenmelidir.
Mera, Yaylak ve Kışlakların Tahsis Amacının Değiştirilmesi;
4342 sayılı Kanunun 5178 sayılı Kanunun 3 üncü maddesiyle değişik 14 üncü maddesi; “Tahsis amacı değiştirilmedikçe mera, yaylak ve kışlaktan bu Kanunda gösterilenden başka şekilde yararlanılamaz. Ancak, bu Kanuna veya daha önceki kanunlara göre mera, yaylak ve kışlak olarak tahsis edilmiş olan veya kadimden beri bu amaçla kullanılan arazilerden;
a) Enerji ve Tabiî Kaynaklar Bakanlığının talebi üzerine, 3213 sayılı Maden Kanunu ve 6326 sayılı Petrol Kanunu hükümlerine göre, arama faaliyetleri sonunda rezervi belirlenen maden ve petrol faaliyeti için zaruri olan,
b) Kültür ve Turizm Bakanlığının talebi üzerine, turizm yatırımları için zaruri olan,
c) Kamu yatırımları için gerekli bulunan,
d) Köy yerleşim yeri ile uygulama imar plânı veya uygulama plânlarına ilave imar plânlarının hazırlanması, toprak muhafazası, gen kaynaklarının korunması, millî park ve muhafaza ormanı kurulması, doğal, tarihi ve kültürel varlıkların korunması, sel kontrolü, akarsular ve kaynakların düzenlenmesi için ihtiyaç duyulan,
f) 442 sayılı Köy Kanununun 13 ve 14 üncü maddeleri kapsamında kullanılmak üzere ihtiyaç duyulan,
g) Ülke güvenliği ve olağanüstü hal durumlarında ihtiyaç duyulan,
h) Doğal afet bölgelerinde yerleşim yeri için ihtiyaç duyulan,
Yerlerin, ilgili müdürlüğün talebi, komisyonun ve defterdarlığın uygun görüşü üzerine, valilikçe tahsis amacı değiştirilebilir ve söz konusu yerlerin tescilleri Hazine adına, vakıf meralarının tescilleri ise vakıf adına yaptırılır.
Birinci fıkranın (a) bendi kapsamında başvuruda bulunan işletmeciler ile (c) bendi kapsamında başvuruda bulunan kamu kurumları faaliyetlerini çevreye ve kalan mera alanlarına zarar vermeyecek şekilde yürütmekle ve kendilerine tahsis edilen yerleri tahsis süresi bitiminde eski vasfına getirmekle yükümlüdürler. Bu yerler tahsis süresi bitiminde özel sicile kaydedilir.
Komisyon gerektiğinde; 3083 sayılı Sulama Alanlarında Arazi Düzenlemesine Dair Tarım Reformu Kanununun uygulanmasını Bakanlıktan talep edebilir ve köy veya belediyelerde toplulaştırma projeleri uygulatabilir.
Durum ve sınıfı çok iyi, iyi ve orta ile arazi kullanım kabiliyet sınıfı bir, iki, üç olan mera, yaylak ve kışlaklarda birinci fıkranın (a), (f) ve (g) bentleri hariç, tahsis amacı değişikliği yapılamaz.
Bu Kanun kapsamında, 3213 sayılı Maden Kanunu ve 6326 sayılı Petrol Kanunu hükümlerine göre arama ve işletme faaliyetlerinin yürütülmesi ile ilgili usul ve esaslar Bakanlıkça çıkartılacak bir yönetmelikle düzenlenir.
Harman yeri, panayır, sıvat ve eyrek yerleri gibi kamu orta mallarının tahsis amacı değişikliğinde bu madde hükümleri uygulanır.” hükmündedir.
Buna göre; mera, yaylak ve kışlaklar ile umuma ait çayır ve otlak alanları, harman yeri, panayır, sıvat ve eyrek yerleri gibi kamu orta mallarının tahsis amacını değiştirme ve tapuya tescil ettirme yetkisi, mera komisyonu ve defterdarlığın uygun görüşünü almak suretiyle valiliklere verilmiş olduğundan, bu yerlerin 4342 sayılı Mera Kanununun 14 üncü maddesi kapsamında tahsis amacının (vasfının) değiştirilmesi ve tapuya tescilinin sağlanmasına yönelik valiliğin vasıf değişikliği yazısı İdaremize intikal ettiğinde, kadastro müdürlüklerince tescil bildirimi düzenlenecek, tapu sicil müdürlüğünce de kamu orta malı taşınmaz malın Özel Sicilindeki kaydına gerekli revizyon verilmek suretiyle tapu kütüğünde Hazine adına, şayet vakfa ait ise vakfı adına tescili yapılacak ve sonucundan, mahalli maliye kuruluşu ile mera komisyonuna bilgi verilecektir.
Tahsis amacı değişikliklerinde, mera komisyonu ve defterdarlığın uygun görüşünü almak valiliğin sorumluluğunda bulunduğundan, kamu orta malı taşınmaz malların vasıflarının değiştirilerek tescili yönünde kamu kurum ve kuruluşlarından gelecek taleplerde, talep yazısı ekinde valiliğin vasıf değişikliğine ilişkin yazısının gönderilmesi yeterli olup, ayrıca, mera komisyonu ve defterdarlığın uygun görüş yazılarının aranmasına gerek bulunmamaktadır.
Vasıf değişikliği, kamu orta malı taşınmaz malın bir kısmına yönelik ise, yani ayırma (ifraz) işlemini de gerektiriyorsa, Mera Kanununun 9 uncu maddesinin son fıkrası ve 13/Aralık/2002 tarih, B.09.1.TKG013002-073/8846 sayılı genelge eki, 13/Aralık/2002 tarihli protokol gereğince ayırma haritası mera komisyonlarınca yapılacak/yaptırılacak, kadastro müdürlüklerince de bu haritanın yürürlükteki teknik esaslara göre kontrolünü müteakip (uygunluğu halinde) tescil bildirimi düzenlenmeli ve tescil işlemi için tapu sicil müdürlüğüne gönderilmelidir.
Tapu sicil müdürlüğünce, vasıf değişikliğine konu kısmın tescil bildirimindeki niteliği ve yüzölçümüyle tapu kütüğüne tescili yapılmalı ve Özel Sicilindeki kaydına da gerekli revizyon verilmelidir.
Mera, Yaylak ve Kışlıkların İmar Planı Kapsamına Alınması
a- 3.5.1985 tarih ve 3194 Sayılı İmar Kanununun 11 inci maddesinin 4 üncü fıkrası "Hazırlanan imar planı sınırları içindeki kadastral yollar, meydanlar ile meralar, imar planının onayı ile bu vasıflarını kendiliğinden kaybederek, onaylanmış imar planı kararı ile getirilen kullanma amacına konu ve tabi olurlar." şeklinde iken, bu fıkra, 4342 sayılı Mera Kanununun 35 inci maddesi ile, "Hazırlanan imar planı sınırları içindeki kadastral yollar ile meydanlar ,imar planının onayı ile bu vasıflarını kendiliğinden kaybederek, onaylanmış imar planı kararı ile getirilen kullanma amacına konu ve tabi olurlar." şeklinde değiştirilerek, meralar madde metninden çıkarılmıştır.
Böylece, valilik ve belediyelerin meraları resen imar planı kapsamına alma yetkileri kaldırılmış, 4342 sayılı Kanunun 14 üncü maddesiyle de, meraların imar planı kapsamına alınmadan önce tahsis amacının (vasfının) değiştirilerek Hazine adına tescillerinin yapılması öngörülmüştür.
Bu nedenle; mera, yaylak ve kışlaklar ile umuma ait çayır ve otlak alanları, harman yeri, panayır, sıvat ve eyrek yerleri gibi kamu orta malı taşınmaz malların imar planı sınırı içerisinde kalması durumunda, imar uygulamasını yapacak kurumca, öncelikle bu yerlerin 4342 sayılı Mera Kanunu kapsamında vasıflarının değiştirilerek, Hazine adına tapuya tescillerinin sağlattırması gerekmektedir.
Ayrıca, 5178 sayılı Kanunun 5 inci maddesiyle, 4342 sayılı Mera Kanuna aşağıdaki geçici 3 üncü madde eklenmiştir.
“Geçici Madde 3- Belediye ve mücavir alan sınırları içerisinde kalan ve 1.1.2003 tarihinden önce kesinleşen imar plânları içerisinde yerleşim yeri olarak işgal edilerek mera olarak kullanımı teknik olarak mümkün olmayan yerlerin tahsis amacı değiştirilerek Hazine adına tescilleri yapılır. Ancak ilgili belediye veya kamu kurum ve kuruluşları adına tescil edilmiş olanların dava konusu olup olmadığına bakılmaksızın ücretsiz olarak tescilleri aynen ibka edilir. Hazine adına tescil edilmesi gerekirken gerçek veya tüzel kişilere tescil edilmiş taşınmazlara ilişkin açılan davalardan, emlak ve rayiç bedellerin toplamının yarısı üzerinden taşınmazların halen maliki olan kişilerce Hazineye bedelinin ödenmesi kaydıyla vazgeçilir. Evvelce açılan davalarda Hazine lehine kesinleşen kararlara konu taşınmazların tapuları aynı esaslara göre önceki maliklerine veya kanuni mirasçılarına devredilir.”
Buna göre, 1/Ocak/2003 tarihinden önce kesinleşen imar planları (Nazım İmar Planı, Uygulama İmar Planı ve Mevzi İmar Planı) içerisinde kalan, ancak yerleşim yeri olarak işgal edilmesi nedeniyle mera vasfıyla kullanımının teknik olarak mümkün olmadığı tespit edilen orta malı taşınmaz malların, valiliğin vasıf değişikliğini ve tescilini içeren yazısı üzerine, kadastro müdürlüğünce tescil bildirimi düzenlenir, tapu sicil müdürlüğünce de Özel Sicilindeki kayıtlarına revizyon gösterilmek suretiyle tapu kütüğünde Hazine adına tescili sağlanır.
b) Köy Yerleşme Planı Kapsamında Kalan Yerler
5178 sayılı Kanunun 6 ncı maddesiyle, 18/03/1924 tarih, 442 sayılı Kanunun ek 12 nci maddesi, “Köy yerleşme planında konut alanı ve köy genel ihtiyaçlarına ayrılan yerler, Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan seyrangâh, yol ve panayır yerleri gibi alanlar ve Hazinenin mülkiyetinde olup kamu hizmetine tahsis edilmemiş taşınmazlardan, 4342 sayılı Mera Kanununun 5 inci maddesi hükümleri uyarınca incelenmesine müteakip mera, yaylak ve kışlak ile otlak ve çayır olarak yararlanılamayacağı anlaşılan yerler köy yerleşme plânının onayı ile bu vasıflarını kendiliğinden kaybeder.
Ancak, bu madde kapsamında Hazinenin mülkiyetinde olup kamu hizmetine tahsis edilmemiş taşınmazların devri Maliye Bakanlığının görüşü alınmak suretiyle yapılır ve valilikçe köy tüzel kişiliği adına tapuya tescil edilir.” şeklinde değiştirilmiştir.
Buna göre, köy yerleşme planında; konut alanı ve köy genel ihtiyaçlarına ayrılan yerler, Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan seyrangah, yol ve panayır yerleri gibi alanlar ve Hazinenin mülkiyetinde olup kamu hizmetine tahsis edilmemiş taşınmaz mallar ile mera, yaylak ve kışlak ile otlak ve çayır olarak yararlanılamayacağı anlaşılan yerler, köy yerleşim planının onayı ile bu vasıflarını kaybettiklerinden, onaylanmak suretiyle kesinleşen köy yerleşim planı içinde kalan bu nitelikteki yerlerin Hazine adına tescilleri yapılır, bilahare de valiliğin talebi halinde tashihen ilgili köy tüzel kişiliği adına tescil edilmelidir.
Maliye Bakanlığının uygun görüşü valilikçe alınacağından, köy tüzel kişiliği adına yapılacak tescil sırasında, ayrıca Maliye Bakanlığının uygun görüş yazısının aranılmasına gerek yoktur. Ancak, tescili müteakip, mahalli maliye kuruluşu ile mera komisyonuna bilgi verilmelidir.
c) Afete Maruz Kalan yerlerde Uygulama
5178 sayılı Kanunun 7 ncı maddesiyle, 15/05/1959 tarih, 7269 sayılı Kanunun ek 9 uncu maddesi, “1 inci maddede öngörülen afetlerle ilgili olarak yeni yerleşim alanları sağlanması amacıyla mera vasfı taşıyan yerlerin tahsis amacı, 4342 sayılı Mera Kanunu hükümlerine göre değiştirilerek, Hazine adına arsa olarak tescil ettirilir. Bu arsalar, tescil tarihi itibarıyla öngörülen amaçla kullanılmak üzere Bayındırlık ve İskan Bakanlığına tahsis edilmiş sayılır.” şeklinde değiştirilmiştir.
Bu nedenle, afete maruz kalan bölgelerde, 7269 sayılı Kanun kapsamında yeni yerleşim bölgesi için belirlenen saha içerisinde kalan, mera, yaylak ve kışlaklar ile umuma ait çayır ve otlak alanları, harman yeri, panayır, sıvat ve eyrek yerleri gibi kamu orta malı taşınmaz malların, 4342 sayılı Mera Kanunu kapsamında tahsis ve vasıf değişikliğini içeren valilik yazısına istinaden “Arsa” vasfıyla Hazine adına tescillerinin yapılması gerekmektedir.
d) Turizmi Teşvik Kanunu Kapsamında Kalan Yerlerde Uygulama
5178 sayılı Kanunun 8 ncı maddesiyle, 12/03/1982 tarih, 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanununun ek 4 üncü maddesinin 2 nci fıkrası, “Kültür ve turizm koruma ve gelişim bölgelerinde yer alan mera, yaylak ve kışlakların tahsis amacı 25/2/1998 tarihli ve 4342 sayılı Mera Kanunu hükümlerine göre değiştirilir.” şeklinde değiştirilmiştir.
Buna göre, kültür ve turizm koruma ve gelişim bölgelerinde yer alan mera, yaylak ve kışlaklar ile umuma ait çayır ve otlak alanları, harman yeri, panayır, sıvat ve eyrek yerlerinin, 4342 sayılı Mera Kanunu kapsamında valiliğin vasıf değişikliğine ilişkin yazısı ile vasfı değiştirilerek Hazine adına tescil edilmesi gerekmektedir.
TKGM. nün 29/Mayıs/1998 tarih 1998/6 (1543) sayılı genelgesi ile 1/Mart/1999 tarih B021TKG0100001-074/97-498 sayılı genelgesinde; 4342 sayılı Mera Kanununun yürürlük tarihinden önce kesinleşmiş imar planı (Nazım İmar planı, Uygulama İmar Planı ve Mevzi İmar Planı) kapsamına alınmış mera, yaylak ve kışlak gibi orta malı taşınmaz mallar hakkında 3194 sayılı İmar Kanununun mülga 11/4 maddesinin uyarınca vasıflarının plandaki kullanım amacı doğrultusunda tescil edileceği belirtilmiş ise de, 5178 sayılı Kanunun 5 inci maddesiyle, 4342 sayılı Mera Kanuna eklenen geçici 3 üncü madde ile, Belediye ve mücavir alan sınırları içerisinde kalan ve 1.1.2003 tarihinden önce kesinleşen imar plânları kapsamında kalan meralar için istisna hüküm getirilmiş olduğundan, söz konusu 29/Mayıs/1998 tarih 1998/6 (1543) sayılı genelge ile 1/Mart/1999 tarih B021TKG0100001-074/97-498 sayılı genelge, 28/Eylül/2004 tarih, 2004/16 (1587) sayılı genelge ile yürürlükten kaldırılmıştır.
Bu nedenle, mera, yaylak ve kışlaklar ile umuma ait çayır ve otlak alanları, harman yeri, panayır, sıvat ve eyrek yerleri gibi kamu orta malı taşınmaz malların vasıf ve tahsis amacı değişikliklerine yönelik kamu kurum ve kuruluşlarından gelecek talepler karşılanırken, mutlaka valiliğin vasıf ve tahsis amacı değişikliğine izin veren yazısı aranmalı aksi takdirde talep reddedilmelidir.
Ancak, 4586 sayılı Petrolün Boru Hatları İle Transit Geçişine Dair Kanunun 8 inci maddesinin (f) fıkrası ile, 4342 sayılı Mera Kanuna istisna getirilmiş olduğundan, Bakû-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı Projesi güzergahında bulunan mera, çayır, yaylak ve kışlak gibi orta malı taşınmaz malların (Bunlar özel siciline kayıtlı olsun veya olmasın) petrol boru hattı kapsamında kalan kısımları için Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığının talebiyle vasıfları değiştirilerek tapu kütüğünde Hazine adına tescilleri yapılacak ve tescil işleminden sonra Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ile Maliye Bakanlığının mahalli kuruluşlarına bilgi verilecektir. (TKGM. 4 Haziran 2002 tarih, 1855 sayılı genelge)
* Kamunun halen yararlanmakta olduğu yol, meydan, köprü ve ark gibi orta malı taşınmaz mallar, teknik yönetmeliğindeki özel işaretleriyle paftasında gösterilir. Bu gibi yerlere ada ve parsel numarası verilmeyeceği gibi, kadastro tutanağı da düzenlenmez.
* DSİ. tarafından kamulaştırma suretiyle açılan sulama kanalları ve tahliye yolları ile, Devlet Demiryolları güzergahı tescile tabi olduklarından sınırlandırılıp kayıt ve belgelerine göre bu kuruluşların adına tespiti yapılır.
İLGİLİ GENELGE;
T.C.
BAYINDIRLIK VE ISKAN BAKANLIGI
TAPU VE KADASTRO GENEL MÜDÜRLÜGÜ
Tasarruf Islemleri Dairesi Baskanligi
Sayi : B.09.1.TKG0100001-073/ 28/Eylül/2004
Konu : Mera Kanunu degisikligi
Genelge No: 1587
2004/16
TAPU VE KADASTRO …. BÖLGE MÜDÜRLÜGÜNE
…….. TAPU SICIL MÜDÜRLÜGÜNE
…….. KADASTRO MÜDÜRLÜGÜNE
ILGI: a) 29/Mayis/1998 tarih, B021TKG0100002-073/1543 (1998/6) sayili genelge.
b) 1/Mart/1999 tarih, B021TKG0100001-074/97-498 sayili genelge.
c) 27/Haziran/2003 tarih, B.09.1.TKG0100001-074/154-2196 sayili genelge.
d) 7/Mayis/2004 tarih, B.09.1.TKG0100001/074/174-19l9 sayili genelge.
e) 14/Ekim/1996 tarih, B021TKG0100000-073/1534 (1996/6) sayili genelge.
f) 13/Nisan/1989 tarih, 4-1-1-7/1496 sayili genelge.
g) 13/Aralik/2002 tarih, B.09.1.TKG013002-073/8846 sayili genelge.
h) 17/Haziran/2002 tarih, B021TKG0100001-074/132-2024 sayili genelge.
25/Subat/1998 tarih, 4342 Sayili Mera Kanununun Idaremizi ilgilendiren hükümleri, ilgi (a ve b) genelge ile, “Harman Yeri” nitelikli tasinmaz mallarin vasfinin ne sekilde degistirilecegi de ilgi (d) genelge ile açikliga kavusturulmustu.
Bu kerre, Resmi Gazetenin 8/Haziran/2004 tarih, 25486 sayili nüshasinda yayimlanarak yürürlüge konulan 5178 sayili Kanunla, Mera Kanunu ile Bazi Kanunlarda degisiklik yapilmis oldugundan, bu degisiklik dikkate alinarak Mera Kanunu uygulamalarinin Idaremizi ilgilendiren yönleri asagidaki sekilde yeniden düzenlenmistir.
1- Mera Komisyonlarinin Teskili
Söz konusu Kanunun 6 nci maddesinde; mera, yaylak ve kislaklarin tespit, tahdit ve tahsisinin Tarim ve Köyisleri Bakanliginca yapilacagi, bu amaçla vali yardimcisinin baskanliginda mera komisyonu kurulacagi, bu komisyona kadastro müdürlügünden de bir teknik elemanin üye olarak istirak edecegi, ayrica, il merkezi ve ilçelerde komisyona bagli olarak “Teknik Ekipler” olusturulacagi ve bu ekiplere kadastro müdürlügünden bir teknik elemanin katilacagi hükmü yer almaktadir.
Bu nedenle, valiliklerin “Mera Komisyonu” ve “Teknik Ekip” olusturmak amaciyla yapacaklari teknik eleman talepleri, kadastro müdürlüklerince karsilanacaktir.
2- Mera, Yaylak ve Kislaklar ile Ilgili Bilgi ve Belgelerin Verilmesi
4342 sayili Kanunun 5 inci maddesinde; mera, yaylak ve kislak olarak tahsis edilecek yerler sayilmis, 8 inci maddesinin son fikrasinda da, bu gibi yerlerle ilgili bilgi ve belgelerin tapu sicil müdürlükleri ve diger kuruluslar tarafindan en kisa sürede Mera Komisyonuna verilecegi belirtilmistir.
Bu itibarla, mera, yaylak ve kislaklarin tespitine yönelik Mera Komisyonlarinca, kadastro ve tapu sicil müdürlüklerinden istenecek bilgi ve belgeler en kisa sürede bu komisyonlara gönderilecektir.
Bu Kanun uygulamalarina iliskin verilecek bilgi ve belgeler ile kontrollük hizmetlerinde, ilgi (g) genelge eki 13/Aralik/2002 tarihli protokol hükümlerine uyulacaktir.
3- Mera, Yaylak ve Kislaklarin Tespiti, Tahdidi ve Tescili
4342 sayili Kanunun 7 nci maddesi, "… 3402 Sayili Kadastro Kanunu uyarinca programa alinan yerler, çalismalarin baslamasindan en az 4 ay önce, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlügünce, Bakanliga bildirilir. Bu süre içinde ilgili komisyonlar tarafindan mera, yaylak ve kislaklarin tespit ve tahdidi yapilarak, durum Tapu ve Kadastro Genel Müdürlügüne intikal ettirilir.
Komisyonlar, yukarida belirlenen süre içinde mera tespit ve tahdit islemlerini yapmadigi takdirde, bu islemler, 3402 Sayili Kadastro Kanunu hükümlerine göre kadastro komisyonlarinca gerçeklestirilir." ,
Kanunun 10 uncu maddesi ise, "Mera, yaylak ve kislak olarak tespit ve tahdit edilen yerlerin haritalarinin birer örnegi, ilgili tapu sicil müdürlügüne gönderilir.
Kadastro gören yerler, 3402 Sayili Kadastro Kanununun 16 nci maddesinin (B) bendine göre düzenlenen özel siciline kaydedilir.
Birden fazla il veya ilçenin sinirlari içinde kalan mera, yaylak ve kislaklar, idari sinirlari içerisinde kaldigi yerin Tapu Sicil Müdürlügündeki özel siciline kaydedilir.
Komisyonlarca, kadastro görmeyen yerlerde tespit, tahdit ve tahsisi yapilan mera, yaylak ve kislaklar Tapu ve Kadastro Genel Müdürlügünce özel siciline kaydedilmek üzere Tapu Sicil Müdürlüklerine bildirilir." hükmündedir.
Buna göre;
• Kadastrosuna Baslanacak Köy veya Mahalle Birimlerinde:
Yasada öngörülen 4 aylik süre; ilgi (g) genelge eki, 13/Aralik/2002 tarihli protokolün 12 nci maddesi uyarinca, kadastro müdürlüklerinin mera komisyonlariyla birlikte düzenledikleri “ zamanlama plani” nda her birim için belirlenen tarihten itibaren baslamaktadir.
Kadastro çalismasi yapilacak köy veya mahallede bulunan mera, yaylak ve kislaklarin, zamanlama planiyla belirlenen tarihten itibaren 4 aylik süre içinde Mera Komisyonlarinca tespit ve tahdidi yapilmak suretiyle harita ve belgeleri kesinlestirilmeden Idaremize intikal ettirilmesi halinde, kadastro ekibince bu belgeler dikkate alinmak suretiyle mera, yaylak ve kislaklarin ölçü ve tespiti yapilacak, gerektiginde, (Komisyondan gelen haritalarda belirtilen sinir isaretlerinin zeminde bulunamamasi halinde) mera komisyonlarindan bu yerlerin sinirlarinin zeminde gösterilmesi istenecektir.
Sayet, Mera Komisyonlarinca 4 aylik süre içerisinde tespit ve tahdit islemleri yapilmamasi durumunda, 3402 Sayili Kadastro Kanunu hükümleri uyarinca olusan kadastro komisyonunca yapilacak belirlemeye göre, mera, yaylak ve kislaklarin kadastro ekiplerince ölçü ve tespiti yapilacaktir.
Söz konusu yerlerin aski ilani sonucunda kadastrolari kesinlestiginde, ilgi (f) genelge uyarinca Kamu Orta Mallari Siciline (Özel Siciline) kaydi yapilacaktir.
Mera Komisyonlarinca, yapilan tespit ve tahdit çalismalari, kadastro çalismalarina baslanilmadan önce tamamlanmis ve 4342 sayili Kanunun 13 üncü maddesine göre aski ilanina alinmak suretiyle kesinlestirilerek, Özel Siciline kaydi yapilmis olan, mera, yaylak ve kislaklar ile umuma ait çayir ve otlak alanlarinin mera komisyonlarinca düzenlenmis olan haritalarindaki dis sinirlari, 3402 sayili Kanuna göre yapilacak kadastro çalismalari sirasinda, zemine uygulanmak suretiyle kadastro paftasina islenecek ve mücavirindeki tasinmaz mallarin sinirlari buna göre belirlenecektir.
4342 sayili Kanunun 13 üncü maddesine göre aski ilanina alinarak kesinlestirilen mera, yaylak ve kislaklar ile umuma ait çayir ve otlak alanlari için kadastro çalismasi yapilmayacagindan kadastro tutanagi düzenlenmeyecek ve aski ilanina da alinmayacaktir. Bu durumdaki yerlere, siniri içerisinde kaldigi adanin son parsel numarasi verilecek ve Özel Sicilindeki kaydi ile fen klasörüne ada ve parsel numarasi islenecektir.
• Kadastrosu Tamamlanmis veya Henüz Kadastroya Açilmamis Köy veya Mahalle Birimlerinde:
Mera komisyonlarinca, mera, yaylak ve kislaklar ile umuma ait çayir ve otlak alani olarak tespit ve tahdidi yapilmis (kadastrosu tamamlanmis yerlerde 4342 sayili Kanunun 5/b-c maddelerine göre) ve 4342 sayili Kanunun 13 üncü maddesine göre aski ilanina alinmak suretiyle kesinlestirilmis yerlere ait harita ve belgeler Idaremize intikal ettirildiginde; öncelikle, bu haritalar ile haritanin yapimina iliskin ölçü degerleri ve belgelerin, yürürlükteki teknik esaslara (Tescile Konu Harita ve Planlar Yönetmeligi ile Büyük Ölçekli Haritalarin Yapim Yönetmeligi) uygun düzenlenip düzenlenmedigi kontrol edilerek uygunlugu belirlendikten (Uygun olmayanlar eksiklikleri tamamlanmak üzere gerekçeli olarak iade edilir.) sonra, bu yerlerin, siniri içinde kaldigi ilçenin tapu sicil müdürlügündeki Özel Siciline kaydi yapilacaktir.
Sayet, mera, yaylak ve kislaklar ile umuma ait çayir ve otlak alanlari birden fazla il veya ilçenin idari sinirlari içinde kalmasina ragmen mera komisyonunca idari sinirlara göre bir ayirma islemi yapilmamis ise, öncelikle Tarim Il Müdürlügüne bu yerin idari sinirina göre bölünüp bölünemeyecegi veya hangi il veya ilçenin Özel Siciline islenmesi gerektigi sorulacak ve alinacak cevapta belirtilen il veya ilçedeki Özel Sicile kaydedilecektir.
Tarim Il Müdürlügünce herhangi bir görüs bildirilmez veya idari sinira göre parçalara ayrilmasina izin verilmezse, Tapu Sicil Tüzügünün 8 inci maddesi hükmüne göre;
Büyük parçasinin siniri içinde kaldigi köy veya mahalle adiyla Özel Siciline kaydi saglanacak ve kaydin düsünceler sütununada hangi köy veya mahallelerle ilgili oldugu yolunda belirtme yapilacaktir.
Birden fazla il veya ilçenin idari sinirinda kalmasi durumunda ise, siniri içinde kaldigi il veya ilçelere ait Özel Sicile kaydi yapilarak aralarinda irtibat kurulacaktir.
Daha önce özel sicilinde mera, yaylak ve kislak olarak kayitli yerlerin; mera komisyonlarinca yapilan tahsis islemi sirasinda, 4342 sayili Kanunun 5/b maddesi kapsaminda Devletin hüküm ve tasarrufu altinda olan veya Hazinenin mülkiyetinde bulunan yerlerden mera,
yaylak ve kislak olarak faydalanilacak yerler ile 5/c maddesi kapsaminda bu amaçla kamulastirilan yerler katilmak suretiyle sinirlarinda genisletilme yapilmis ise, 5/b ve 5/c maddeleri kapsaminda ilave yapilan yerler için kadastro müdürlügünce tescil bildirimi düzenlenmek suretiyle önceki mera parseli ile ihdas ve kamulastirma islemi sonucu olusan kisimlarla tevhit yapilacak ve kayitlarina gereken revizyon verilecektir.
4- Mera, Yaylak ve Kislaklara Iliskin Tahsis Kararlarinin Tescili
4342 sayili Kanunun 13 üncü maddesinde; 30 günlük ilan süresi içerisinde hakkinda dava açilmayan “Mera Komisyonu” kararlarinin kesinlesecegi ve bu kararlarin tapu siciline gönderilerek özel siciline kaydedilecegi, 15 inci maddesinde de tahsis kararlarindaki degisikliklerin Özel Sicile islenecegi hükmü yer almaktadir.
Mera komisyonlarinin kesinlesmis “Tahsis karari” ile “Tahsis karari degisiklikleri” tescil için tapu sicil müdürlüklerine gönderildiginde, talep yevmiye'ye kaydedilmek suretiyle tahsise konu orta mali tasinmaz malin Özel Sicilindeki kaydina islenecektir.
5- Mera, Yaylak ve Kislaklarin Tahsis Amacinin Degistirilmesi
4342 sayili Kanunun 5178 sayili Kanunun 3 üncü maddesiyle degisik 14 üncü maddesi; “Tahsis amaci degistirilmedikçe mera, yaylak ve kislaktan bu Kanunda gösterilenden baska sekilde yararlanilamaz. Ancak, bu Kanuna veya daha önceki kanunlara göre mera, yaylak ve kislak olarak tahsis edilmis olan veya kadimden beri bu amaçla kullanilan arazilerden;
a) Enerji ve Tabiî Kaynaklar Bakanliginin talebi üzerine, 3213 sayili Maden Kanunu ve 6326 sayili Petrol Kanunu hükümlerine göre, arama faaliyetleri sonunda rezervi belirlenen maden ve petrol faaliyeti için zaruri olan,
b) Kültür ve Turizm Bakanliginin talebi üzerine, turizm yatirimlari için zaruri olan,
c) Kamu yatirimlari için gerekli bulunan,
d) Köy yerlesim yeri ile uygulama imar plâni veya uygulama plânlarina ilave imar plânlarinin hazirlanmasi, toprak muhafazasi, gen kaynaklarinin korunmasi, millî park ve muhafaza ormani kurulmasi, dogal, tarihi ve kültürel varliklarin korunmasi, sel kontrolü, akarsular ve kaynaklarin düzenlenmesi için ihtiyaç duyulan,
e) 442 sayili Köy Kanununun 13 ve 14 üncü maddeleri kapsaminda kullanilmak üzere ihtiyaç duyulan,
• Ülke güvenligi ve olaganüstü hal durumlarinda ihtiyaç duyulan,
• Dogal afet bölgelerinde yerlesim yeri için ihtiyaç duyulan,
Yerlerin, ilgili müdürlügün talebi, komisyonun ve defterdarligin uygun görüsü üzerine, valilikçe tahsis amaci degistirilebilir ve söz konusu yerlerin tescilleri Hazine adina, vakif meralarinin tescilleri ise vakif adina yaptirilir.
Birinci fikranin (a) bendi kapsaminda basvuruda bulunan isletmeciler ile (c) bendi kapsaminda basvuruda bulunan kamu kurumlari faaliyetlerini çevreye ve kalan mera
alanlarina zarar vermeyecek sekilde yürütmekle ve kendilerine tahsis edilen yerleri tahsis süresi bitiminde eski vasfina getirmekle yükümlüdürler. Bu yerler tahsis süresi bitiminde özel sicile kaydedilir.
Komisyon gerektiginde; 3083 sayili Sulama Alanlarinda Arazi Düzenlemesine Dair Tarim Reformu Kanununun uygulanmasini Bakanliktan talep edebilir ve köy veya belediyelerde toplulastirma projeleri uygulatabilir.
Durum ve sinifi çok iyi, iyi ve orta ile arazi kullanim kabiliyet sinifi bir, iki, üç olan mera, yaylak ve kislaklarda birinci fikranin (a), (f) ve (g) bentleri hariç, tahsis amaci degisikligi yapilamaz.
Bu Kanun kapsaminda, 3213 sayili Maden Kanunu ve 6326 sayili Petrol Kanunu hükümlerine göre arama ve isletme faaliyetlerinin yürütülmesi ile ilgili usul ve esaslar Bakanlikça çikartilacak bir yönetmelikle düzenlenir.
Harman yeri, panayir, sivat ve eyrek yerleri gibi kamu orta mallarinin tahsis amaci degisikliginde bu madde hükümleri uygulanir.” hükmündedir.
Buna göre; mera, yaylak ve kislaklar ile umuma ait çayir ve otlak alanlari, harman yeri, panayir, sivat ve eyrek yerleri gibi kamu orta mallarinin tahsis amacini degistirme ve tapuya tescil ettirme yetkisi, mera komisyonu ve defterdarligin uygun görüsü alinmak suretiyle valiliklere verilmis oldugundan, bu yerlerin 4342 sayili Mera Kanununun 14 üncü maddesi kapsaminda tahsis amacinin (vasfinin) degistirilmesi ve tapuya tescilinin saglanmasina yönelik valiligin vasif degisikligi yazisi Idaremize intikal ettiginde, kadastro müdürlüklerince tescil bildirimi düzenlenmek ve kamu orta mali tasinmaz malin Özel Sicilindeki kaydina gerekli revizyon verilmek suretiyle tapu kütügünde Hazine adina, sayet vakfa ait ise vakfi adina tescili yapilacak ve sonucundan, mahalli maliye kurulusu ile mera komisyonuna bilgi verilecektir.
Tahsis amaci degisikliklerinde, mera komisyonu ve defterdarligin uygun görüsünü almak valiligin sorumlulugunda bulundugundan, kamu orta mali tasinmaz mallarin vasiflarinin degistirilerek tescili yönünde kamu kurum ve kuruluslarindan gelecek taleplerde, talep yazisi ekinde valiligin vasif degisikligine iliskin yazisinin gönderilmesi yeterli olup, ayrica, mera komisyonu ve defterdarligin uygun görüs yazilari aranmayacaktir.
Vasif degisikligi, kamu orta mali tasinmaz malin bir kismina yönelik ise, yani ayirma (ifraz) islemini de gerektiriyorsa, Mera Kanununun 9 uncu maddesinin son fikrasi ve ilgi (g) genelge eki, 13/Aralik/2002 tarihli protokol geregince ayirma haritasi mera komisyonlarinca yapilacak/ yaptirilacak, kadastro müdürlüklerince de bu haritanin yürürlükteki teknik esaslara göre kontrolünü müteakip (uygunlugu halinde) tescil bildirimi düzenlenerek tescil islemi için tapu sicil müdürlügüne gönderilecektir.
Tapu sicil müdürlügünce, vasif degisikligine konu kismin tescil bildirimindeki niteligi ve yüzölçümüyle tapu kütügüne tescili yapilacak ve Özel Sicilindeki kaydina da revizyon verilecektir.
Kanunun 14 üncü maddesinin birinci fikrasinin (a ve c) bendi kapsaminda tahsisi yapilmis olan yerler, tahsis süresi bitiminde mera komisyonunun talebiyle tapu kütügünden terkin edilerek Özel Sicile kaydi yapilacak ve sonucundan mahalli maliye kurulusuna bilgi verilecektir.
6- Mera, Yaylak ve Kisliklarin Imar Plani Kapsamina Alinmasi
a- 3.5.1985 tarih ve 3194 Sayili Imar Kanununun 11 inci maddesinin 4 üncü fikrasi "Hazirlanan imar plani sinirlari içindeki kadastral yollar, meydanlar ile meralar , imar planinin onayi ile bu vasiflarini kendiliginden kaybederek, onaylanmis imar plani karari ile getirilen
kullanma amacina konu ve tabi olurlar." seklinde iken, bu fikra, 4342 sayili Mera Kanununun 35 inci maddesi ile, " Hazirlanan imar plani sinirlari içindeki kadastral yollar ile meydanlar, imar
planinin onayi ile bu vasiflarini kendiliginden kaybederek, onaylanmis imar plani karari ile getirilen kullanma amacina konu ve tabi olurlar ." seklinde degistirilerek, meralar madde metninden çikarildigindan, valilik ve belediyelerin meralari re'sen imar plani kapsamina alma yetkileri kaldirilmis, Kanunun 14 üncü maddesiyle de meralarin imar plani kapsamina alinmadan önce, tahsis amacinin (vasfinin) degistirilerek Hazine adina tescillerinin yapilmasi öngörülmüstür.
Bu nedenle; mera, yaylak ve kislaklar ile umuma ait çayir ve otlak alanlari, harman yeri, panayir, sivat ve eyrek yerleri gibi kamu orta mali tasinmaz mallarin imar plani siniri içerisinde kalmasi durumunda, imar uygulamasini yapacak kurumca bu yerlerin öncelikle 4342 sayili Mera Kanunu kapsaminda vasiflarinin degistirilerek, Hazine adina tapuya tescillerinin saglattirilmasi gerekmektedir.
b- 5178 sayili Kanunun 5 inci maddesiyle, 4342 sayili Mera Kanuna asagidaki geçici 3 üncü madde eklenmistir.
“ Geçici Madde 3- Belediye ve mücavir alan sinirlari içerisinde kalan ve 1.1.2003 tarihinden önce kesinlesen imar plânlari içerisinde yerlesim yeri olarak isgal edilerek mera olarak kullanimi teknik olarak mümkün olmayan yerlerin tahsis amaci degistirilerek Hazine adina tescilleri yapilir. Ancak ilgili belediye veya kamu kurum ve kuruluslari adina tescil edilmis olanlarin dava konusu olup olmadigina bakilmaksizin ücretsiz olarak tescilleri aynen ibka edilir. Hazine adina tescil edilmesi gerekirken gerçek veya tüzel kisilere tescil edilmis tasinmazlara iliskin açilan davalardan, emlak ve rayiç bedellerin toplaminin yarisi üzerinden tasinmazlarin halen maliki olan kisilerce Hazineye bedelinin ödenmesi kaydiyla vazgeçilir. Evvelce açilan davalarda Hazine lehine kesinlesen kararlara konu tasinmazlarin tapulari ayni esaslara göre önceki maliklerine veya kanuni mirasçilarina devredilir .”
Buna göre, 1/Ocak/2003 tarihinden önce kesinlesen imar planlari (Nazim Imar Plani, Uygulama Imar Plani ve Mevzi Imar Plani) içerisinde kalan, ancak yerlesim yeri olarak isgal edilmesi nedeniyle mera vasfiyla kullaniminin teknik olarak mümkün olmadigi tespit edilen orta mali tasinmaz mallarin, valiligin vasif degisikligini ve tescilini içeren yazisi üzerine, tescil bildirimi düzenlenmek ve Özel Sicilindeki kayitlarina revizyon gösterilmek suretiyle tapu kütügünde Hazine adina tescili yapilacaktir.
1/Ocak/2003 tarihinden önce kesinlesen imar planlarin tescili sirasinda, Hazine adina tescil edilmesi gereken bu yerlerden belediye veya kamu kurum ve kuruluslari adina tescil edilenler varsa, bunlarin dava konusu olup olmadigina bakilmaksizin ücretsiz olarak tescilleri aynen ipka edilir hükmü nedeniyle, 1/Ocak/2003 tarihinden önce kesinlesen imar planlarinin tescili sirasinda, Hazine yerine belediye veya kamu kurum ve kuruluslari adina tescil edilmis tasinmaz mallara yönelik talepler karsilanacaktir. Ancak, Hazinece açilan tapu iptali davasi nedeniyle kaydina ihtiyati tedbir serhi konulmus ise, öncelikle bu serhin, tedbir kararini veren mahkemenin yazisina istinaden terkini saglanacaktir.
Diger taraftan, maddede; Hazine adina tescil edilmesi gerekirken gerçek veya tüzel kisiler adina tescili yapilmis tasinmaz mallarla ilgili olarak, Hazinece açilmis davalardan, halen o tasinmaz malin maliki bulunanlarca emlak ve rayiç bedelleri toplaminin yarisi üzerinden tespit edilecek bedelin Hazineye ödenmesi kosuluyla açilan davalardan vazgeçilecegi hükmü yer aldigindan, bu
durumdaki tasinmaz mallarla ilgili olarak Hazinece açilan davalar nedeniyle kayitlarina ihtiyati tedbir serhi koydurulmus ise, ihtiyati tedbir koyduran mahkemelerin yazisina istinaden terkinleri yapilacaktir. Tespit edilecek bedel, davadan vazgeçilmeden önce Hazineye ödenmis olmasi gerektiginden, bedelin ödenip ödenmedigi hususunda ayrica bir arastirma yapilmasina gerek bulunmamaktadir
Evvelce, gerçek ve tüzel kisiler adina tescilli iken, açilan davalar sonucu Hazine adina tescil edilmis tasinmaz mallarin, bu madde kapsaminda defterdarlik veya malmüdürlügünün talebine istinaden önceki maliklerine veya kanuni mirasçilarina yapilacak devir islemi sirasinda resmi senet düzenlenecektir. Ayrica, ilgi (h) genelge uyarinca islem sirasinda taraflardan tapu harci tahsili yapilmayacak, sadece alicidan Döner Sermaye Ücreti tahsil edilecektir.
c) Köy Yerlesme Plani Kapsaminda Kalan Yerler
5178 sayili Kanunun 6 nci maddesiyle, 18/03/1924 tarih, 442 sayili Kanunun ek 12 nci maddesi, “Köy yerlesme planinda konut alani ve köy genel ihtiyaçlarina ayrilan yerler, Devletin hüküm ve tasarrufu altinda bulunan seyrangâh, yol ve panayir yerleri gibi alanlar ve Hazinenin mülkiyetinde olup kamu hizmetine tahsis edilmemis tasinmazlardan, 4342 sayili Mera Kanununun 5 inci maddesi hükümleri uyarinca incelenmesine müteakip mera, yaylak ve kislak ile otlak ve çayir olarak yararlanilamayacagi anlasilan yerler köy yerlesme plâninin onayi ile bu vasiflarini kendiliginden kaybeder.
Ancak, bu madde kapsaminda Hazinenin mülkiyetinde olup kamu hizmetine tahsis edilmemis tasinmazlarin devri Maliye Bakanliginin görüsü alinmak suretiyle yapilir ve valilikçe köy tüzel kisiligi adina tapuya tescil edilir.” seklinde degistirilmistir.
Buna göre, köy yerlesme planinda; konut alani ve köy genel ihtiyaçlarina ayrilan yerler, Devletin hüküm ve tasarrufu altinda bulunan seyrangah, yol ve panayir yerleri gibi alanlar ve Hazinenin mülkiyetinde olup kamu hizmetine tahsis edilmemis tasinmaz mallar ile mera, yaylak ve kislak ile otlak ve çayir olarak yararlanilamayacagi anlasilan yerler, köy yerlesim planinin onayi ile bu vasiflarini kaybettiklerinden, onaylanmak suretiyle kesinlesen köy yerlesim plani içinde kalan bu nitelikteki yerlerin Hazine adina tescilleri yapilacak, bilahare de valiligin talebi halinde tashihen ilgili köy tüzel kisiligi adina tescil edilecektir.
Maliye Bakanliginin uygun görüsü valilikçe alinacagindan, köy tüzel kisiligi adina yapilacak tescil sirasinda, ayrica Maliye Bakanliginin uygun görüs yazisinin aranilmasina gerek yoktur. Ancak, tescili müteakip, mahalli maliye kurulusu ile mera komisyonuna bilgi verilecektir.
7) Afete Maruz Kalan yerlerde Uygulama
5178 sayili Kanunun 7 nci maddesiyle, 15/05/1959 tarih, 7269 sayili Kanunun ek 9 uncu maddesi, “1 inci maddede öngörülen afetlerle ilgili olarak yeni yerlesim alanlari saglanmasi amaciyla mera vasfi tasiyan yerlerin tahsis amaci, 4342 sayili Mera Kanunu hükümlerine göre degistirilerek, Hazine adina arsa olarak tescil ettirilir. Bu arsalar, tescil tarihi itibariyla öngörülen amaçla kullanilmak üzere Bayindirlik ve Iskan Bakanligina tahsis edilmis sayilir.” seklinde degistirilmistir.
Bu nedenle, afete maruz kalan bölgelerde, 7269 sayili Kanun kapsaminda yeni yerlesim bölgesi için belirlenen saha içerisinde kalan, mera, yaylak ve kislaklar ile umuma ait çayir ve otlak alanlari, harman yeri, panayir, sivat ve eyrek yerleri gibi kamu orta mali tasinmaz mallarin, 4342 sayili Mera Kanunu kapsaminda vasif degisikligini içeren valilik yazisina istinaden “ Arsa” vasfiyla Hazine adina tescillerinin yapilmasi gerekmektedir.
8 ) Turizmi Tesvik Kanunu Kapsaminda Kalan Yerlerde Uygulama
5178 sayili Kanunun 8 nci maddesiyle, 12/03/1982 tarih, 2634 sayili Turizmi Tesvik Kanununun ek 4 üncü maddesinin 2 nci fikrasi, “Kültür ve turizm koruma ve gelisim bölgelerinde yer alan mera, yaylak ve kislaklarin tahsis amaci 25/2/1998 tarihli ve 4342 sayili Mera Kanunu hükümlerine göre degistirilir.” seklinde degistirilmistir.
Buna göre, kültür ve turizm koruma ve gelisim bölgelerinde yer alan mera, yaylak ve kislaklar ile umuma ait çayir ve otlak alanlari, harman yeri, panayir, sivat ve eyrek yerlerinin, 4342 sayili Mera Kanunu kapsaminda valiligin vasif degisikligine iliskin yazisi ile vasfi degistirilerek Hazine adina tescil edilmesi gerekmektedir.
9 - Mera, Yaylak ve Kislaklar Içindeki Tapulu Yerler
Kanunun 16 nci maddesi, “ Komisyonlar, köy ve belediyelere tahsisli veya kadimden beri bu amaçla kullanilan mera, yaylak ve kislaklar üzerinde zilyetlik yoluyla hasim gösterilmeksizin yapilmis bulunan tescillerin iptalini saglamak üzere, durumu Hazineye ihbar etmekle yükümlüdürler. ” hükmündedir.
Bu nedenle, mera komisyonlarinin, mera parselleri içerisinde kalan özel mülkiyet konusu tasinmaz mallarla ilgili bilgi ve belge istemlerine iliskin talepleri, Kanunun 8 inci maddesi uyarinca kadastro ve tapu sicil müdürlüklerince karsilanacak ve bu konuda mera komisyonlarina yardimci olunacaktir.
10- Yürürlükten Kaldirilan Kanun Maddeleri
4342 Sayili Mera Kanununun 36 nci maddesiyle;
a) 17/Ekim/1983 tarih ve 2924 Sayili Orman Köylülerinin Desteklenmesi Hakkinda Kanunun 10 uncu maddesi,
b) 22/Kasim/1984 tarih ve 3083 Sayili Sulama Alanlarinda Arazi Düzenlenmesine Dair Tarim Reformu Kanununun 15 inci maddesi,
c) 26/Subat/1985 tarih ve 3155 Sayili Tarim Reformu Genel Müdürlügünün Kurulus ve Görevleri Hakkinda Kanunun 8 inci maddesinin (d) bendi ve 10 uncu maddesinin (c) bendi,
d) 9/Mayis/1985 tarih ve 3202 Sayili Köy Hizmetleri Genel Müdürlügü Teskilat ve Görevleri Hakkinda Kanunun 9 uncu maddesinin (d) bendi,
e) 7/Ramazan/1274 tarihli Kanunname-i Arazinin 97, 98, 99, 100, 101, 102 ve 105 inci maddeleri,
Yürürlükten kaldirilmistir.
12- Yürürlükten Kaldirilan Genelgeler
a- Ilgi ( a,b ve d ) genelgeler,
b- Ilgi ( c ) genelgenin bu genelgeye aykiri hükmü,
c- Ilgi ( e ) genelgenin, “ B/b ” maddesinin ( 3) üncü fikrasi ile ayni genelgenin " D " maddesi,
Yürürlükten kaldirilmistir.
Bilgi edinilmesini ve bildiris uyarinca uygulama yapilmasini rica ederim.
M.Zeki ADLI
Genel Müdür V.
Yorumlar